Dat dit geen 'gewone'bespreking zou worden zal niemand verbazen, maar dat dit boek zou leiden tot een ware puzzelmarathon is toch wel verrassend. Een paar zeer betrokken lezers, Salustia en Sterrezee, hebben zich tot het uiterste ingespannen om hun opzoekwerk te delen op de 'inleidende' pagina. De sporen van deze noeste arbeid zijn hier teug te vinden. Georges Perec heeft een aparte manier van schrijven, voor hem moet het werk voldoen aan strenge regels die hij 'contraintes', beperkingen, noemt. Hij geeft ons het plezier die beperkingen op te sporen.

Samenstelling, lay-out, tekst: Tea
Verwijzingen schilderijen: Salustia, Sterrezee en (Tea, mijn rol was wat kleiner)
Banner: Tea

Zonder het idee te hebben dat alle puzzels van Perec op te lossen zijn, lijkt het ons leuk om er een speciaal aspect uit te lichten, dit zijn tien favoriete schilderijen van de schrijver. We laten ze allemaal zien met daaronder een lijst van verwijzingen die in het boek te vinden zijn, maar....het is geen 100% zekere lijst en het is dan ook een oproep aan jullie die lijst aan te vullen, te verbeteren. Daar is helemaal geen haast mee, zet je suggesties bij de reacties en wie weet wordt de lijst ooit nog eens compleet.

Om een beetje een idee te krijgen wat Salustia allemaal over heeft voor dit project laten we wat afbeeldingen zien van haar werk in de donkere dagen van dit pandemie-jaar en hiermee krijgt het werkstuk een 'gezicht, dank je wel Salustia voor het delen van je werk!

De schilderijen

1. Het echtpaar Arnolfini van Jan van Eyck

Hfdst 37: “een van rode gordijnen voorziene alkoof”  (p 178)

Hfdst 39: “Hoewel zij 15 jaar jonger was dan hij, trouwden ze …”  (p 185)

Hfdst 57: “ … stoft een kleine hanglamp met armen van geajoureerd koper af, die een verkleinde kopie van een Hollandse huiskamerluchter lijkt te zijn.”  (p 277)

Hfdst 76: “foto’s van het huwelijk van Fernand de Beaumont en Vera Orlova … hij met haar uitgestrekte hand in de zijne “  (p379)

Hfdst 78: “ … een soort houten klompschoenen zonder hiel … die dankzij een brede leren riem aan zijn voeten bleven zitten “  (p391)

Hfdst 79: “ … een soort Franse spaniël met krulhaar die scrambled Eggs heette …” (p394)

Hfdst 82: “Boven het bed hangt, wat nogal verrassend is voor een tienerkamer, een teorbe met een ovale klankkast.” (p407)

Hfdst 96: “Aan de voet van het bed liggen muilen met houten zolen”  (p 484)

Hfdst 98: “ een grote spiegel met een hoogte van achtenzeventig centimeter” (502)

Hfdst 99: “ een man met een messcherp gezicht uit de tijd van de renaissance, die een hoed met een brede rand  en een lange bontmantel draagt …”  (p504)

2 St. Jerome  Antonello van Messina

Hfdst 1:   “een soort koperen kom zonder hengsels”    (p17)

Hfdst 7:    “een renaissancekistje”  (p 36)

Hfdst 21:   “een rode zakdoek met een knoop in vier punten, die vaag aan een kardinaalskalotje doet denken”   (p 87)

Hfdst 25:  “naar de grijsbruine linnen handdoek met franje en dubbele roetbruine zoom staarde die achter de deur aan een spijker hing”  (p 121)

Hfdst 27:  “de twee met zwarte en witte chevrons versierde potten met conische voet, waarin blauwe rozemarijn groeien”  (p 131)

Hfdst 33 : “die man die duidelijk verziend is en een op een schuine lessenaar geplaatst boek aan het lezen is”   (p 168)   EXTRA

Hfdst 43:  Briefhoofd bovenaan de bladzijde   ANTON(ello)   avenue de Messine, en “boven het silhouet van een leeuw”   (p 199)

