De schaduwen van Radovar
Vorige maand verscheen De schaduwen van Radovar van Marloes Morshuis bij Lemniscaat. De cover en korte inhoud bewogen Evy, Sanne en Joke ertoe om samen aan het lezen te gaan. Onze bevindingen lees je hier.
Radovar is een grijze stad die bestaat uit flatgebouwen. Elk gebouw is een gemeenschap op zich waarin een puntensysteem je positie bepaalt. Wie hard werkt en zich aan de regels houdt, krijgt voordelen maar wie daar niet in slaagt, komt terecht op de ondergrondse verdiepingen. Niemand mag het gebouw verlaten. Hoewel Jona zich niet goed voelt bij deze situatie, schikt ze zich naar de normen omwille van haar familie. Haar enige vriend is Zalman, de klusjesman die op verdieping -11 huist. Als oma bijna 75 wordt, wil Jona een leuk cadeau. Daarvoor moet ze de regels overtreden en zo leert ze Killian kennen. Ze ontdekt nog meer de schaduwkanten van de stad en kan niet anders dan in opstand komen. Maar zo brengt ze zichzelf en haar familie in gevaar.
De schaduwen van Radovar is het derde boek van Marloes Morshuis. Waar haar eerste boek Koken voor de keizer nog vooral een spannend verhaal is, schuilt in haar tweede boek Borealis al een duidelijke maatschappelijke boodschap, hier over het klimaat. Deze maatschappijkritische visie vinden we ook terug in deze nieuweling zij het met een ander thema.
1.In dit boek zijn de personages realistisch en dus niet altijd eenduidig goed of slecht. Welk personage trekt jou het meest aan en waarom? En voor welk personage kan je minder sympathie opbrengen?
Joke: Hoewel de vader van Jona wordt voorgesteld als een intelligent man, vind ik hem toch een zwakke persoon. Het valt te begrijpen dat hij wil opklimmen in het puntensysteem opdat zijn familie het zo goed mogelijk kan hebben en ook versta ik dat hij niemand in gevaar wil brengen en daardoor veilige keuzes maakt. Wat ik echter niet begrijp, is dat hij zich zo weinig kritisch en begripvol opstelt binnen de privacy van het gezin wanneer Jona het systeem in vraag stelt en daardoor in de problemen komt. Zalman, de klusjesman is mijn favoriet. Hij is altijd betrouwbaar en vooral niet bang om anderen te helpen ondanks het gevaar voor zijn eigen leven. Ook al draagt hij geheimen met zich mee en heeft hij een duister kantje, Zalman blijft integer en brengt de nodige rust.
Sanne: Ik was eigenlijk vanaf de eerste kennismaking erg benieuwd naar K, of Kilian. Het intrigeerde me dat hij gelijk in de bres sprong voor Jona en haar wilde helpen aan aarde te komen, zodat Jona haar oma plantjes cadeau kon doen voor haar 75e verjaardag. Waarom helpt hij haar? Wie is hij? En waarom leeft hij op straat? Waar zijn zijn ouders? En lieve kleine schattige Andor. Wat wil hij graag werken en zijn best doen, maar alles zit hem tegen. Er ontstaat een mooie band tussen Andor en Jona. Het minst heb ik dan weer met Rory, die zo vijandig en onaardig doet. En ook de broer van Jona lijkt onaardig en er niet voor zijn zus te zijn.
Evy: Dat vind ik wel een moeilijke vraag, want heel veel personages trokken mijn aandacht op een positieve manier! Jona is een erg intrigerend personage. Ze irriteert je soms en toch heb je als lezer stiekem een enorme bewondering voor haar (want zeg nu zelf... zou jij zo moedig zijn om tegen een gevestigd systeem in te gaan?)! Ik balanceerde steeds op het randje of ik haar nu gewoon ontzettend stom vond of toch erg moedig. Misschien is ze wel beide! Ik kon in ieder geval erg meeleven met Jona en dat komt omdat ze erg goed wordt neergezet en je het verhaal toch door haar ogen beleeft.
