Wat waren we blij verrast toen we zagen dat er op de shortlist van de Hebban Awards voor beste roman prachtige feelgood boeken stonden. Maar wat waren we trots toen bleek dat niemand minder dan "onze" Jackie van Laren er met de hoofdprijs vandoor ging! Een mooie gelegenheid om haar eens flink aan de tand te voelen over wat feelgood voor haar is, maar vooral hoe het is om zo'n mooie prijs te winnen! 

Door Sanne

Allereerst willen we Jackie van harte feliciteren dat Opstaan door het Hebban publiek gekozen is tot fijnste roman van 2017. Het was voor haar best een verrassing, omdat ze ervan overtuigd was dat Herman Koch zou winnen, maar fijn vond ze het natuurlijk wel: "Het was een heel grote verrassing. Het voelt fijn om te weten dat er blijkbaar zoveel mensen zijn die mijn boek mooi genoeg vonden om de moeite te nemen te gaan stemmen." Maar nuchter als ze is, verwacht ze niet dat er heel veel zal veranderen:

"De volgende dag gaat de zon weer op, en heb ik weer van alles te schrijven."

Het is geweldig dat Hebban lezers een stem geeft om de mooiste roman boven tafel te krijgen. Hebban is immers een community voor en door lezers. Desalniettemin heeft de uitslag van de Hebban Awards de discussie over literatuur en feelgood flink aangewakkerd. Want zijn dit wel twee genres die om één award kunnen strijden? Een discussie waarbij de spanningen soms hoog opliepen, die ook Jackie niet is ontgaan. Toch heeft ze heel veel leuke en lieve reacties en felicitaties ontvangen: "Geen vervelende reacties, hoor. Wel een paar mensen die me op de schouder bonkten en die zeiden: ‘lange neuzen naar het establishment’ en dergelijke, dat was wel grappig."

Zodra ze tijd heeft, leest Jackie van Laren zelf ook graag en van alles tegelijk en door elkaar: "Op dit moment lees ik onder andere The Underground Railroad van Colson Whitehead, Oorsprong van Dan Brown en Barkskins van Annie Proulx, ik heb net Hillbilly Elegy van J.D. Vance en Seveneves van Neal Stephenson uit. Van de zomer heb ik een heleboel Ben Elton gelezen, en ik vind Georgette Heyer, de oermoeder van de regency romance, ook leuk." 

 "Literatuur, spanning, literaire non-fictie, SF/fantasy, feelgood, alles lust ik."

Niet alleen als schrijfster én winnaar van de Hebban Awards kan ze over de discussie meepraten, maar dus ook als lezer. Zelf gelooft ze niet zo in genres: "Ik begrijp dat categoriseren handig is voor de boekhandel om boeken een beetje bij elkaar in een kast te kunnen zetten, maar voor mij als lezer telt eigenlijk alleen: vind ik het een interessant gegeven? Zo ja, dan wil ik erin beginnen. Als ik dan niet geboeid raak, dan leg ik het weer weg. Zo eenvoudig is het: het grijpt je, of het grijpt je niet."

Haar maatstaven voor een goede roman zijn dan ook niet anders dan voor andere genres. Een goed boek is een boek waar ze in gaat geloven, een die je meesleept waarbij taalgebruik essentieel is: "Ik wil het liefst dat taal een onzichtbaar transportmiddel is voor de beelden in mijn hoofd, en dat de taal niet meer aandacht vraagt dan het verhaal zelf. Dat betekent niet dat het allemaal makkelijke korte zinnetjes met woorden met maximaal twee lettergrepen moeten zijn; juist niet! Goed “onmerkbaar” taalgebruik is juist heel veelvormig en rijk, en het heeft een goed ritme. Als de taal maar volledig in dienst staat van het verhaal."

"Mooischrijverij vind ik gruwelijk. Dat is echt voor mij een reden om een boek weg te leggen."

