Wie kent er niet de uitdrukking 'zo sluw als een vos'? Dat komt natuurlijk ergens vandaan. De eerste fabels met de vos in de hoofdrol dateren al uit de tijd van de Oude Grieken. Toch is er niets zo bekend als de verhalen van 'den vos Reynaerde'. Geschreven rond de dertiende eeuw door ene Willem, leveren de verhalen over deze beruchte vos meer dan genoeg stof voor herwerkingen. Ook Koos Meinderts waagt zich eraan en het resultaat is De schelmenstreken van Reinaert de Vos.

Evy: Ik kom oorspronkelijk uit het Waasland, in het noorden van de provincie Oost-Vlaanderen. Daar leven de verhalen van Reinaert de Vos wel. Daarbij komt ook nog een keer dan mijn moeder als achternaam De Vos heeft en daar heel trots op is. Deze twee zaken speelden toch mee om dit boek te gaan lezen. Wat was jouw motivatie, Katy?

Katy: In een ver verleden speelde ik ooit Cuwaert in een toneelbewerking van Reinaert de Vos, dat was mijn eerste kennismaking met het verhaal. Later kwam het terug in de lessen Nederlands en de figuur van Reinaert is blijven hangen door de manier waarop hij zich steeds uit zijn netelige positie weet te wurmen. Veel sympathie had ik niet voor hem, maar de verhalen zijn bijgebleven.

Evy: In DWDD (De Wereld Draait Door, Nederlands televisie-programma) werd De schelmenstreken van Reinaert de Vos verkozen tot het boek van de maand. Dat is vrij bijzonder, want normaal komen kinderboeken daar niet vaak aan bod. De herwerking van Alleen op de wereld kreeg een vermelding een paar maand eerder, dat wel, maar boek van de maand is toch meestal weggelegd voor een andere categorie. Vind jij het terecht dat een boek als dit bij een groot publiek aangeprezen wordt?

Katy: Het boek richt zich op een breder publiek, vind ik. Sowieso zijn de daden van Reinaert nogal gruwelijk, dus lijkt het eerder bestemd voor de oudere kinderen. Koos Meinderts heeft er een klassieke vertelling van gemaakt, waardoor het ook een volwassen publiek dat van volksverhalen houdt zal kunnen bekoren. Omdat de verhalen over Reinaert wijdverspreid zijn en ze bij veel mensen een belletje zullen doen rinkelen, vind ik het niet zo gek dat DWDD er aandacht aan heeft besteed. Bovendien is dit door de veelzijdigheid van de illustraties een erg mooie editie.

Evy: Voor we bij de verhalen aanbelanden, moeten we het misschien even hebben over die illustraties. Te beginnen met de prachtige cover van Charlotte Dematons. Wat mij betreft een echte eye-catcher en erg passend bij het beeld dat in je hoofd leeft over Reinaert de Vos. Wat vind jij daarvan?

Katy: Dematons heeft Reinaert neergezet zoals ik ‘m in mijn hoofd heb, een soort dandy waaraan je de sluwheid en hooghartigheid kunt aflezen. Ik vind het vooral leuk dat ze er een aantal details in heeft verwerkt die naar de verschillende verhalen verwijzen. Wanneer je ze tegenkomt in het boek, herken je ze meteen.

Evy: De illustraties in de rest van het boek zijn telkens door een andere illustrator gemaakt. Wat betekent dat? Elke spread vertelt een verhaal en bij dat verhaal heeft één illustrator de kans gekregen om zijn verbeelding te laten spreken. Vind je dat een leuk concept, Katy? Ik vind het erg boeiend vooral. Elke spread is een soort verrassing, een cadeautje. Je krijgt de kans om van al deze illustratoren het werk te bewonderen. Sommigen zijn erg herkenbaar, zoals Piet Grobler of Sylvia Weve. Welke illustratie vind jij het mooiste?

Katy: Het naïeve beeld van Grimbeert de Das naast Reinaert die zegt spijt te hebben van zijn zondige leven op de tekening van Mies van Hout kon me wel bekoren. De tekening oogt eenvoudig, maar de blik van Reinaert zegt opnieuw veel. De tekening van Reinaert is asymmetrisch en dat geeft er een extra toets aan. Ook de prent van Annemarie van Haeringen waarin een processie kippen de heuvel afdaalt viel me op. De lezer ziet de nasleep van de daden die in het verhaal beschreven worden en er zit een contrast tussen de vreselijke vertelling en de sombere tekening.

Evy: De verhalen zelf zijn op een vlotte manier verteld en volgen erg mooi op elkaar. Eigenlijk vormt het boek één lang verhaal dat opgedeeld is in korte hoofdstukken. Ik heb de traditionele verhalen nooit gelezen (dat staat op mijn bucket list), maar ik kan me voorstellen dat dit boek ze eigenlijk grotendeels volgt. Ik weet niet of ik het boek modern kan noemen, maar het voelt in ieder geval niet 'oud' aan. Doordat er zoveel gruwelijkheden in het boek voorbij komen, lijkt het soms een parodie en wordt het een beetje grappig. Zo is het ook bedoeld, denk ik. Wat denk jij, Katy?

Katy: De versie van Koos Meinderts doet zeker geen afbreuk aan het verhaal rond Reinaert de Vos. Het verhaal is niet te veel opgesmukt en blijft redelijk trouw aan de traditionele verhalen. De auteur heeft ervoor gekozen de misdaden van de vos niet te censureren, waardoor het geen mild verhaal is. De disclaimer vooraan in het boek waarschuwt dan ook gepast en tegelijk met het nodige gevoel voor humor dat het lezen ernstige schade kan toebrengen aan de tere kinderziel. Door het geheel in achttien delen te splitsen is het gemakkelijk om het overzicht te behouden, want er passeren nogal wat dieren de revue.  

Evy: Ik vind De schelmenstreken van Reinaert de Vos echt een leuk en mooi boek én een aanrader voor jong en oud. Het is een stukje cultuur dat iedereen zou moeten leren kennen en op deze manier is dat ook laagdrempelig mogelijk gemaakt. Wat je vindt van Reinaert zelf... tja, dat zal persoonlijk zijn. Slim of gemeen, sluw of egoïstisch, het past eigenlijk allemaal bij hem en dat maakt het boek ook zo interessant.

Katy: Wat mij betreft is deze bewerking waarin Reinaert wordt beschuldigd van misdaden tegen de dierlijkheid mooi geslaagd. De veelheid en variatie aan illustraties geven het boek een extra toets en het is verfrissend voor een kinderboek dat Reinaert geen vriendelijk figuurtje is geworden.

Eindoordeel:

Katy – 4 sterren
Evy - 4 sterren