Met zijn 83 jaar komt de Britse auteur en leesbevorderaar Aidan Chambers niet meer zo vaak naar Nederland. Het was dus extra speciaal dat Chambers afgelopen week twee lezingen gaf over zijn beroemde Vertel eens...-aanpak (in het Engels Tell me). Als oudstudente Jeugdliteratuur mocht ik hierbij aanwezig zijn. 

Door Ilja.

Wie is Aidan Chambers?

Aidan Chambers is geboren op 27 december 1953 in een klein stadje vlakbij Newcastle. Chambers is een tijdlang leraar Engels geweest en in die periode heeft hij inspiratie opgedaan voor een aantal van zijn boeken. In 1975 begint hij met schrijven aan de Dance sequence, een zesdelige serie over het opgroeien tot een volwassene. Naast jeugdboeken schrijven is Aidan Chambers geïnteresseerd in jeugdliteratuur, de leesontwikkeling en -bevordering bij kinderen. Ook hier schreef hij over in De leesomgeving en Vertel eens, dat samen gebundeld is onder de titel Leespraat. 

Wat is de vertel eens aanpak?

Only what you read makes you a reader.

Aidan Chambers geeft aan dat het wel degelijk uitmaakt wat kinderen lezen en in welke leesomgeving ze opgroeien. Kinderen moeten voldoende boeken ter beschikking hebben en deze boeken moeten een bepaalde kwaliteit hebben, want juist datgene wat je leest, maakt je onderscheidend als een lezer. Daarbij benadrukt Chambers dat volwassenen daarin een hele belangrijke rol spelen. Onderstaande leescirkel laat dat ook zien. Zowel bij het kiezen van het boek, het lezen zelf en het erover praten, speelt de helpende volwassene een belangrijke rol. Met name over dat laatste punt, het praten, heeft Chambers onderzoek naar gedaan. Volgens hem is het essentieel om over boeken te praten, als je een goede lezer wil worden. Als leesbevorderaar stel je na het lezen van een boek de lezer vier vragen:

1. Wat vond je leuk aan het boek?

2. Wat vond je niet leuk aan het boek?

3. Welke dingen zijn niet duidelijk?

4. Welke patronen herken je?

De lezers noemen bij elke vraag een paar steekwoorden, die de leesbevorderaar opschrijft. Met deze woorden kun je het gesprek aangaan met de lezers en op zoek gaan naar patronen en relaties tussen de steekwoorden als antwoord op de verschillende vragen. Door kinderen te laten praten over hun leeservaringen, raken ze geprikkeld, voelen ze zich serieus genomen en zullen ze zelf op zoek gaan naar de antwoorden op deze vragen in een volgend boek. Herhaling is hierbij dus zeker van belang. 

Vertel eens over de vogels...

Aan de deelnemers is gevraagd of ze het boek De Vogels van Ted van Lieshout en Ludwig Volbeda wilden meebrengen. Met dit boek zou de aanpak gedemonstreerd worden. De Vogels is een prentenboek waarbij heel goed naar de illustraties gekeken moet worden om het verhaal te begrijpen. Dat roept uiteraard veel reacties en eigen associaties en interpretaties op. Hierdoor is het een uitermate geschikt boek om gezamenlijk te bespreken. Iedereen kreeg per vraag heel kort te tijd om deze in steekwoorden te beantwoorden. Volgens Chambers moet je hier niet te veel tijd voor nemen, omdat je anders je antwoorden gaat overdenken en kinderen sneller verveeld raken. Na het beantwoorden van de vragen werden de steekwoorden op flipovers genoteerd en gingen we op zoek naar repeterende woorden en relaties tussen de woorden. Al snel kwam het gesprek op interessante verbindingen en daarmee krijgt het praten over het boek een andere impuls. Wat bedoelt iemand met het woord? En kan het dan een relatie vormen met dat andere woord? Kinderen leren op deze manier hun mening te verwoorden in een enkel woord en leren zo de essentie te benoemen, maar leren het ook weer uit te leggen. Bovendien leer je goed naar elkaar te luisteren en merk je dat er verschillende ervaringen bij hetzelfde boek kunnen ontstaan.

Het was heel inspirerend om een lezing van Aidan Chambers bij te wonen en zijn eigen ervaringen te horen. Chambers kwam zelf ook op scholen om deze aanpak met schoolklassen uit te voeren en gaf ook lezingen aan beroepsuitvoerders. Een hele inspirerende middag dus en ik ga met vol goede moed kijken hoe ik deze aanpak zelf kan toepassen.

Wat vind jij van deze aanpak? Zou je het zelf wel eens gebruiken, of heb je het misschien al wel eens gebruikt?