Natuurlijk vragen we Jackie wat feelgood voor haar betekent: "Een roman die je een gevoel van hoop of geluk laat ervaren; die je met een positieve emotie achterlaat." Maar natuurlijk willen we óók van haar weten wat voor haar de verschillen en overeenkomsten zijn met literatuur. Iets waar ze zich liever niet aan wil wagen is het benoemen van intrinsieke literaire waarden, zo zegt ze, maar waar ze naar ons idee wel een hele sterke en goed beargumenteerde mening over heeft. "Uiteindelijk zie je in iedere discussie dat wat de een literatuur vindt, de ander dat niet vindt." Het is volgens haar dus erg subjectief. "En," zo zegt ze, "wat wij nu als literair ervaren is een samenspel van factoren: wat de auteur er zelf van zegt, de “spin” die een uitgeverij aan een boek geeft, en wat er op dit moment in de mode is. Zoals het nu bijvoorbeeld al een hele tijd mode is dat literaire boeken over behoorlijk nare dingen gaan, zoals persoonlijke verwerkingsromans over het verlies van een kind, een incestverleden, maar ook romans met een historisch element in de vorm van een familiedrama. En wat nu als literair bestempeld wordt, kan over een paar jaar heel anders zijn; Dickens werd in zijn tijd literair totaal niet serieus genomen. En regelmatig wordt een boek dat betrekkelijk goed verkoopt, bestempeld als “commercieel” en dus per definitie te weinig elitair om literair te kunnen zijn. Wat natuurlijk ook onzin is; er zijn geweldige literaire boeken die enorm goed verkopen."

"Als gevolg van deze mode is een roman die de lezer met een prettig gevoel achterlaat al bijna per definitie geen literatuur."

Waar wij als Club van Tien Feelgood heel hard aan werken is laten zien hoe veelzijdig het genre is. Het gaat niet alleen om verliefdheid of seks, maar om zoveel meer. Jackie: "Ik denk dat feelgoodromans even rijk en kunstzinnig kunnen zijn als literaire romans: het taalgebruik kan beeldend en innoverend zijn, de karakters kunnen een grote psychologische diepgang hebben, de emotionele ontwikkeling die beschreven wordt kan accuraat, doorvoeld en meeslepend zijn, er kan een gelaagdheid in zitten die de lezer er langer over na laat denken, die een meerwaarde geeft of die het boek onvergetelijk maakt. Er kunnen maatschappelijk relevante onderwerpen voorbijkomen en er kan een aspect aan het verhaal zijn dat de lezer een inkijk geeft in een tot dan toe onbekende wereld. Niet dat dat in iedere feelgoodroman allemaal gebeurt. Maar laten we eerlijk zijn: het gebeurt evenmin in iedere tot literatuur bestempelde roman."

Dat feelgood ook een diepe laag of inhoudelijke boodschap kan bevatten, laat ze zien met haar boeken Vallen en Opstaan: "Voor mij gaan ze onder andere over het loslaten van vooringenomenheid, het verschil tussen hoe je overkomt en hoe je echt bent, en het bereid zijn te veranderen, jezelf te heroverwegen." Toch kiest ze er ook bewust voor om het goed af te laten lopen, omdat ze iets wil maken waar zo veel mogelijk mensen plezier aan beleven. 

"Je kunt het lezen als een snackje, als dat aansluit bij je verwachtingspatroon, maar als je goed oplet dan hou je er misschien meer aan over."

Sons voelt het alsof ons genre niet altijd even serieus wordt genomen. Jackie: "Een interessant maatschappelijk aspect, dat als een ijsberg zich voornamelijk onder water bevindt: feelgoodromans worden over het algemeen gezien als vrouwenboeken, en dingen voor vrouwen, die neem je nu eenmaal nooit helemaal serieus. We zijn daar met z’n allen zo aan gewend dat het niet altijd meteen opvalt, maar neem bijvoorbeeld de term ‘vrouwenkwaaltjes’ (met verkleinsuffix!): kapotgaan van de buikpijn als je ongesteld wordt, helemaal in de prak liggen na een heftige bevalling, zware fysieke klachten in de overgang… Niet zo erg; hoef je niet heel serieus te nemen. Het is natuurlijk niet mijn bedoeling om hier en nu een nieuwe #metoo-achtige discussie op te starten, maar als je me vraagt naar het spanningsveld tussen literatuur en feelgood, dan denk ik dat dit er wel onderdeel van is.

