Geschiedenis. Gek genoeg een vak dat niet door iedereen wordt gewaardeerd. Een goede verteller en een spannend verhaal maken het wel een stuk interessanter. Zou geschiedenis tot leven komen in het waargebeurde verhaal over een sloep met tien jonge zeescouts, die van Engeland naar Frankrijk varen? We interviewden Joyce Pool over haar meest recente historische jeugdboek Het kompas. Ze vertelt hoe zij geschiedenis tot leven brengt.  

Geschreven door Sanne.

Waar gaat het boek over?

1950. Vijf jaar na de verwoestende oorlog. De landen in Europa zijn druk bezig met de wederopbouw, burgers hervinden nieuwe ritmes. Zo ook de sea scouts uit Mortlake, een plaatsje aan de rivier de Theems, net naast London. In augustus maken 10 jonge jongens van zo'n 16 jaar en hun groepsleider plannen om het kanaal over te varen. Met een Whaler, een open sloep van acht meter lang en krap 2 meter breed, zullen ze van Engeland naar Frankrijk varen. De vrienden zijn goed voorbereid en weten door hun lidmaatschap bij de zeescouts alles over varen, scheepsonderhoud, luchtstromen, waterstromen en het leven op het water. Ze kijken er heel erg naar uit! Helaas wordt Davey vlak voor vertrek ziek en moet hij besluiten om niet met de tocht mee te gaan. Hij ziet de sloep met daarin zijn vrienden zonder hem vertrekken, het avontuur en de wilde zee tegemoet. Als hij een week later de boot en zijn vrienden opwacht, komt de Wangle III maar niet boven water...

Het avontuur

Het kompas van Joyce Pool (1962) is opgebouwd uit twee delen. Het eerste deel gaat over Davey en zijn vrienden. Als lezer leef je mee met de voorbereidingen en voel je de spanning die onder de groep heerst. Gezonde spanning. Ze hebben er allemaal ontzettend veel zin in. Maar dan wordt Davey ziek en baalt hij als een stekker dat hij niet mee kan. Met het kompas van zijn vriend en de kaart in zijn kamer berekent hij hoever zijn vrienden zijn en kan hij zo de tocht een beetje meemaken. Ook hier leef je als lezer erg met Davey mee. Je voelt de spanning opbouwen naarmate het einde inzicht komt. Er is iets vreselijk mis. Het taalgebruik van Pool is eenvoudig en goed te volgen. Ondanks dat er best wat moeilijke termen bij de zeevaart komen kijken, is het verhaal heel goed te begrijpen. Ook de onderlinge vriendschap, de gevoelens van kameraden, verdriet, pijn en wanhoop heeft Joyce Pool heel goed in het verhaal gevangen. 

De feiten

Het tweede deel van Het kompas brengt de zoektocht van schrijfster Joyce Pool en haar man Pip Bernard in kaart. Ze hebben uitgebreid speurwerk verricht naar de geschiedenis van de Wangle III en haar bemanning. Alle landen die een rol spelen in het boek hebben ze een bezoek gebracht: Engeland, Frankrijk, Duitsland, Denemarken en Nederland. Ze hebben in oude archieven gespeurd en met familieleden gesproken. Ondersteund met (oude) foto's vertellen Pool en Bernard wat er met de Wangle III gebeurd zou moeten zijn. Deze combinatie van foto's en feiten maakt het verhaal rondom de Wangle III erg levendig. Voor je gevoel ben je er als lezer bij. 

Maar nu willen wij weten, hoe gaat zo'n onderzoek naar feiten uit het verleden in zijn werk? En hoe kom je bij een verhaal om over te gaan schrijven?

Het interview met Joyce Pool 

Zoals jullie hebben kunnen lezen, gaat Het kompas over het waargebeurde verhaal van de Wangle III en haar jonge bemanning. Zonder al te veel van het verhaal te verklappen: de scouts op Texel hebben banden met het verhaal. In de achtergronden valt te lezen dat Joyce Pool door de Texelse scouting is gevraagd het verhaal uit te zoeken en op te schrijven, omdat het steeds minder bekend is op het eiland.

Maar hoe is dat in zijn werk gegaan? Wist ze al van het verhaal over de Wanlge III?

"Nee, stom genoeg kende ik het verhaal zelf ook niet. ‘Stom’ omdat er al verschillende keren iets over in de plaatselijke krant had gestaan. Kennelijk had ik die berichten steeds onbewust overgeslagen. Maar nadat ik gevraagd was twee korte verhaaltjes over de Wangle III te schrijven en me vervolgens in het onderwerp ging verdiepen, was ik verkocht. Het is een dramatisch gegeven, maar tegelijkertijd ook heel mooi en indrukwekkend. Die twee kleine verhaaltjes werden dus twee kleine verhaaltjes én een heel boek. En voor mijn gevoel ben ik er nog steeds niet klaar mee, dus wie weet wat er nog meer uit voort komt."

Hoe vonden de scouts op Texel het boek? Hebben ze het gelezen en wat vonden ze ervan?

"Ik heb de twee korte verhaaltjes natuurlijk aan Scouting Texel gegeven en ook het boek is aan verschillende scouts overhandigd. Bovendien leven er nog familieleden van de bemanning in Engeland en ook die hebben een boek gekregen. Ze kunnen de tekst in het Nederlands helaas niet goed lezen maar het gaat over hun geliefden en de foto’s zijn in sommige gevallen ook van hen afkomstig."

