Nu we als zelfstandig boekenblog door het leven gaan, krijgen we van verschillende uitgeverijen persberichten over nieuw uitgekomen titels. Een van die titels trok direct onze aandacht: Papieren Paradijs van Marlies Medema, uitgegeven door KokBoekencentrum. Een roman die zich grotendeels in het Suriname van rond 1845 afspeelt. Antoinette, Helma, Renate en Marieke waren onder de indruk van de korte samenvatting en besloten om gezamenlijk het boek te gaan lezen en luisteren. Wat zij ervan vonden lees je in dit artikel.

Korte samenvatting

Papieren paradijs van Marlies Medema vertelt het aangrijpende verhaal van Anna Pannekoek, die tegen haar zin naar Suriname emigreert. Haar echtgenoot, dominee Arend van den Brandhof, gelooft dat het leven daar beter is en heeft grootse plannen. Als ze in 1845 aankomen in Suriname wacht hun een grote teleurstelling. Het land van belofte blijkt een gevaarlijk moeras.

In dit indrukwekkende debuut vertelt Marlies Medema het indringende verhaal van een sterke vrouw die onder de meest moeilijke omstandigheden moet overleven en toch haar eigen waarden behoudt.

Over Marlies Medema

Marlies Medema is actief als eindredacteur van eva.eo.nl, Hier staat zij bekend om haar artikelen waarin ze op eerlijke en duidelijke manier haar mening deelt over diverse boeken. Maar ze geeft ook haar mening over zaken zoals de nu nog bestaande verschillen in de samenleving tussen mannen en vrouwen. Ze is getrouwd en moeder van twee pubers. Papieren Paradijs is haar debuut.

Het samen lezen

Eerste indruk

Antoinette:
Mijn eerste indruk is dat de cover mij direct aantrok. Hij is niet heel veelzeggend, en toch trok hij mij aan. Toen ik zo'n vijftigtal bladzijden had gelezen, kwam ik tot de conclusie dat het boek prettig en vlot leest. Het voldoet tot nu toe aan mijn verwachtingen.

Marieke:
De eerste indruk was gelijk goed. Het is een historisch verhaal en daar ben ik altijd wel in geïnteresseerd. De cover is ook erg mooi. Eenmaal aan het lezen word ik al snel meegesleept in het verhaal van Anna Sophie, het leest makkelijker dan ik had verwacht.

Helma:
Ik besloot het boek te gaan luisteren (voorgelezen door Jantine van den Bosch) en werd direct het verhaal ingetrokken. De cover is aantrekkelijk met het vrouwenhoofd als licht schaduwbeeld omringd door bomen en planten. Ik verwachtte eigenlijk dat het verhaal direct over Anna's tijd in Suriname zou gaan, maar het is bovenal haar levensverhaal met ruim aandacht voor haar jeugd en tienerjaren in Nederland. Dat verraste me.

Renate: 
De cover sprong in het oog en maakte mij nieuwsgierig. Ook zag ik dat je het boek bij de onlinebieb kon luisteren. Dat kwam goed uit, omdat ik erg nieuwsgierig was na het eerste begin wat ik las. Zo kon ik onderweg naar mijn werk weer verder luisteren hoe het verder ging met Anna. Het verhaal beviel mij erg goed. Dat had ik eigenlijk niet verwacht.

Het verhaal en de setting

Antoinette: Het verhaal is beeldend geschreven en ik heb steeds het gevoel gehad dat ik het verhaal beleefde. Zowel de tijd in Nederland, de bootreis als het leven in Suriname. Medema heeft research gepleegd en dat is zeker terug te vinden in dit verhaal. Doordat het verhaal verschillende lagen kent, is het een onderhoudend verhaal dat mij continue bleef boeien.

Marieke:
Het is precies wat ik hoopte, een levensgeschiedenis van een sterke vrouw die zich moest aanpassen aan de wensen van haar man. En dat was geen makkelijke man, maar ze maakt er het beste van. Ik was verrast over de tijd die nog speelt terwijl ze in Nederland wonen. Ik had verwacht dat het al snel over Suriname zou gaan. Nu is het wel mooi in balans en wordt het hele verhaal verteld.
De setting is dus Nederland en Suriname en beide zijn goed uitgewerkt, ik zag alles zo voor me.

Helma:
Wat Marieke hierboven zegt over de opbouw viel mij ook al op. Omdat het echt het levensverhaal van Anna is, is haar leven in Nederland eigenlijk net zo interessant als haar leven in Suriname, waar ze uiteindelijk aan de longziekte waaraan ze leed op vrij jonge leeftijd overleed. Vooral het tijdsbeeld vond ik boeiend. Als je bedenkt dat haar leven zich nog geen 200 jaar geleden afspeelde en je in die tijd als vrouw totaal niets in te brengen had. Hoe interessant ik ook het vind om daarover te lezen, ik ben altijd maar weer blij dat ik nu leef. De schrijfstijl van Marlies is beeldend en plezierig om te lezen. 