Maar toch... zonder Zalman was het boek niet hetzelfde geweest! De stille kracht.
2. Hoe heb je het boek ervaren?
Joke: Het boek start met een spannende scène die verder in het boek terugkomt. Dat maakt de lezer nieuwsgierig. De korte hoofdstukken houden het tempo hoog al is dat tempo er niet van meet af aan. Het verhaal is best meeslepend en bij momenten origineel, maar toch had ik het gevoel dat om tot de ontknoping te komen het toeval soms wel heel vaak gunstig uitviel. Dat was wat teleurstellend. Waar ik van hou, is dat dit boek je aan het denken zet over de actualiteit. Vrolijk word je er helaas niet van maar dat hoeft ook niet om van een boek te kunnen genieten.
Sanne: In het begin had ik wat moeite met in het boek komen, maar dat lag meer aan mij dan aan het boek. Ik kon me gewoon slecht concentreren. Maar toen ik eenmaal door het boek werd gegrepen, kon ik het niet meer wegleggen. Gedurende het hele boek had ik wel een benauwend gevoel. Dat puntensysteem waarop Radovar is gebouwd is eng, bedreigend, het maakt mensen boos en egoistisch. Hoe makkelijk is zoiets in werkelijkheid in te voeren, of bestaat het wellicht al? Het lijkt dan verzonnen en fictie, maar Marloes Morshuis heeft het wel zo goed uitgedacht, dat het eigenlijk heel angstaanjagend echt lijkt.
Evy: Ik vond het erg pittig lezen voor een jeugdboek, moet ik eerlijk toegeven. Ik denk dat er menig YA-boek een puntje aan kan zuigen! De sfeer in het verhaal wordt erg goed neergezet en dat zorgde ervoor dat ik in het begin wat moeite had om in het verhaal te komen. Het was allemaal erg grauw, mistroostig en donker. De schaduwen van Radovar kregen een beetje vat op mij ook, merkte ik! Ik had pas halverwege het verhaal dat ik het idee kreeg dat ik wat vaart kon maken in het boek en dat ik het ook niet meer neer wou leggen. Ik vond het wel een heftig verhaal, zeker met de bijgaande brief van de uitgeverij die toch aantoont dat er ergens op de wereld het idee huist om een vergelijkbaar puntensysteem in te voeren als in het boek (zie volgende vraag).
3. In Radovar wordt een maatschappij geschetst waarbij mensen afhankelijk zijn van een puntensysteem. In China zijn er momenteel plannen om een sociaal puntensysteem in te voeren. Lees dit en kijk eens hier. Is een maatschappij zoals in Radovar realistisch denkbaar?
Joke: Ik vind het angstaanjagend hoe de fictieve wereld uit De schaduwen van Radovar en de werkelijkheid zoals men die in China zou willen, overeenstemmen. Zonder pessimistisch te willen zijn, denk ik dat zo’n systeem inderdaad kan werken als dat onder de ‘juiste’ omstandigheden wordt ingevoerd. Ik mag hopen dat het in onze westerse wereld nog niet zo’n vaart loopt en dat er ook protest komt op China vanuit de rest van de wereld. In het boek zijn de mensen bang en als mensen maar bang genoeg zijn, kan het wel denk ik. Het ‘big brother is watching you’ gevoel uit het boek, vind ik in ieder geval zeer realistisch. Dat is iets waar ik me toch wel erg van bewust ben in onze huidige samenleving. Ook verbaast het me dat zo weinig mensen een probleem hebben met de steeds verminderende privacy. Zo sluipen systemen langzaamaan binnen zonder dat men er erg in heeft.
Evy: Alles kan natuurlijk en ik vind het wel typerend dat net China weer zoiets heeft bedacht. Het beste van het boek is natuurlijk het uitgewerkte idee dat zo een puntensysteem, eens gevestigd, zichzelf in stand houdt! Niemand wil zijn verworven positie verliezen en iedereen wil omhoog, zelfs als dat ten koste van iemand anders gaat! Morshuis zet dat zo realistisch neer dat ik er wel in kon geloven! Ik HOOP dat het nooit werkelijkheid wordt, maar... de gekste dingen gebeuren de dag van vandaag. Wie zal het zeggen?