Hfdst 44: “een lessenaar met een opengeslagen boek “ (p 203), “ Een dwergoranjeboom” (p 204)  en  een schitterende, pronkende pauw” (p 205)  (ook in Preambule:  (13,14)    EXTRA

Hfdst 51: “de antieke stenen leeuw” (p  241)  en dezelfde verwijzing in Hfdst 59   (p 291)

Hfdst 53: gedetailleerde landschapsbeschrijving van wat er door het linkse raam achteraan te zien is.  ”Haar nauwgezetheid, haar zorgvuldigheid……  in het wit geklede figuurtjes”  (p 255)

Hfdst 65:  “op de grond een indrukwekkende tegelvloer met afwisselend witte, grijze en okerkleurige rechthoeken die soms met ruitmotieven waren versierd”  (p 329)

Hfdst 66:  “een paar verluchte boeken, voorzien van met email ingelegde banden”  (p 232), “een wonderlijke prent”  “die links een van opzij geziene pauw voorstelt” (p 233)

3. De ambassadeurs  van Hans Holbein

Hfdst 3: “een stukje vlothout met een vorm die vrij nauwkeurig aan een giseng doet denken.  … in 1890 door Lord Radnor in de salons van Longford Castle …” (p24)

Hfdst 14: de titel en één van de personages van dit hoofdstuk   (D’Inteville) verwijzen naar de  opdrachtgever van het schilderij  (p 62)

Hfdst 36: “Het is een Duitse industrieel die Hermann Fugger heet …” (verwijst naar de bankiersfamilie van Karel V, die heerste over de stad Augsburg, waar Hans Holbein is geboren.)  (p 177)

Hfdst 46: “een ansichtkaart met de afbeelding van een aardbol die door zijn gedraaide houten voet op een tol leek. Het was een van de oudste bekende globes, die Johannes Schoener, een met Copernicus bevriende cartograaf, in 1520 in Bamberg had vervaardigd en in de bibliotheek van Neurenberg bewaard werd.” (p 219)

Hfdst 59: “een anamorfose-effect”  en “op de … vloer liggen geometrische tegels waarvan de motieven het marmeren mozaIek imiteren dat omstreeks 1268 door Italiaanse ambachtslieden voor het koor van Westminster Abbey, waarvan Robert Ware toen abt was, uit Rome werd meegebracht.”  (p291-292)

Hfdst 75: “van de hervertoning van diens film … in Les Ambassadeurs”  (p374) en “De heer van Polisy, een tragedie  van Raymond de Guirand”  (p 376)

Hfdst 81: “een baret versierd met de oude penning van de orde van Sint-Michaël met een afbeelding van de Aartsengel die de draak ter aarde werpt” (p406)

Hfdst 85: “geschiedkundige strikvragen       Wie was de vriend van John Leyland?” (p 426)

Hfdst 89: “Van al deze pracht is nog een stilleven over dat een luit op een tafel voorstelt: de luit ligt naar boven gekeerd in het volle licht, terwijl onder de tafel, bijna onzichtbaar in het donker, de naar beneden gekeerde, bijbehorende zwarte hoes te bespeuren is”  (p 458)

Hfdst 91: “Enkele makkelijker herkenbare voorwerpen rijzen hier en daar uit deze hoop oude spullen op: een goniometer, een soort scharnierende houten graadboog die naar verluidt in het bezit van de astronoom Nicolas Kratzer is geweest;”  (p 468)

4. De val van Icarus   van Pieter Breugel

Hfdst 4: “… de grootkluiver en het bezaanzeil bollen in de wind; in het want geklommen matrozen gorden de andere zeilen.”   (p 26)

Hfdst 24:  “ … landelijke omgeving …, waarin een boer die zijn akker omploegt, en een herder die leunend op zijn staf, met zijn hoed op zijn rug, zijn hond aan de lijn en zijn schapen overal om hem heen, de blik ten hemel slaat, …”  (p 115)

Hfdst 48: “een Griekse boer met een soort grote muts, een rood hemd en grijs vest, die zijn ploeg voortduwt”  (p 224)

