In een maand vol klassiekers kan natuurlijk een boek van Cissy van Marxveldt (1889 -1948) niet ontbreken. Diana en Helma kozen voor 'n Zomerzotheid, hoewel ze ook nog even twijfelden over Joop ter Heul. Helma had de boeken in haar jonge jaren al eens gelezen, voor Diana was het een eerste kennismaking met Cissy van Marxveldt.

- door Diana en Helma -

Over Cissy van Marxveldt

Cissy van Marxveldt was het pseudoniem van Setske de Haan. In het begin van de 20e eeuw werd een vrouwelijke auteur totaal niet serieus genomen. Het schrijven werd gezien als hobby omdat de hoofdtaak van een vrouw de zorg voor echtgenoot en gezin was. Dit werd ook door haarzelf in stand gehouden door in interviews, net als het merendeel van andere vrouwelijke auteurs in die tijd, haar schrijven altijd als aardigheidje voor tussendoor te benadrukken Ze wees haar echtgenoot altijd aan als de stimulator van haar schrijven, die welwillend de ‘hobby’ van zijn echtgenote toestond en aanmoedigde. Hierdoor vertoonde zij naar buiten toe het gewenste sociale gedrag. Dat zij met haar boeken meer geld verdiende dan haar echtgenoot en hierdoor hoofdverdiener in het gezin was werd niet aan de grote klok gehangen. 

De manier waarop tegen vrouwelijke auteurs werd aangekeken, heeft haar nooit de literaire erkenning opgeleverd die mannelijke auteurs wel ten deel viel. Een (anonieme) recensent was bijvoorbeeld van mening dat ze zeker talent had getuige deze quote:

“… een talent dat doet denken aan de bijzondere kunst van den Vlaamsen schrijver Willem Elschot”

Maar over het algemeen werd haar werk zoals door bijvoorbeeld de schrijver Anthonie Donker, beschreven als:

“… een nieuw fenomeen dat niets aan de kwaliteit van de Nederlandse literatuur toevoegde”

Cissy van Marxveldts werk werd beoordeeld als luchtige ‘bakvis’ boeken, terwijl ze nog tientallen andere verhalen en boeken voor volwassenen heeft geschreven die inhoudelijk veel serieuzer waren. Daar werd door - vooral mannelijke- recensenten voor het gemak totaal aan voorbij gegaan.

Over 'n Zomerzotheid

Zo zot als deze zomer hebben Ella, Lenie, Mia, Dot en Pit het nog nooit meegemaakt. De vijf studentes gaan naar een vakantiehuisje op de Veluwe en vanaf dat moment staan de bloemetjes buiten. Op een terras beweert Ella dat ze altijd een heer zal herkennen als ze er een ziet. Jonkheer Robbert Padt, een student die dat hoort, besluit haar een lesje te leren. Hij viert vakantie met zijn vrienden Gerrit Jan, Paul, Jef en Reep en besluit zich voor te doen als chauffeur terwijl Gerrit Jan de eer te beurt valt om voor jonkheer te spelen. Wat volgt is een zomer die bol staat van de grappige situaties, romantische ontwikkelingen en vriendschap.

Veel meer dan een 'bakvissen' roman

Het lijkt een gezellige roman voor tieners, in die tijd 'bakvissen' genoemd, maar Cissy van Marxveldt verwerkt heel subtiel allerlei literaire klassieke elementen in het verhaal. Hierdoor wordt duidelijk dat ze als schrijfster veel meer in haar mars had dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Maar zoals we hierboven al zeiden, was dat in die tijd als vrouwelijke auteur 'not done' om daar mee te koop te lopen.

De titel en het thema van het boek verwijzen bijvoorbeeld naar A Midsummer's Night Dream van William Shakespeare, want ook in dat verhaal is sprake van een persoonsverwisseling. En als de jongens loten wie 'Robbert' mag spelen, citeert een van de vrienden met de woorden: 'Je lijkt Portia wel.' En: 'Nee, ik heb niet de euvele moed' uit The Merchant of Venice van dezelfde Shakespeare, waarna hij door een van de andere vrienden aangesproken wordt met Shylock. Maar er zijn meer verwijzingen. Zo heeft Robbert het over Pauls Dulcinea, de denkbeeldige geliefde van Don Quichot uit de roman van Miguel de Cervantes.

Ook houdt Van Marxveldt zich niet aan de voor die tijd conventionele sociale grenzen. De twee hoofdpersonen Pit en Robbert zijn dan wel van adel, maar ook de niet adellijke Dot heeft een grote rol in het verhaal. Eveneens bijzonder is dat de eenvoudige boerenzoon Gerrit Jan zich op het eind verloofd met de adellijke, gefortuneerde Lenie en dat niet hij maar zij het initiatief neemt. In de romantische literatuur van die tijd was het gebruikelijk dat de adellijke, rijke man met een meisje van eenvoudige komaf trouwde. In 'n Zomerzotheid gebeurde dit dus precies andersom. En dat kan ook gezegd worden voor de relatie tussen Pit en Robbert. Ook hier is het een vrouw die een 'perfecte' man probeert te creëren in plaats van een man die een 'perfecte' vrouw wil scheppen. Een vergelijking met Pygmalion is dan ook al snel gelegd. De snobistische Ella wordt door de jongens Lorelei genoemd, een verwijzing naar Die Lorelei van Heinrich Heine, waaruit Jef op het eind een couplet zingt. Ook Gerrit Jan citeert tijdens een romantische nacht een gedicht van Heine: 'Du Bist wie eine Blume' uit de bundel Buch der Lieder. Al deze verwijzingen zijn een logisch onderdeel van het verhaal en doen nergens gemaakt aan om het interessanter te maken. Vooral het zich niet houden aan de conventies is een bijna verborgen aanzet tot emancipatie van de 'bakvissen' die de boeken van Cissy van Marxveldt verslonden.
(bron: Cissy van Marxveldt, een biografie van Monica Soeting)

Wat vonden wij ervan?

