Historische romans blijven altijd mijn interesse wekken, het is een prettige manier om aan de hand van een fictief verhaal gebaseerd op historische feiten iets over de geschiedenis van een land of periode te leren. Eén van mijn favoriete historische romans is De kathedraal van de zee van Ildefonso Falcones, wat heb ik destijds genoten van de verhalen over de bouw van de kathedraal in Barcelona! Toen dan ook De erfgenamen verscheen, een vervolg op dit mooie boek, kwam deze gelijk op mijn WIL-lijst te staan en later ook in mijn samenlees-oproep... hoewel ik altijd wel een beetje huiverig ben voor een vervolg op een fantastisch boek moest ik dit tweede deel toch ook gewoon gaan lezen! V.M. van Erp van Dijk las met mij mee.

V.M. van Erp van Dijk: Enige jaren geleden las ik De Kathedraal van de Zee het overdonderende debuut van de Spaanse auteur Ildefonso Falcones. Een historische roman die zich afspeelt in het middeleeuwse Barcelona rondom de bouw van de Santa Maria del Mar. Het boek maakte dermate veel indruk dat het tot aan het begin van deze maand op de eerste plaats heeft gestaan van mijn persoonlijke Top25 bij Hebban. Ik wist dat er een lijvig vervolg was geschreven, uitgekomen in Nederlandse vertaling in 2017, maar het kwam er alsmaar niet van om dit te lezen. Kennelijk had ik een aanleiding nodig en die kreeg ik in de schoot geworpen toen Hetty medelezers zocht. Om een of andere reden was dit boek uit haar eerste oproep nog door niemand ‘geclaimd’. Was het dan misschien te dik? Het telde maar liefst 862 pagina’s als ik de boekinformatie moest geloven.

Hetty: De kathedraal van de zee staat ook bij mij in mijn Top25, niet op de eerste plaats maar op een willekeurige plek wat lager in de rangorde. Willekeurig omdat ik het toch lastig blijf vinden om een echte volgorde te bepalen, de top 5 staat wel vast maar daarna is de volgorde dus vrij willekeurig.

Dat De erfgenamen zo'n dikke klepper is schrikt mij nooit af, ik vind het heerlijk om lekker lang in een verhaal weg te kunnen duiken! Vaak is het door tijdgebrek dat die dikke kleppers langere tijd ongelezen in de kast blijven staan. Daarom besloot ik er gewoon een aantal op te nemen in mijn samenlees-oproepen... en gelukkig blijkt V.M. van Erp van Dijk een voorkeur te hebben voor deze boekwerken van formaat uit mijn oproepen! :-) We hebben er nu al meerdere samen gelezen.

Even terug naar de bouw van de kathedraal

V.M. van Erp van Dijk: Als voorbereiding las ik De kathedraal van de Zee nog een keertje. En wederom was het volop genieten van een mooie mix van een goed verhaal en een stuk geschiedschrijving. Het ging vlot, binnen twee dagen was het uit. De eerder gegeven vijf sterren waardering vond ik het nog steeds waard.

Hetty: Ook ik besloot gelijk om eerst De kathedraal van de zee te gaan lezen, het was al zo lang geleden dat ik dat boek las dat ik me slechts de hoofdlijnen nog kon herinneren, en natuurlijk vooral dat ik het boek geweldig vond. Het leek me goed om mijn geheugen op te frissen met een herlezing voor ik aan De erfgenamen zou beginnen.

Beide boeken kwamen  voor mij op een perfect moment: ik zat ziek thuis met een vreselijk pijnlijke ontsteking in mijn kaak en een spoedafspraak bij de kaakchirurg die bijna 3 weken op zich liet wachten, de pijnstillers werkten niet goed genoeg, ik had de hele dag veel pijn en zocht dringend afleiding!! Beide boeken bleken een goede afleiding te vormen, ze lezen heerlijk weg en ondanks de vele geschiedkundige feiten vragen ze toch niet al te veel concentratie (die bij mij op dat moment erg beperkt was), vooral deel 1 was veel 'oja, dat gebeurde er!' en verder gewoon genieten van het schitterende verhaal. En ja nog steeds de volle 5 sterren waard!

De cover

V.M. van Erp van Dijk: Het is een goed gekozen, over rug en achterzijde doorlopende cover van een gebrandschilderd kerkraam (waarschijnlijk zelfs dat van de Santa Maria del Mar), waar je de vroege ochtendzon bijna door kunt zien schijnen. Een cover die intrigeert en nederig stemt, want je kijkt er van onderaf tegenaan. Kortom, een fraaie verpakking die uitnodigt tot lezen.

