Er was eens... menig bedtijdverhaal begint op die manier en talloze verzamelbundels met sprookjes die al sinds het begin der tijden lijken mee te gaan sieren de boekenplanken van evenveel kinderen. Zo nu en dan waagt een auteur zich echter aan een eigen collectie sprookjes. Janneke Schotveld bundelde er vijftien en schreef onder andere over een dappere ridster, een prinses die keuze heeft uit zevenhonderd prinsen, een jongen die zijn bed niet meer wil verlaten en de Happus Alfabeticus. Zulke beschrijvingen maken nieuwsgierig, dus waagden Joke en Katy zich aan De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes.

door Joke en Katy

Waarom...

Joke: Als klein en iets minder klein meisje las en herlas ik erg veel sprookjes. Nog steeds ben ik een romantische dromer maar dan wel één met een rebels kantje. Dus toen ik De kikkerbilletjes van de koning voorbij zag komen, was mijn interesse meteen gewekt. Het feit dat de titel ook veel humor deed vermoeden, was wel het belangrijkste gegeven om toe te happen. Dat dit boek geschikt is om voor te lezen aan de kinderen van mijn klas speelde ook wel mee. Een geschikter publiek om de sprookjes uit te testen vind je nergens anders. Je leest wat ze ervan vinden zo af van hun gezicht.

Katy: Sprookjes heb ik altijd fascinerend gevonden. Eerst werden ze me voorgelezen en later las ik ze zelf. Nu kies ik vaak nog voor verhalen die sprookjeselementen bevatten. Wat ik ook leuk vind zijn omgekeerde sprookjes, waarin de heks bijvoorbeeld niet de slechte is en de prinses eigenlijk niet wil trouwen. De Botje-boeken van Janneke Schotveld vond ik erg leuk en daarom kon ik De kikkerbilletjes van de koning moeilijk aan me voorbij laten gaan. Bovendien is mijn dochter helemaal wild van voorlezen, maar het mag niet te simpel zijn, en dit boek leent zich daar perfect voor.

Het boek...

Joke: De sprookjes lijken erg op de klassieke sprookjes maar vooral de verwijzingen naar de moderne maatschappij maken dit boek het lezen waard. Schotveld uit kritiek en gebruikt diversiteit op zo’n ongedwongen manier dat het niet te belerend overkomt. Een ridster redt haar prins, een prinses vindt de ware… prinses, het piekermannetje prikt piekergedachten op zijn prikstok, computervrouwtjes rennen zich rot tussen de toetsen van het klavier, … Zoals het hoort bij sprookjes zit er een moraal bij elk verhaal. Het is een opluchting dat de diversiteit in de sprookjes geen thema op zich is. Het voelt nooit geforceerd aan. De prins heeft toevallig een donker kleurtje, dat is geen thema, dat is gewoon zo. En zo hoort het ook. Tijdens het voorlezen merkte ik dat die diversiteit voor de meeste kinderen zelfs geen bijzonderheid is. Toegegeven ze keken elkaar even raar aan toen de prinses wilde trouwen met een prinses, niet omdat ze dat niet vinden kunnen – gelukkig – eerder omdat ze (nog) niet gewoon zijn erover te lezen of te horen in verhalen.

De kleine prins met de stroblonde haartjes stapte naar voren. ‘Mag ik iets zeggen?’ vroeg hij.[…] ‘Op mijn planeet mag iedereen trouwen met wie hij of zij wil. Er is maar één regel...’ […] ‘De regel is: iedereen mag met elkaar trouwen, als ze maar echt van elkaar houwen.’

Een jongen van mijn klas vond het veel vreemder dat die prins van een andere planeet kwam dan dat die twee prinsessen verliefd werden op elkaar. “Bij ons mag toch ook iedereen gewoon met elkaar trouwen.” Volgens mij vond hij het ondenkbaar dat er plaatsen zijn waar dat niet mag. Soms zijn ze echt om op te eten, die schatjes.

