Prentenboeken, iedereen kent ze wel. Bijna iedereen is er uit voorgelezen of leest ze voor. Maar... hoe werkt dat nou precies, zo'n prentenboek?

Door: Ilja

Een prentenboek bestaat uit illustraties en tekst, een prentenboek is dus gebouwd op de relatie tussen het beeld en de tekst uit het boek. Er wordt wel eens gezegd dat er een duet plaatsvindt tussen de twee, wat betekent dat tekst en beeld elkaar aanvullen en dat de een zonder de ander niet kan bestaan. Om als lezer betekenis aan een prentenboek te verlenen, gebruik je constant beeld en tekst. Je gebruik het een om gaten in de betekenis van de ander op te vullen.
Voorbeeldje, in een prentenboek staat de zin Ik geef hem een cadeau. Je kunt dan de illustratie gebruiken om erachter te komen wie hem is. Of wat voor soort cadeau er gegeven wordt. Andersom werkt dit natuurlijk ook. Bij het plaatje van een jongetje met een cadeau in zijn hand, kun je de tekst gebruiken om te achterhalen of hij het cadeau gekregen heeft of gaat geven.

Tijdens het lezen van een prentenboek vertaal je dus visuele informatie naar tekstuele informatie en zet je tekst naar beeld om, om tot een volledige betekenis te komen. Daarbij kun je beginnen bij het plaatje of bij de tekst. Deze keuze is afhankelijk van jouw persoonlijke voorkeur. Zogenoemde beelddenkers zullen eerst de illustraties bekijken, waar tekstdenkers eerst de tekst lezen.

We weten nu dus dat je bij de interpretatie van een prentenboek leunt op de relatie tussen tekst en beeld, maar hoe interpreteer je een prentenboek als deze enkel uit illustraties bestaat? Een voorbeeld van zo'n prentenboek is Eiland van Mark Janssen.

Er zijn in dit geval eigenlijk twee mogelijkheden. De eerste manier van betekenisverlening heeft toch met tekst te maken. Op de achterflap staat een korte tekst, die in dit geval dient als korte samenvatting of startpunt van het verhaal. Als lezer gebruik je deze tekst bij het interpreteren van het beeld. Zo staat op de achterflap de zin Een vader, een dochter en hun hond leiden schipbreuk en spoelen aan op een klein eiland. Deze zin gebruik je bij het invullen van onderstaand beeld. Dankzij de tekst interpreteer je de personen in het beeld en bepaal je wie deze personen zijn. Een tweede mogelijkheid om tot de betekenis van onderstaand beeld te komen, is het koppelen van de illustratie met jouw eigen ervaringen. Misschien heb je ooit op het nieuws gehoord dat er een hele zware storm is geweest en dat mensen aanspoelden op een eiland. Deze kennis gebruik je dan bij het 'lezen' van de prent en zo kom je tot een betekenis. Doordat iedereen andere ervaringen en kennis heeft, zal iedereen tot een persoonlijke betekenis komen. Wat het lezen van een prentenboek zonder tekst heel divers maakt. 

© Uitgeverij Lemniscaat.

Verder lezen? Ook deze prentenboeken bevatten enkel beelden en zorgen ervoor dat betekenisverlening een diverse beleving wordt. Wat is jouw favoriete prentenboek?

                                                                                                                                                    Bij dit artikel is gebruik gemaakt van deze bron: Sipe, L. R. (1998). How picture books work: A semiotically framed theory of text-picture relationships. Children's Literature in Education, 29(2), 97-108.