Een nieuwe uitgeverij voor kinderboeken. Daar worden wij nieuwsgierig van. Zeker als deze uitgeverij, Tiptoe Print, zich wil focussen op het vertalen van parels van prentenboeken uit het buitenland. Een nieuwkomer met visie dus. Ilja en Joke lazen de twee eerste titels die sinds 14 juni in de winkel te vinden zijn.

- door Ilja en Joke -

Patrick Jordens, Brusselaar en tot voor kort recensent jeugdliteratuur van De Morgen, richtte een nieuwe uitgeverij op: Tiptoe Print. Via zijn job ontdekt Jordens in het buitenland vaak prachtige prentenboeken die het Nederlandstalig gebied nooit bereiken. Ook tussen de Franstalige literatuur in de Brusselse boekenhandels ontdekt hij veel moois. Met zijn nieuwe project wil hij het huidige aanbod aanvullen met boeken die je op de toppen van je tenen doen staan omdat ze betoveren, raken en vooral ook je horizon verbreden. De bedoeling is om boeken uit andere landen en culturen, die opvallen omwille van de illustraties en/of thema’s, te gaan vertalen. In dit filmpje vertelt hij zelf over zijn motivatie en doelstelling.

Je merkt meteen dat Tiptoe Print vertrekt vanuit een grote liefde voor boeken, eerder dan dat het commerciële de drijfveer vormt. Via crowdfunding zocht en vond men de middelen om deze droom te realiseren. Naast het uitgeven van een vier à vijf boekjes per jaar wil de uitgeverij zich ook gaan bezig houden met activiteiten om kinderen en ouders kennis te laten maken met dit soort literatuur. Bijvoorbeeld door ateliers, mini-expo’s, … voor families en scholen. Met ook aandacht voor gezinnen die anders moeilijker toegang vinden tot deze literatuur.

Het klinkt makkelijk, bestaande boeken gewoon vertalen. Maar is dat wel zo? Ilja legt uit waarom de vertalers zeker ons respect verdienen. Als bron gebruikte ze The translation of childen's literature.

Jeugdliteratuur heeft in het verleden enorm gekampt met een imagoprobleem. Kinderboeken werden gezien als de mindere van literatuur voor volwassenen. Vanuit dat standpunt werd er al helemaal geen aandacht besteed aan wat er verscheen in andere landen. Dat is gelukkig door de tijd heen wel veranderd, maar bij het vertalen van jeugdboeken kwamen wel een aantal problemen opzetten. Zoals taalkenmerken. Het is in jeugdboeken niet raar als er teksten op rijm worden geschreven en dat vraagt qua vaardigheid meer van de vertaler. Daarnaast kampten veel vertalers met culturele aspecten, snapt mijn jongere publiek het verhaal nog wel als ik culturele elementen in de tekst laat zitten. Meer dan in vertalingen voor het oude publiek, worden er aspecten uit het verhaal weggehaald of aangepast. Denk bijvoorbeeld aan de naamsveranderingen van personages of hetgeen wat ze eten, spelen of waar het verhaal zich afspeelt. Leuk weetje: het vertaalde boek Ploef, in het Noors P + E heeft de namen ook vernederlandst, maar blijft wel heel dicht bij het origineel: Poff is Ploef geworden en het Noorse Edvard is omgedoopt tot Edward. En het probleem waar in vertalingen ook mee geworsteld wordt, is het vertalen van beeld. Veel jeugdboeken bevatten tekeningen en het visuele aspect wordt vaak gezien als internationaal, maar is dat wel zo? Nou, niet helemaal. In een boek met beeld en tekst, is de relatie tussen beeld en tekst bepalend voor de interpretatie. Tekst is vaker cultureel bepaald en dat kan invloed hebben op hoe je betekenis verleent aan een beeld. Dus bij het vertalen van een prentenboek, dient de vertaler ook rekening te houden met de afbeeldingen en de (culturele) vertaling daarvan.

Konden Ploef en Goeiemorgen, beste buur onze verwachtingen t.o.v. Tiptoe waarmaken?

Ploef (3+)

Ploef is een boekje dat in 2017 in Noorwegen verscheen met de titel P + E, geschreven door Espen Dekko met illustraties van Mari Kanstad Johnsen. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van hond Ploef. Baasje Edward wil naar buiten, rennen en spelen maar Ploef is moe, hij wil alleen maar liggen en dromen…

Ilja: Ik vind Ploef een vrij abstract boek, zowel in de tekeningen als in de tekst. Ik heb het boek dan ook meerdere keren gelezen en bekeken voordat ik er mijn mening echt aan kon koppelen. Het beeld vind ik goed vertaald, de tekst vertelt namelijk wat je ziet. Maar om de tekst bij de platen juist te kunnen interpreten, heb je de eerder vertaalde tekst nodig. Daardoor vind ik het een vrij complex prentenboek, wat tegelijkertijd de bewering van vroeger, dat jeugdliteratuur een mindere variant van boeken voor volwassenen is, enorm tegenspreekt. Na een aantal keer lezen kan ik Ploef meer waarderen, maar ik blijf geen fan van de tekeningen, de stijl spreekt mij niet aan. Het is een boek dat ik kan waarderen, juist omdat het complex is, en de samenwerking tussen beeld en tekst en tekst en tekst goed is uitgewerkt, maar of ik het ga voorlezen aan kinderen van 3 jaar, dat denk ik niet. Eerder aan oudere kinderen om met hen de opbouw van het boek uit te pluizen.  