Sanne: Ik vrees er eigenlijk voor dat zulke systemen in te voeren zijn en wellicht best makkelijk ook. De eerste stap kan bijvoorbeeld zijn, het verplichten van een maatschappelijke stage of het doen van vrijwilligerswerk. Al heel snel komt het vervolg; als je er niet aan mee kunt of wilt doen, zijn bepaalde privileges niet voor je weggelegd. Ongemerkt en snel pakt zoiets door. Zeker als alles geregistreerd en bekeken wordt, zoals Joke ook al schrijft.
4. Tijdens het lezen, stel je regelmatig je eigen gedrag in vraag? Welke vraag heb jij jezelf het meest gesteld tijdens het lezen?
Joke: Hoewel ik zeker supporterde voor het rebelse gedrag van Jona heb ik me dikwijls afgevraagd of ik het zou durven. Mag en kan je je eigen gezin zo in gevaar brengen voor het hoger doel? Met mijn boek in mijn luie zetel is het makkelijk om moedig te zijn, maar wat als dit echt gebeurt?
Sanne: Ook ik heb me regelmatig afgevraagd of ik in zo'n eng systeem zo zelfstandig en rebels zou durven zijn als Jona. Zou ik voor mijzelf én voor anderen op durven komen? En sluipt zo'n systeem er niet heel ongemerkt in? Zouden we allemaal protesteren en op onze achterste benen staan? Of zou het ingevoerd zijn zonder dat we het merken? Of telkens met kleine veranderingen genoegen nemen die bij elkaar zorgen voor een hele grote verandering?
Evy: Of ik mijn eigen kind niet zou geloven? Ik vond wat Jona's vader en moeder deden echt het allerergste! Ik had ook het idee dat dit Jona's grootste obstakel was, proberen haar ouders te overtuigen van haar gelijk.
5. Met wat voor gevoel sloeg je het boek dicht? Zou je dit boek aan anderen aanraden?
Joke: Het interessantste aan dit boek vind ik de maatschappijvisie. Door de korte hoofdstukken is het makkelijk om een hoofdstuk uit te lichten in de klas en daar dan over te filosoferen. Dit zou dan gecombineerd kunnen worden met krantenartikels of beeldfragmenten over het systeem in China. Interessant materiaal voor meerdere lessen in verschillende vakken. Als voorleesboek of leesclubboek vind ik het zeker een aanrader. Verder denk ik dat ik het boek als tiener ook graag gelezen zou hebben.
Sanne: Het is een spannend boek dat erg goed in elkaar zit. Het is daarom een echte aanrader voor kinderen die van spannende boeken houden. Het is een beetje futuristisch, maar ook heel echt en zet aan tot nadenken. Ik denk daarom dat het een goed boek is om op scholen te lezen en met elkaar te bespreken. Hoe komt zo'n rangen en standen systeem tot stand en welke gevolgen kan het hebben? Toch is het wel een vrij pittig boek, qua onderwerpen en qua taalgebruik. Het neigt hierdoor al wel meer naar YA, een boek voor oudere kids.
Evy: Ik sloeg het boek met een goed gevoel dicht. Het plot zit goed in elkaar, alhoewel de afwikkeling dan ineens wel erg snel ging in vergelijking met de opbouwende fase. Het is een goed jeugdboek voor de jongeren die tegen de Young Adult-groep aan zitten. Naarmate je verder in het verhaal komt, wordt de aantrekkingskracht groter en móet je gewoon weten hoe dit gaat aflopen. Ik zou het boek zeker aanraden, ook aan volwassenen trouwens!
Ons verdict in sterren:
Joke: ****
Sanne:****
Evy: ***
Voor de liefhebbers: Win het eeuwige respect en de bewondering van de Hebban Jeugdliteratuurclub! Hoe vaak wordt 'Radovar' genoemd in het boek?
Evy: Ik dacht 101 keer...