Poëzie in de klas
Waar denk jij aan bij kinderpoëzie? Aan het poëziealbum dat je vroeger de hele klas rond liet gaan? Aan de sinterklaasgedichten? Of toch aan de gedichtjes van Annie M.G. Schmidt? Waar bij ons nog wel iets omtrent poëzie naar boven komt, is dat bij kinderen vaak niet het geval. Er wordt niet op alle scholen aandacht aan besteed, terwijl het heel goed kan zijn voor de sociaal-emotionele én de creatieve ontwikkeling van leerlingen. Ik geef je een paar tips om poëzie terug te brengen in de klas.
Door Ilja.
Waarom poëzie op de basisschool?
Ik liet het in de inleiding een klein beetje doorschemeren, poëzie is een ondergeschoven kindje in het taalonderwijs, maar is wel degelijk belangrijk. Leerlingen leren zich op een andere manier uitdrukken. Het is een wat meer creatieve manier, want in een versje of gedichtje kan in principe alles. Het is net welke regels je de leerlingen oplegt. Bovendien leren kinderen hun eigen emoties en gedachten op papier te zetten, zonder dat er een oordeel aan wordt gehangen. Het is in dit geval onderdeel van het gedicht. Als leerkracht kun je uiteraard wel met de leerlingen het gesprek aangaan. Waarom heb je voor dit onderwerp gekozen en welke woorden vond je daar passend voor? Leerlingen leren dankzij poëzie taal, maar zijn minder met het formele, spellingsaspect bezig. Taal is veel meer dan ik schrijf het woord met een t of een d. Iets wat je ze met poëzie kunt bijbrengen.
Kinderen zijn ontzettend creatief, maar niet alle kinderen kunnen dat bij beeldende activiteiten laten zien. Sommige kinderen zijn nou eenmaal meer taaldenkers, ze zijn op jonge leeftijd veel met taal bezig en hebben daar een bepaalde feeling mee. Wanneer je ze een versje laat maken, komen ze met de mooiste zinnen en de prachtigste rijmen. Poëzie toetst dus de creativiteit op een andere manier dan bijvoorbeeld tekenen en handarbeid.
Poëzie in de onderbouw
In de onderbouw kun je uiteraard beginnen met poëzie voorlezen, maar ook met het zingen van poëzie. Van veel versjes van Annie M.G. Schmidt zijn liedjes gemaakt en hier kun je perfect mee beginnen.
Het boek Haren vol banaan van Erik van Os en Noëlle Smit is ook een uitstekend poëzieboek voor de onderbouw. De versjes sluiten perfect aan bij de leefwereld van kinderen. De tekeningen en de tekst passen bij de humor die kinderen op deze leeftijd hebben. Op een onschuldige manier laat je ze kennis maken met poëzie. Bij dit boek zit ook een cd, waarop de versjes uit het boek worden voorgelezen of worden gezongen. Achterin het boek staat ook de bladmuziek die bij één van de versjes uit het boek hoort. Op deze manieren kun je de versjes in de klas meer tot leven laten komen en ervaren kinderen poëzie met meerdere zintuigen.
Poëzie in de midden- en bovenbouw
Wanneer de leerlingen wat ouder zijn, kun je ze zelf laten oefenen met het voordragen van poëzie. Dat is namelijk wel wat anders dan een verhaal voorlezen. Laat ze zelf benoemen wat belangrijk is en wat je zeker niet moet doen.
Daarnaast kun je ze geleidelijk aan zelf versjes en gedichten laten schrijven. Het werk van Annie M.G. Schmidt kan voor een fijne opstart zorgen. Schmidt werkt namelijk met gemakkelijke rijmschema's. Door kinderen dit te laten ontdekken, merken ze dat poëzie niet super ingewikkeld is, maar bestaat uit een terugkerend iets, een rijmschema. Als de leerlingen weten wat een rijmschema is, kun je de klas zelf een makkelijk rijmschema laten bedenken en ze daarmee aan de slag laten gaan.
In de groep 5 waar ik stage loop, heb ik met de klas de volgende opdracht gedaan. Ik heb de klas eerst een onderwerp laten bedenken, wat de onderbouw leuk vindt, en ze daar een tekening bij laten maken. De les daarna hebben we geoefend met het rijmschema en met rijmen in het algemeen, en hebben ze een beginnetje gemaakt. De derde les zijn ze met het totale versje bezig geweest. De laatste les mochten ze de versjes voordragen in de kleutergroepen. Waar ze in het begin een beetje verbaasd reageerden en ik veel de opmerkingen kreeg 'Juf, ik kan dit niet', zijn de resultaten echt super. Alle leerlingen kunnen rijmen, maar ze hebben soms een beetje hulp nodig om de zin zo te vervormen om het in het rijmschema te laten passen.
In de bovenbouw kun je de leerlingen ook andere vormen van poëzie laten ontdekken. De Stripgedichten van Edward van de Vendel zijn hier een goed voorbeeld van. Poëzie is niet altijd een stukje tekst, maar kan ook in beelden worden verteld. Deze vorm kun je bijvoorbeeld weer koppelen aan een beeldende opdracht.
We hebben het in de onderbouw gehad over versjes waar een liedje van is gemaakt. Muziek en poëzie gaan in de bovenbouw ook perfect samen. Een rap kan immers ook gezien worden als een vorm van poëzie. Ga eens op zoek naar een Nederlandstalige raptekst en draag deze voor aan de klas. Stel ze de vraag of de tekst die jij hebt voorgedragen poëzie is en vraag vooral naar de redenering. Het is natuurlijk leuk als je een tekst kan vinden van een lied dat ze niet kennen. Je kunt eventueel ook een Engelse tekst naar het Nederlands vertalen. Na deze voordracht kun je leerlingen zelf op zoek laten gaan naar rapteksten, ze laten bedenken waaraan een tekst moet voldoen om poëzie te zijn en hoe je dat kunt verwerken in een rap. Uiteindelijk laat je ze er zelf een schrijven en eventueel voor de klas, een andere klas of misschien wel de hele school voordragen.