In vele verhalen komen verwijzingen voor naar eerdere sprookjes uit het boek of naar klassieke sprookjes. Dat is wel een leuk detail. Net zoals de aanwezigheid van de nodige humor.

Katy: Wat betreft diversiteit en de verwijzingen naar de huidige maatschappij sluit ik me aan bij Joke. De vanzelfsprekendheid waarmee die deel uitmaken van de verhalen is knap gedaan. Schotveld brengt het ongedwongen en daardoor wordt het door de lezer ook meteen geaccepteerd. Af en toe schort er iets aan de 'flow' van het verhaal en voelt het wat stug. Dat doet zich vooral voor aan het begin van een sprookje, alsof Schotveld haar eigen verhaal nog even moet aftasten. Gelukkig neemt de vertelling het dan als vanzelf over en is er al snel weinig meer van te merken. Het boek is overigens aangenaam vormgegeven met vrolijke gekleurde titels en grote en kleine afbeeldingen, al mocht het lettertype iets groter om het voorlezen gemakkelijker te maken. 

Onze favorietjes...

Joke: Ik vind het moeilijk een favoriet te kiezen omdat geen van de sprookjes me echt omvergeblazen heeft qua taal. De charme zit wat mij betreft in het moderne, in de moraal die verstopt zit in de verhalen zonder dat het er vingerdik bovenop ligt. Als ik dan toch moet kiezen, dan kies ik Het papiervisvissertje, dat speelt zich af in een boekenwinkel en daar hou ik altijd erg van. Wellicht omdat mijn eigen favoriete plekje echt wel tussen boeken is, het inspireert en brengt rust. Als ik zelf verhaaltjes verzin, heeft dat ook vaak iets met boeken te maken. Nochtans neigt dit verhaal meer naar het klassieke sprookje dan sommige andere verhalen. Het is vooral de sfeer van de boeken die het hem doet.

Katy: Mijn favoriete verhaal is Sjahieb en Soesja. De Oosterse setting sprak me daar enorm aan en de geest op klompen vond ik een verrassend leuke keuze van de auteur. Ik zag het helemaal voor me hoe Sjahieb flessen ging verzamelen op het strand. De opbouw was wel enigszins voorspelbaar, maar de sfeer in het verhaal zat goed. Daarnaast vond ik Prinses Flora best leuk om te lezen. Twee koningen die erg graag een kind willen en waar een koning dan maar stiekem een fee(ks) bezoekt en een boontje in de aarde plant. Ook hier was de afwikkeling redelijk voorspelbaar, maar de elementen die aan de basis lagen van het sprookje waren origineel genoeg om me het verhaal in te trekken. Prinses Flora was meteen ook favoriet van mijn dochter en heb ik ondertussen al  een paar keer opnieuw voorgelezen.

Over elkaars favorietje…

Joke: Sjahieb en Soesja stond ook bij mij op het favorietenlijstje. Inderdaad geweldig dat de geest een boer uit Doetinchem is. Zulke originele keuzes maakt Schotveld wel meer en net dat maakt het grappig. Het verhaal van Prinses Flora charmeerde me al van bij het begin met deze zin:

'Ik zou zo graag een kindje willen,' zei de koning.

'Ik weet het, liefste, ik ook. Maar hoe lief we elkaar ook vinden, kindjes komen er niet van,' zei de andere koning.

Katy: Het papiervisvissertje heb ik twee keer gelezen, mijn liefde voor boekhandels en vergeten boeken speelt daar waarschijnlijk ook een rol in. Ik vind het een erg creatief verhaal en uit de bundel één van de betere wat betreft een soepele manier van vertellen.

Het papiervisvissertje en zijn vrouw woonden in een uithoek van de boekwinkel, zeven hoog, in een ietwat vergeeld kasteelromannetje.

Zoveel illustratoren…

Joke: Schotveld schreef vijftien sprookjes met telkens een andere illustrator. Naast enkele gevestigde waarden zoals Thé Tjong-Khing zitten daar ook jonge, startende mensen bij. Dat vind ik mooi van de auteur dat ze deze mensen een platform geeft. De illustraties passen bij het verhaal en zorgen hier vooral voor het opfleuren van de teksten. Ik vind niet dat ze iets extra's toevoegen. Noodzakelijk zijn ze wel anders gaat het saai worden. Het interessantste is de cover, getekend door Martijn van der Linden. Het is leuk om naar elementen uit de verschillende sprookjes te zoeken.