Joyce en haar man hebben voor het boek veel gereisd. Hun zoektocht bracht ze naar alle landen en plaatsen die in het verhaal voorkomen. Hoe is dat om in de voetsporen van de jongens van de Wangle III te lopen?

"Indrukwekkend en toch ook superleuk, ondanks de droevige zaken die we tegenkwamen. Het was zo fijn om steeds weer namen te vinden of sporen te ontdekken die iets met ons verhaal te maken hadden! En ook spannend en verrassend. Zo zijn we stomtoevallig op het politiedossier over de zaak gestuit. Ik wilde in het Engelse archief iets opzoeken in verband met een ander boek en informeerde gewoon terloops naar de Wangle III, vervolgens kregen we het hele dossier overhandigd! Ik kan niet zeggen hoe verbaasd en blij we toen waren."

Hoe gaat het doen van onderzoek in zijn werk?

"Om te beginnen verzamel ik altijd alles wat ik kan vinden over mijn onderwerp, in dit geval de Wangle III en haar bemanning. Vervolgens leg ik contact met iedereen die mij iets kan vertellen waaraan ik heel misschien iets kan hebben in het proces van het schrijven. Daarna ga ik naar locaties die me een beeld geven van de tijd, de situatie destijds en daarbij neem ik zoveel mogelijk materialen mee naar huis. Ik maak ook veel foto’s en leg mappen met de materialen en documenten aan. Tijdens dat verzamelen begint het verhaal zich meestal al in mijn hoofd te vormen. Als ik genoeg heb wordt het tijd om te gaan zitten en schrijven. Maar als zich tijdens het schrijven een vraag voordoet waar ik het antwoord nog niet op ken, ga ik gewoon verder met zoeken en contacten leggen."

Hoeveel tijd heeft het gekost om het onderzoek voor dit boek te doen en het verhaal te schrijven?

"We zijn in 2013 begonnen met het onderzoek, dus ongeveer vijf jaar. Maar ik moet wel zeggen dat het tussentijds ook tijden heeft stilgelegen omdat we met andere onderwerpen of werkzaamheden bezig waren. Gelukkig bleef al die tijd wel in ons hoofd spoken dat we er mee verder moesten. En omdat ik al zoveel kennis had over het onderwerp, heeft het schrijven van het eerste deel van Het kompas niet lang geduurd. Wat nog het meest intensief was, was de sfeer van 1950 te treffen - die naoorlogse tijd met rantsoenen omdat er nog zo weinig te verkrijgen was, kapotte straten en huizen, speciale muziek enz. Maar ik vind dat ik daar goed in ben geslaagd."

Heeft u eerst research gedaan en toen het verhaal over de vrienden Brian en Davey geschreven? Of ontstond het verhaal van de Wangle gaandeweg het onderzoek?

"Dat eerste. Ik heb eerst bergen informatie verzameld en op een rijtje gezet. In sommige archieven vonden we zoveel documenten en hadden we zo weinig tijd dat we alles gewoon hebben gefotografeerd en pas later hebben uitgezocht. Dat was superleuk om te doen. Met alle informatie in mijn achterhoofd, schreef ik later het verhaal van Davey. Ik vond het daarbij het allerbelangrijkst om te laten zien hoe hij zich gevoeld moet hebben toen zijn beste vriend ineens weg was."

U heeft nog meer historische boeken geschreven. Wat spreekt u aan in het schrijven van boeken over de geschiedenis?

"In de geschiedenis liggen zulke mooie verhalen verscholen! Dat klinkt misschien een beetje zweverig, maar ik herinner me dat ik op de basisschool van mijn meester mijn lesboekje geschiedenis mee naar huis mocht nemen om als leesboek te lezen. Dat gevoel dat je in elke tijd prachtige, ontroerende, romantische en spannende verhalen kunt vinden die je fantasie prikkelen, is nooit meer gestopt en ik blijf altijd maar graven. Nu nog gebeurt het me vaak dat ik iets hoor over het verleden en onmiddellijk achter mijn laptop kruip om meer informatie te zoeken over de specifieke gebeurtenis of de tijd of de personen zelf. Geschiedenis is gewoon tof! En het biedt me hééél veel inspiratie."   

Wilt u nog meer boeken over de geschiedenis schrijven? Zo ja, waar gaat uw volgende boek over?

"Ja, maar ik kan op dit moment nog niet zeggen waar mijn volgende boek over zal gaan. Ik heb meerdere onderwerpen op de plank liggen..."

Welke boeken zou u kinderen aanraden te lezen?

"Ik zou zeggen: lees boeken die je eigen fantasie prikkelen en je ook nog zelf laten nadenken over bepaalde kwesties. Verder maakt het me niet veel uit, het allerbelangrijkste is dát er wordt gelezen.  Maar mijn all-time favoriet is Kruistocht in Spijkerbroek – dat boek was toen ik jong was echt vernieuwend. Maar ik hou ook erg van de boeken van Per Nilsson, Rindert Kromhout en Edward van de Vendel."

Het enthousiasme van Joyce Pool is zowel in het boek als in haar antwoorden te proven. Het waargebeurde verhaal over de Wangle III is erg boeiend om te lezen voor stoere jongens en meiden vanaf een jaar of 12. Pool is er uitermate goed in geslaagd om geschiedenis te laten leven!