Joke: Ik kan me heel goed vinden in wat Ilja zegt. De prenten spraken ook mij niet direct aan al overviel me wel meteen een gevoel van nostalgie. De stijl en de kleuren doen me denken aan mijn eigen kinderjaren. Tijdens en na het lezen ging ik de illustraties meer waarderen omdat ik vind dat ze erg goed de tekst aanvullen. Die is vrij eenvoudig maar door de combinatie met de tekeningen wordt er toch heel veel verteld. De warme kleuren stralen een gezelligheid uit, een sereniteit en lichtheid ook, die dit onderwerp – afscheid nemen – nodig heeft. De tekeningen nodigen uit om in gesprek te gaan dus in die zin vind ik het ook meer geschikt voor oudere kleuters en zelfs nog zes- en zevenjarigen. Vooral de tegenstelling droom - realiteit komt door de tekeningen goed tot uiting. Met tekst alleen bereik je dit niet zo makkelijk. Ik hou van de gelaagdheid in dit boek. Het is inderdaad complex en bevestigt de theorie hierboven. Voor een auteur is het geen sinecure om zo’n zwaar thema gevoelig te brengen, ontroerend zonder dat het te sentimenteel wordt en daar is Espen Dekko zeker goed in geslaagd. Ook vertaler Edward van de Vendel verdient hiervoor een pluim. De tekst is ongecompliceerd en doet toch poëtisch aan, ik heb een zwak voor zulke boeken. Hoe vaker ik erin kijk, hoe beter het wordt. Daarom geef ik Ploef vijf sterren, hij heeft mijn hart veroverd.

Goeiemorgen, beste buur (4+)

Dit stapelverhaal gaat over een muis die een ei gaat vragen aan buur, de merel. Een ei heeft de merel niet maar wel bloem. Samen gaan ze verder op zoek naar een ei om samen een dessert te kunnen maken. Samen met andere vrienden lukt het vast maar is het resultaat delen ook zo makkelijk? Het boekje is geschreven door Davide Cali uit Italië en getekend door de Poolse Maria Dek.

Joke: Goeiemorgen, beste buur is geschreven door Davide Cali. Van hem las ik eerder De vijand en dat is echt een heel goed boek dus ik had wel enige verwachtingen. Dit prentenboek is echter niet te vergelijken met De vijand, al wil dat zeker niet zeggen dat het niet goed is. Het boek vertelt een stapelverhaal en de daaruitvolgende herhaling geeft een prettige cadans. Het is dus zeker geschikt voor jongere kleuters. Algauw zullen ze stukken tekst mee opdreunen. Net als bij Ploef moet ik ook hier even wennen aan de tekenstijl die toch ook weer dat gevoel van nostalgie oproept. Maria Dek gebruikt een naïeve tekenstijl en er valt veel te beleven op elke prent, je kan lekker zoeken naar details. Op het extraatje dat een jeugdboek zo goed maakt is het wachten tot het einde van het verhaal, wanneer het thema delen – naast het thema samenwerken – aan bod komt. Onverwachts is deze wending zeker maar ook noodzakelijk voor de kwaliteit. Vandaar vier sterren.

Ilja: Wat Joke zegt, goeiemorgen beste buur is een heerlijk stapelverhaal! De keuze voor dieren in dit boek maakt het vertalen een stuk makkelijker. Tekst en beeld vullen elkaar perfect aan. Ik vond de tekeningen eigenlijk wel heel aansprekend meteen. De dieren zijn enorm herkenbaar en de platen bevatten leuke details. Ik ben ook echt fan van de schutbladen met de appels, ziet er heel gezellig uit. Voordat ik het boek ging lezen, heb ik het doorgebladerd en toen schrok ik eigenlijk een beetje van de hoeveelheid tekst. De manier waarop het in het boek is neergezet, lijkt het een heel verhaal, maar tijdens het lezen viel dat enorm mee. Het scheelt enorm dat er veel herhaling in de tekst zit, waardoor je als lezer snel doorhebt hoe het gaat. Dit boek is daardoor ook meer geschikt voor jongere kinderen. Opvallend vind ik dan ook dat de uitgever hier zelf een leeftijdsaanduiding van 4 jaar aangeeft en bij Ploef van 3 jaar. Goeiemorgen beste buur is een boek dat ik zeker vaker uit mijn kast haal om voor te lezen!

Conclusie:

Joke: Deze twee prentenboeken maken de beloftes van Tiptoe Print zeker waar. Het is uitkijken naar hun volgende uitgaven en hopen dat het hen zo goed vergaat dat er snel meer boeken van deze kwaliteit verschijnen, liefst meer dan de vooropgestelde vier of vijf per jaar.  En wat betreft de activiteiten voor scholen bied  ik mijn klas graag aan als proefkonijn. Brussel is helemaal niet ver van onze school.

Ilja: Tiptoe wil mooie pareltjes naar het Nederlandse taalgebied brengen en dat is wat mij betreft met deze twee boeken gelukt! Het zijn niet de meest alledaagse verhalen en tekeningen en daardoor een toevoeging aan hetgeen wat al op de markt is. Net als Joke hoop ik snel meer van ze te lezen!

Wie maakte al kennis met Tiptoe Print? Welke niet vertaalde prentenboeken zouden jullie graag zien verschijnen?