Renate:
De setting is heel goed gedaan. Je voelt echt hoe het was voor Anna, wat een druk er op haar stond maar vooral ook hoe het leven in die tijd was. Ook krijg je zo een heel goed beeld over hoe het voor hen was om naar Suriname te vertrekken, het was echt een soort geschiedenisles. Geen droge stof, maar interessant verteld. Wel had ik verwacht dat het meer over Suriname zou gaan, maar nu krijg je eigenlijk een veel breder beeld van hoe het was om deze stappen te (moeten) nemen.

Personages

Antoinette:
De personen in dit verhaal zijn er best veel, mede omdat het zich op verschillende continenten afspeelt. Ik heb niet echt een favoriete personage in het verhaal. Anna is een moderne vrouw voor die tijd, die niet echt op haar mondje is gevallen, ook al schikt ze zich achter de beslissing van haar man. Ik vind ook de personages die meer een bijrol hebben in dit verhaal boeiend. Zoals de vrouwen die arm zijn en huis en haard achterlaten om hun geluk te zoeken in Suriname, op basis van verhalen die ze van andere horen.

Marieke:
Zoals Antoinette al zegt, er zijn veel personages, maar toch drukt Anna Sophie duidelijk haar stempel op het verhaal. Eigenlijk krijgen we niet veel informatie over haar man en toch is het wel duidelijk dat hij behoorlijk autoritair was en bestuurlijk gezien niet veel uitvoerde. De andere personen, zoals Anna's kinderen, maar ook de arme mensen die meegingen naar Suriname maken het verhaal heel compleet. Verschil in klasse wordt uitgewerkt en laat toch de menselijkheid zien die in ieder aanwezig is.

Helma:
Omdat het verhaal vanuit ik-persoon Anna wordt verteld, krijg je een inkijkje in haar gedachtewereld en leer je de andere personages door haar ogen kennen. Als personage is Anna interessant. Ze was mondig en probeerde tegengas te geven, maar toch moet ze zich uiteindelijk schikken in het voor haar gearrangeerde huwelijk met dominee Arend van den Brandhof. Arends rol in het verhaal is minstens zo groot. Je kan bijna anders dat hem een opgeblazen, pompeuze egoïst vinden. Een man die alles doet ter meerdere eer en glorie van hemzelf. En dat voor een dominee die er voor zijn kerkgemeenschap zou moeten zijn. Zijn gedrag in Suriname is bijna stuitend om te lezen. Ook de minder in het oog springende personages zijn belangrijk voor het verhaal. Ze vertellen over het boerenleven in Nederland en de reden waarom ze de stap nemen om naar Suriname te emigreren. Het geeft Medema ook meteen de mogelijkheid om te vertellen over de ontberingen die de boerengezinnen in Suriname doorstaan terwijl dominee Van de Brandhof zich het eten en de wijn prima laat smaken en geen enkele interesse toont in de erbarmelijke situatie van de boeren. Door Anna's ogen zie je ook hoe de totslaafgemaakte mensen worden behandeld door de blanke overheerser: als gebruiksvoorwerp verhandeld, gebrandmerkt en zweepslagen als loon. 

Renate:
Wat hierboven al vaker is teruggekomen heeft het boek heel veel personages. Dat, kan ook niet anders natuurlijk als het over een grote tijd speelt. Zo krijg je een beeld hoe het leven was voor de boeren maar ook voor een domineesgezin, dat toch hoger in aanzien stond.
Anna vond ik een sterke vrouw. Omdat het vooral over haar ging, had ik tijdens het lezen wel het meeste met haar. Maar Hendrika en Dirk vond ik ook erg sympathiek. Ze waren er altijd voor Anna en haar gezin, maar ook met de anderen hadden ze het beste voor. Via Mara, die heel lief was oor Anna en haar kinderen, kreeg je een goed beeld van het leven van een slavin.
Er was eigenlijk maar een personage waar ik erg veel moeite mee had en dat was haar Anna's man dominee Arend. Hij kwam totaal niet sympathiek over en ik had grote moeite met de relatie tussen Anna en Arend.

Opbouw en einde

Antoinette:
De opbouw van het verhaal is goed te volgen, mede omdat hij chronologisch is geschreven. Ik kreeg absoluut een beeld van hoe het leven in Nederland was, waarom de keuze van emigratie werd gemaakt, en hoe het leven in Suriname werd opgebouwd.

Het einde lag in de verwachting en bood geen verrassingen. Wat ik prettig vond is dat de auteur aan het eind van het boek uitlegt hoe dit verhaal tot stand is gekomen en hoe ze tot haar research is gekomen. Dit maakt dat het verhaal voor mij compleet aanvoelde.