“Feelgoodromans worden gezien als knusse vrouwenboekjes, en daarmee bij voorbaat alvast niet erg belangrijk of noodzakelijk. En dus geen literatuur."

Genoeg over Feelgood en literatuur. We willen meer weten over de boeken van Jackie van Laren. De personages die ze in haar boeken creëert, baseert ze op een bepaalde manier op mensen uit haar leven, maar dit kunnen net zo goed mensen uit een film of boek zijn. En zo levendig als ze schrijft, vertelt ze ook over haar personages: "Ik heb een soort bak met onderdelen van personages in mijn hoofd zitten, en daaruit bouw ik een nieuw persoon op. Die kan oren van mens a hebben, de neus van mens b, het haar van mens c, de zwijgzaamheid van mens d, de ellendige jeugd van mens e en het talent van mens f." 

Een ander element van zichzelf dat ze graag in haar verhalen stopt is muziek. Sinds haar tienerjaren speelt ze in bandjes en nu ruim dertig jaar later doet ze dat nog steeds heel graag. "Samen muziek maken is verschrikkelijk leuk en inspirerend. En soms, als je elkaar echt vertrouwt en je openstelt, dan kunnen er heel mooie en bijzondere dingen gebeuren."

"Ik denk dat ik het gevoel dat ik zelf zo geweldig vind, graag mee wil geven in mijn boeken."

Iemand die graag op het podium staat zal vast veel zelfvertrouwen hebben. Maar net als haar personages Nina en Anne, twijfelt ook Jackie wel eens aan haar kwaliteiten: "O, ja. Constant. Ik trek altijd alles in twijfel, want ik wil de hele tijd blijven leren. Dat ik die personages laat twijfelen aan zichzelf is omdat ik ze “open” en zoekend wilde maken." 

Hoewel we met zijn allen nieuwsgierig zijn naar hoe het verder gaat met Anne en Rory uit Vallen en Opstaan, is Jackie helemaal uitverteld over ze. Maar wij hopen natuurlijk wel dat er nog nieuwe boeken van Jackie haar hand verschijnen. Heeft ze nog een leuke scoop voor ons?
"Mijn Facebookfeuilleton (loopt al sinds half juni! Kijk op mijn auteurspagina!) wordt uitgegeven. Hoera, dat had ik niet verwacht toen ik eraan begon, want ik begon gewoon voor de gezelligheid aan een verhaaltje. In februari liggen de eerste twee delen in de winkel, en ik ga er nog twee schrijven die in de loop van volgend jaar in boekvorm zullen verschijnen. Ik moet de vervolgverhalen wel een beetje bewerken om er romans van te maken, hier en daar voeg ik nog wat nieuw materiaal in." En op de vraag of ze weleens een ander genre zou willen schrijven, komt daar nog een verrassing om de hoek kijken:

"Ik ben, ik durf het bijna niet te zeggen, met waarschijnlijk wel een wat literairder boek bezig, maar dat vordert maar heel langzaam. Dat geeft niks, want het idee bederft niet."

Na een heel openhartig gesprek vragen we Jackie van Laren tot slot of ze nog iets kwijt wil aan onze Feelgood lezers: "Misschien kunnen we wat meer mannen warm laten lopen voor het genre? Grinnik!"

Over Jackie van Laren (Amsterdam, 1968)

Jackie heeft twee grote passies in haar leven: muziek en verhalen. Met de driedelige Q-serie maakte ze haar debuut als schrijfster. Daarna volgde het tweeluik Vallen en Opstaan. Met Opstaan won ze de Hebban Award voor beste roman 2017.