Diana

In eerste instantie zou ik dit boek nooit zelf opgepakt hebben, maar het heeft iets nostalgisch. Alleen al als je de cover bekijkt, krijg je de indruk een oud verhaal in handen te hebben. Dat Z&K het boek in hardcover heeft heruitgegeven vind ik jammer. Op de cover zie je dat het originele boek eigenlijk kleiner is en ik beeld me dan ook zo'n 'gezellig' oud boekje in van dun papier dat je 'makkelijk kunt omvouwen.' Die beleving is met het hardcover boek geheel weg.

Toen Helma voorstelde om 'n Zomerzotheid te gaan lezen, was ik niet mega-enthousiast. Toch liet ik dat niet merken, omdat ik graag proef van vroeger. Echt oudere boeken in de kringloop hebben ook altijd mijn aandacht, dus waarom zou een heruitgave van toch wel een icoon dat niet krijgen. Ik besloot open in het verhaal te springen.

Ik had daarom geen verwachtingen en daar ben ik blij om, want ik ben niet erg blij van het boek geworden. Hoewel ik dit boek echt geen hoogvlieger vond, vond ik het heel erg leuk om het te lezen. Het geeft een inkijkje in vroeger tijden en voelt als een echt klassieker tijdens het lezen. Niemand kan de huidige tijd zo goed beschrijven als iemand die erin leeft, en dat is Van Marxveldt goed gelukt. Het grootste pluspunt vond ik dat ik echt even in de jaren '20 aanwezig was. Ik voelde me een van hen en het was wat dat betreft een leuk en bijzonder kijkje in de geschiedenis. Omdat het boek stamt uit 1927 zie ik de gebeurtenissen ook als waarheidsgetrouw en twijfel je er niet aan dat de meiden zo onderling met elkaar en me anderen omgingen. In onze moderne tijd is het lastig voor te stellen dat dit het echte leven was in de jaren '20.

Inhoudelijk kan ik me wel vinden in de term 'bakvisroman'. Het verhaal is vergezocht en over de top. Daar moet je van houden en ik hou daar niet van. Daarnaast komt Ella heel verwaand over en dan ga ik me al snel aan dat personage ergeren. Dat deed ik bij de andere personages minder, ook al is het taalgebruik alles behalve van nu. Maar dat komt de sfeer van het boek wel ten goede.

Desondanks kostte het mij moeite om het boek uit te lezen. Ik ben wel blij dat er nog een boodschap in het verhaal stond: wees altijd eerlijk en ga niet altijd meteen van je eerste oordeel uit. Ik ben bang te veel van het verhaal te verklappen als ik hier meer over zeg, maar vooral naar het einde toe worden deze thema's duidelijk. Maar zonder deze buddy zou ik het boek waarschijnlijk nooit gelezen hebben.

Helma

Ondanks dat het natuurlijk helemaal niet meer van deze tijd en enorm oubollig is, vond ik het weer heerlijk om te lezen. Het bijna kluchtige karakter van het boek kan ik wel waarderen. Natuurlijk is Ella met haar snobistische gedrag onuitstaanbaar en ook de manier waarop ze over mensen die van eenvoudige komaf praat is tenenkrommend. Pit en haar vriendin Dot zijn heerlijk als haar tegenhangers die met alles  wat Ella verkondigt de draak steken. Ik heb de biografie van Cissy van Marxveldt gelezen en met de informatie die Monica Soeting geeft over 'n Zomerzotheid in mijn achterhoofd, heb ik het boek waarschijnlijk ook anders gelezen dan Diana. Plus natuurlijk mijn eigen nostalgische herinneringen aan het boek dat ik zo'n 45 jaar geleden (oeps, ik voel me nu echt oud) voor het eerst las. Het geeft de tijdgeest van de jaren twintig uit de vorige eeuw weer, maar ondanks dat was Van Marxveldt behoorlijk vooruitstrevend door heel subtiel de sociaal geldende normen aan haar laars te lappen.

Het is uiteraard niet meer te vergelijken met een boek dat zich in de huidige moderne tijd afspeelt en de tieners van nu zal je er waarschijnlijk absoluut geen plezier mee doen. Maar de oudere meisjes (zoals ik) zullen er zeker met nostalgische gevoelens aan terugdenken en ook als tijdsdocument is het zeker een aanrader. Door de gespreksonderwerpen van de vrienden en vriendinnen kom je te weten wat er in die tijd leefde, de populaire Amerikaanse en Engelse liedjes en de sporthelden van toen. Gewoon je even lekker onderdompelen in de roaring twenties en genieten.

De recensie van Helma is hier te lezen.

Heb jij 'n Zomerzotheid gelezen of een ander boek van Cissy van Marxveldt? Laat het ons weten in een reactie.