Hfdst 49: “tapijt met grazende schapen” (p231)

Hfdst 50: “op de oevers waar een mistige stad verrijst met huizen ,..”  (p 233)

Hfdst 64: “een onverwacht landschap van steile rotsen die uiteen weken om plaats te maken voor een goed beschutte haven met marmeren paleizen en vaal roze daken waarvan de omtrekken in een lichte mist vervaagden.”  (p 316)

Hfdst 69: “tijdschrift … Icarus” (p 344)

Hfdst 87:  “een mythologisch tafereel” of “… het eiland, het stelt een kust voor, waarvan het linkergedeelte, met een strand en het bos, er aangenaam toegankelijk uitziet,  maar waarvan het rechtergedeelte , dat uit als torens gehouwen rotswanden .. bestaat” (p 434)

Hfdst 92: “een driemaster…”  (p 470)

Hfdst 97: “… dat een landschap met een zonsondergang voorstelt” (p 494)

5. De hofdames   van Velasquez

Hfdst 9: “de kamer waar de schilder”  (p 46)  

Hfdst 13: “een schilder … die met de borst vooruit en het hoofd iets achteruit voor een grote ezel staat …”  (p 56)

Hfdst 23: (niks gevonden)

Hfdst 28: “tussen twee deuren een … rechthoekige spiegel plaatsen, …”   (p 139)

Hfdst 33: “… elegante meneer met donker haar, zwierig krullende snor …”  (p 168)

Hfdst 35: “een heel klein vrouwtje aan de dikke kant…” (p 174),  de hond … ligt …”   (p 176), “een in hoepelrok geklede vrouwtjesdwerg …) (p 176)

Hfdst 40: “Margarita-Teresa” (p 191)

Hfdst 45: “een man met een lang postuur, heel donker haar, een zwarte snor, zwarte kousen, een zwarte zijden hoed, een zwarte broek… (p 210) ?? , “vier plaatselijke klederdrachten… “  (p 212)

Hfdst 70: “de donkere gestalte van een man met een schoudermantel die drie treden beklom…”         (p 350)

Hfdst 84: “een dwerg” 5x, “de vorm van een kruis” (p 421)

6. De storm  van Giorgione

Hfdst 10: " ... rechtop in een rode brokaten korte broek met gouden stiksels, lichtrode kousen, een wit overhemd en een kort, rood, kraagloos wambuis" (p48)

Hfdst 12: “en buiten hun oevers tredende beken die meren vormen, met in de verte een smal en hoog bouwwerk met een balkon en een afgeknot dak waarop een ooievaars is neergestreken.” (p 55)

Hfdst 19: "… een …omvangrijke …schoorsteen” (p79)

Hfdst 29: “La Tempesta di Mare, concerto in Es grote terts, opus 8, nummer 5, van Antonio Vivaldi" (p144)

Hfdst 32: “een zwaarbewolkte hemel met onweerseffecten” (p 163)

Hfdst 56: "een antieke zuil" p275)

Hfdst 58: "van een gravure van Zorzi de Castelfranco, een leerling van Mondino di luizig’ p 284)

Hfdst 72: ”een storm” (p357), “met geborduurde linten in hun haar…” (p 360) ??

Hfdst 77: “de nimf Io die haar zoon Epaphus onder de tedere hoede van de god Mercurius de borst geeft.” (p 381)

Hfdst 94: " een spiernaakte baby " (p476)

7. De bankier en zijn vrouw  Metsys

Hfdst 6: “ … in dit geval flink grote parels zijn die op een kussentje van zwarte zijde … liggen(p 30)         

Hfdst 8: “… bolle spiegeltjes … in … houten sierlijsten …”  (p 41)

Hfdst 17: “… de doosjes van geschild hout met cakejes  uit Commercy?  (p 74) 

Hfdst 20: “…  een man van een jaar of veertig die een jack met een bontkraag draagt…”  (p 81)                   

Hfdst 42: “Statura justa et aequa sint pondere » (p 196) ?