Marieke:
Ook hier sluit ik aan bij Antoinette, het is een chronologisch verhaal. Na de proloog gaat de tijd terug naar de jeugd en het opgroeien van Anna tot haar huwelijk. Dan springt de tijd wel een stuk verder en komen de plannen over Suriname op tafel en tenslotte de reis en het verslag van het leven en de drama's die zich afspeelden in de jaren in Suriname.

Het verhaal is geromantiseerd, maar grotendeels gebaseerd op ware gebeurtenissen. De personages hebben ook echt geleefd. Achter in het boek krijgen ze nog een korte toelichting.

Helma:
Ook ik kan me daar volledig bij aansluiten. Het is een chronologisch verteld levensverhaal met aandacht voor sociale en maatschappelijke aspecten uit de tijd waarin Anna leefde. Ondanks de onmenselijke houding totaal niet Christelijke houding van haar man, blijft Anna kracht putten uit haar geloof. Dat maakt een klein onderdeel uit van het verhaal. Tegelijkertijd plaatst Marlies kritische kanttekeningen waardoor er een mooi evenwicht ontstaat. Ook als je totaal niets met het geloof hebt, is het een boeiend verhaal. Ik kan me voorstellen dat Marlies geïntrigeerd raakte toen ze over Anna hoorde tijdens haar eerste reis naar Suriname. Het is een geromantiseerd verhaal, maar praktisch alle personages hebben werkelijk geleefd en Marlies heeft (samen met haar echtgenoot) veel research gedaan. 

Renate:
Het verhaal is echt een levensverhaal van begin tot het einde. Af en toe krijg je wel iets mee uit Anna's jeugd, waarin ze een behoorlijk trauma heeft opgelopen. Ook heeft het boek echt aandacht voor het leven van toen, op naar de nieuwe wereld voor een betere toekomst en aan de andere kant de slavernij. Je werkt echt toe naar het einde, Ik had wel gehoopt op een ander einde voor Anna.
Ook merk je dat er echt veel research en liefde in dit boek zit. De toelichting aan het einde is ook echt extraatje met de informatie over de personages maar vooral de foto's die erin staan.

Conclusie

Antoinette:
Ik heb genoten van Papieren Paradijs. De schrijfstijl is prettig en onderhoudend. Het laat zien hoe men destijds leefde, het verschil tussen arm en rijk, en hoe men het leven in Suriname heeft proberen op te bouwen. Ik had hoge verwachtingen van dit verhaal en deze zijn uitgekomen. Ik lees graag historische romans, en zeker verhalen die weinig gezicht hebben gekregen. Hier voldoet dit boek zeker aan. Ik geef het dan ook graag 4****

Marieke:
Ik moet zeggen dat het boek me aangenaam heeft verrast. Ik had een boek verwacht dat lastig te lezen zou zijn, maar het is in een zeer vlotte stijl geschreven. Het verhaal over het leven in Suriname als kolonisten, dat een harde en onmogelijke uitdaging bleek, was erg boeiend om te lezen en Anna Sophie was een bijzondere vrouw. Met plezier gelezen, veel van geleerd. 4****

Helma:
Ik begon zonder veel verwachting aan het verhaal. Ik wist eigenlijk niet zo goed wat ik ervan moest verwachten. Vanaf de eerste pagina wist Marlies me met haar beeldende schrijfstijl het verhaal van Anna in te trekken. Ik vond vooral het tijdsbeeld boeiend: de dagelijkse gang van zaken in het midden van de 19e eeuw, dat eigenlijk nog niet eens zo heel lang geleden is: de verschillen tussen arm en rijk zowel in Nederland als Suriname, het slavernijverleden en de rol van vrouw. Ik heb er net als Marieke hierboven zegt weer veel van geleerd. Ook als luisterboek zeer goed te volgen en de prettige voorleesstem van Jantine van den Bosch draagt daar zeker aan bij. Ook van mij 4****

Renate: 
Het boek heeft mij echt positief verrast. Ik heb het met heel veel plezier geluisterd en gelezen. Ik kon mij er moeilijk uit losmaken, wilde gewoon weten hoe het verder ging met Anna en stiekem ook met Dirk. Ik had hun graag samen gezien. Het is mooi dat we op deze manier iets van onze eigen geschiedenis leren, de verschillen tussen arm en rijk en ons koloniale verleden. De manier waarop dit verhaal is neergezet is heel goed gedaan. Ze neemt je vanaf de eerste bladzijde mee in het leven van Anna, die op deze manier een heel mooi eerbetoon krijgt. Het zijn verhalen die verteld moeten worden. Net als Helma vind ik dat de voorleesstem van Jantine van den Bosch erg prettig was. 4****

Papieren Paradijs is een mooie historische roman, die een stuk geschiedenis beschrijft dat niet algemeen bekend is. De moeite van het lezen waard, dat blijkt wel uit de beoordelingen van de Fabulous Feelgood dames.

De boekpresentatie is terug te vinden op YouTube. Daar vertelt Marlies Medema over de achtergrond en de totstandkoming van deze roman. Het bekijken waard!