Katy: Doordat de sprookjes vrij veel tekst bevatten, zijn de afbeeldingen een welkome afwisseling. Dat ze daarnaast telkens weer door een andere illustrator gemaakt zijn, zorgde ervoor dat ik telkens benieuwd was naar de tekening en de stijl waarin die gemaakt zou zijn. Voor ik begon te lezen, heb ik immers bewust het boek niet doorgekeken.    

Mooiste illustraties…

Joke: Ik ben vooral fan van paginagrote illustraties. De eerste van Thé Tjong-Khing is meteen een hele mooie en ook heel herkenbaar voor deze illustrator. De kundigste – en mijn favoriet – vind ik dan weer de tekeningen van Marieke Nelissen bij De Lettervreter, die zijn heel gedetailleerd en hebben ook iets heel lieflijks. Het bed dat Peter-Paul Rauwerda tekende bij Joris en de eendagsvlieg verdient, dankzij de boom om de boekenhemel op te klimmen, een eervolle vermelding.

Katy: De mooiste illustraties zijn voor mij die van Linde Faas bij Het papiervisvissertje. Ze geeft een dromerige toets aan haar tekeningen en ze gebruikt veel details en veel kleur. Dat vind ik een mooie combinatie. De personen beeldt ze af in een piekerige, ietwat slordige stijl die perfect bij de visser uit het verhaal past, maar die ze ook in haar ander werk laat terugkomen. Ik was ook best verrast door de illustraties van Martijn van der Linden bij Reus Zwamneus. Zijn paginagrote prenten trokken de aandacht naar zich toe en brachten het woud in het verhaal op schijnbaar eenvoudige wijze tot leven. Hij schiep een donkere sfeer, die niet te grimmig was, maar wel de spanning aangaf. 

Ander leuks van Janneke Schotveld…

Janneke Schotveld is vooral bekend van de reeks Superjuffie. Sinds oktober kan je in de bioscoop naar Superjuffie gaan kijken. Benieuwd of het boek beter is dan de film!

Met de boeken van Botje, dat zijn er ondertussen al drie, organiseerden we een tijdje geleden een meeleesclub.

Nog meer…:

Kattensoep, Robbie en Raffi Zwerfkind van adel, Robbie en Raffi De bende van Gnossos, Robbie en Raffi Ontvoerd, Hotel Kindervreugd, Oma ontsnapt, Zsa Zsa, Villa Fien, De flat van Fatima, De zolderkinderen, Opa Appel, Piraat Puck,...

Eindoordeel...

Joke: ****

Qua stijl en taal zijn de sprookjes gewoon goed niet meer of minder. Het zijn vooral de moderne insteken en maatschappijkritische details, doorspekt met humor, die het net iets specialer maken.

Dit is vooral een boek om voor te lezen. Ik beleefde zelf ook extra plezier tijdens het voorlezen. En de luisteraars? Ik zag ze met open mond luisteren, reageren en genieten. Wie ben ik om te twijfelen aan het deskundig oordeel van deze jury. Daarom: vier sterren.

Katy: ***

Wat ik een beetje miste in het boek was de sprankelende en wat vinnigere schrijfstijl die Schotveld in de Botje-boeken gebruikt. Naar mijn gevoel liep de tekst niet altijd even vlot. Het loopje dat de auteur met de klassieke sprookjes neemt, was dan weer wel bijzonder leuk, net zoals de lans die gebroken wordt voor diversiteit en gelijkheid. De sprookjes zijn vrij lang om in z'n geheel voor te lezen als bedtijdverhaaltje, maar toch kon ik niet halverwege stoppen. Mijn toehoorder was immers veel te geboeid en dat is wellicht veelzeggender dan wat ik er persoonlijk van vind.