Hfdst 54: “Zij draagt een rood fluwelen mantelpak met een bontkraag. Om een blik te kunnen werpen op de broche die haar man haar laat zien kijkt zij op van het boek dat zij net inzag: …”  (p 260)

Hfdst 61: “… één enkele rode appel op een tinnen bord…”  (p 305

Hfdst 62: “ … een rond doosje waarin de cilindervormige maten als Russische poppetjes in elkaar passen, …”  (p 309)

Hfdst 67: “ een …romannetje  met de titel Specerijen of de wraak van de Leuvense siersmid … een zak met goudstukken …” (p 338)

Hfdst 73: “ … de weegschaal van een geldwisselaar …”  (p 361) of /en

  “Zijn kortstondige opvolgers waren  …, een oude klokkenmaker …  een zadelmaker die Albert Massy heette.”” (p 362)       (Massy verwijzing naar Metsys)  

8. De droom van St Ursula van Carpacio

Hfdst 2: “het ovale gezicht van een slapend meisje … haar gevlochten blonde haar wordt boven haar voorhoofd bijeengehouden door een dubbele haarband van gevlochten stof, haar wang rust op de schelp van haar rechterhand…”  (p 19)

Hfdst 16: “ Ze ligt in haar bed … een doodbidder met van haat glimmende ogen staat tegenover haar in de deuropening”  (p 71)

Hfdst 22: “Ursula “ (p 94)

Hfdst 26: “… drievoetige krukjes waarop een rood kussentje met korte franje, …”  (p 125)

Hfdst 34: “ … een jongeman met lang haar …. Een portret uit de Italiaanse renaissance…”   (p 169)

Hfdst 41: “Proud Angels”    “… engelen…” “ blote voeten”   (p 193)

Hfdst 44: “ de tafel met zijn rode kleed met heel lichte, bijna witte franje waarop een lessenaar met een opengeslagen boek, …”   (p 203)

Hfdst 83: “De Scytische Tiara”  (p412)

Hfdst 86: “ een middeleeuws wijwatervat…”  (p429)

9. De hooikar van Jeroen Bosch

Hfdst 5: “… een meisje … ze is naakt.”  (p 29)   (Te zien in het linker zijpaneel van het schilderij)

Hfdst 11: “…  een kleine dikke zittende monnik voor, die in zijn rechterhand een drinkbeker houdt: hij draagt een lange, grijze soutane met een gordelkoord; zijn hoofd en zijn schouders gaan schuil onder een zwarte kap…”   (p 52)

Hfdst 18: “ Het stelt een rund voor dat op zijn rug een naakte, gehelmde man draagt die in zijn linkerhand een hostiekelk houdt.”   (P 76)

Hfdst 47: “… de kaart … met de afbeelding van een man met een stok en een knapzak, die door een hond achtervolgd wordt en die de zot, dat wil zeggen de nar, genoemd wordt.”   (p221)

Hfdst 52: “… de ruime blauwe blouse en de witte katoenen muts met kwast”  (p 253)

Hfdst 71: “ … de kiezentrekker met zijn rode muts en zijn veelkleurige folders; en de doedelzakspeler die hem vergezelde en die zo hard mogelijk en afschuwelijk vals op zijn pijpen blies om de kreten van de ongelukkige patiënten te overstemmen.”  (p 356)

Hfdst 74: “… en demonische gedrochten met het lichaam van een vogel, een varken of een vis, …”    (p 373)

Hfdst 88: “de Drie Koningen” (p 448)

Hfdst 90: “ … het merkwaardige symbool  … dat hij zijn hele leven met zijn bezigheden in verband heeft gebracht: een hartvormige, rode appel die hier en daar door een lange worm doorboord en door vlammetjes omgeven wordt.”  (p 463)

Hfdst 96: “een soort duivel met een lange staart die langs een trap een groot rond blad met specie omhooghijst;”  (verwijzing naar het rechterpaneel)   (p 475)

10. Stilleven met schaakbord van Lubin  Baugin

Hfdst 15: “ … een openliggende partituur in Italiaans formaat.”  (p 69)

Hfdst 30: “3 …het enige waardevolle voorwerp dat hij ooit bezeten …  een mandola  uit de XVII ² eeuw… “           (p148)

Hfdst 31: “Een groot formaat kunstboek, Ars Vanitas getiteld, ligt open op haar schoot en te zien is een reproduktie over een volle pagina van een van de beroemde Vanitates … attributen die op de vijf zintuigen betrekking hebben, … de smaak … die het klassieke wijnglas vervangt … de reukzin tenslotte wordt niet door de traditionele boeketten … anjers …”                          (p 149)

Hfdst 38: “ … haalde een vettig spel kaarten uit zijn zak, maar hij merkte al gauw dat de klaverenboer ontbrak.”        (p 180)

Hfdst 55: “ … op geroosterde plakken van dat ronde brood dat voor pan bagnat” en “ …. Een aanzienlijke vleeswarenfabriek in Pithiviers…”     (p 267)

Hfdst 60: “… drie anjers in een bolvormige, korthalzige, glazen vaas met als enig onderschrift de woorden ‘MET MOND EN VOETEN GESCHILDERD’ …”  (p 299)

Hfdst 63: “…een tasje bevestigd, … leren beursje dat met een zwart leren koordje gesloten kan worden …”   (p 314)

Hfdst 68: “een reisschaakspel van synthetisch leer,…”   (p 341)

Hfdst 80: “… een achthoekig tinnen blad…”  (p 402)

Hfdst 95 : “het zeer fraaie glas van geslepen kristal…”  (p 480)

Tips

Voor wie zelf aan de slag wil kan even kijken naar de afbeelding hierboven, dat is het werk van Salustia. Je hoeft niet alles zelf uit te zoeken, gelukkig is er al erg veel voorwerk gedaan en veel daarvan is te vinden en te gebruiken voor ons. Behalve de diverse sites van Wikipedia is er een zeer uitgebreide Franstalige site waar je heerlijk kunt dolen. Verder is het boek Georges Perec, een gebruiksaanwijzing - M. van Montfrans een geweldige introductie.

Voor inspiratie kun je ook op Pinterest kijken, zie de 2 afbeeldingen hierboven waarop te zien is welke Sterrezee gebruikte. Verder is het een kwestie van de hoeveelheid energie die je wilt steken in het 'project'. Wanneer je streeft naar het vinden van alle verwijzingen die Perec erin heeft gestopt heeft kun je wel even vooruit, dat is echt heel arbeidsintensief. Het goede nieuws is dat je op meerdere niveaus kunt genieten:

• Perecs schrijfstijl
• De manier waarop hij zijn verleden verwerkt in zijn boeken
• De intertekstualiteit waamee het hele boek doordrenkt is
  
• De kennismaking met Oulipo

Ouvroir de littérature potentielle ("Werkplaats voor potentiële literatuur"). Het is een los verband van Franstalige schrijvers en wiskundigen, en heeft als doel literaire werken te maken die aan bepaalde voorwaarden of beperkingen onderhevig zijn: littérature sous contraintes. Het kan daarbij gaan om beperkingen inzake het gebruik van letters, woorden, klanken, stijlen, enz. Deze beperkingen zijn niet alleen bedoeld als woord- en taalspelletjes, maar ook om de inspiratie en het vakmanschap van de auteurs aan te scherpen.Oulipo werd in 1960 opgericht door Raymond Queneau en Francois Le Lionnais , samen met een twaalftal geestverwanten. Enkele andere bekende Oulipianen zijn de schrijvers Georges Perec en Italo Calvino. (Wikipedia)

Hierboven nog een schema van de contraintes, gemaakt door Salustia. Het is helaas in dit artikel niet helemaal goed te lezen, maar zodra Salustia haar project op Wikipedia gezet heeft komen er hier linken te staan naar die pagina, zodat iedereen kan zien welke contraintes Perec zichzelf opgelegd heeft.

Kortom, laat dit een uitnodiging zijn om eens een begin te maken met het oeuvre van Georges Perec of om nog meer te ontdekken, ga je gang!

Afbeelding banner  (de gekleurde puzzel) Hans-Peter Gauster on Unsplash
Afbeelding Georges Perec