Hetty: Tijdens het schrijven van dit aritikel heb ik beide boeken voor mijn neus liggen, op beide covers staat het raam, bij De kathedraal van de zee wat korreliger dan bij De erfgenamen... mijn eerste ingeving is dat ik dat wel mooi en passend vind: de eerste doet ouder aan, de tweede wat moderner (betere kwaliteit foto) en daarmee worden beide boeken op de juiste manier na elkaar geplaatst.

Het volgende wat me opvalt: het zijn twee verschillende ramen! Dat is raar...
Gelijk sla ik aan het googlen want zouden er mischien meerdere van deze rozetramen in de kerk zitten? En als dat niet zo is, welke is dan de 'echte'? Ik kom veel foto's tegen die lijken (ook qua sfeer) op de cover van het eerste boek. Dat is het raam uit de Santa Maria del Mar. Het raam op De erfgenamen is duidelijk een ander raam, dat ik ook niet terug kan vinden op de foto's. Ook een blik op de gegevens in het boek (druk, uitgever, cover) maakt me niet veel wijzer. Geen idee welk rozetraam hier op de cover geplaatst is.... toch jammer! En een gemiste kans, plaats op zijn minst het juiste rozetraam.

Een veelzeggende titel en indeling

V. M. van Erp van Dijk: De erfgenamen is een logische titel die heel breed kan worden uitgelegd. Eigenlijk alles, van de personages tot de gebeurtenissen, maar ook de Santa Maria del Mar zelf is feitelijk erfgenaam van hetgeen in De Kathedraal van de Zee is verteld. Ook het boek verhaalt van ‘erfenissen’ die aan de volgende generaties worden doorgegeven.

Het boek is opgedeeld in 4 delen, elk met een veelzeggende kop:

Deel 1       Tussen zee en land
Deel 2       Tussen trouw en verraad
Deel 3       Tussen wraak en liefde
Deel 4       Tussen pijn en gerechtigheid

Het is duidelijk, er zullen keuzes gemaakt moeten worden die bepalend zullen zijn voor het verdere verloop van het verhaal.

Het verhaal

Hetty: Het boek speelt zich af rond 1400 in een periode waarin de stad Barcelona enorm groeit en steeds machtiger wordt door de bloeiende handel en scheepvaart. Maar ook de kerk wint aan invloed en er onstaan steeds meer conflicten tussen koningen en adel. Het is een roerige tijd waarin de verhoudingen regelmatig op scherp staan. 
Dit vormt de achtergrond voor het verhaal over de vrienden Bernat (de zoon van Arnau uit De kathedraal van de zee) en Hugo. Waar Bernat kiest voor een bestaan als kaperskapitein op zee wordt Hugo gedwongen om te werken voor de aardsvijand van Arnau. 
Het is een hard leven waarin liefdesperikelen, intriges en machtswisselingen een grote rol spelen. De vriendschap tussen Bernat en Hugo wordt hierdoor regelmatig op de proef gesteld en ze staan meerdere malen recht tegenover elkaar. 

Zoals uit de indeling van het boek al blijkt moeten er regelmatig lastige keuzes gemaakt worden.

'... maar dat is wel waar het om gaat in het leven. Niemand wil vernederd of onderdrukt worden. het probleem is uit te vinden hoe je eraan kunt ontkomen.'

En hoe lager je op de sociale rangorde staat hoe minder keuze je hebt, anderen bepalen vaak hoe jouw bestaan eruit ziet en wat je wel en niet mag doen.

'Onderweg bedacht hij dat mensen zoals hij altijd worden geleefd door besluiten van machthebbers, of dat nu de graaf was of de koning. Tegen de wensen van degenen die de absolute macht hebben was weinig in te brengen, want je zou ze wel eens kunnen ontrieven, met alle onzekere gevolgen van dien.'

...

'En ik? Heb ik nog wat te zeggen?' zei Marcè verontwaardigd.
'Nee,' zei Regina onomwonden.
'Helaas niet, kind.' zei Hugo verontschuldigend. 'Ik trouwens ook niet. En hij ook niet.' Hij wees naar Guerao. 'Niemand. Alleen de koningen en de machtigen hebben wat te zeggen. Wij zijn niet meer dan hun pionnen, hun schaakstukken.'

Toch maakt het de onderdrukten en armen ook erg creatief, en weten ze vaak manieren te vinden om toch een beetje zeggenschap over hun eigen leven te krijgen en het leven iets dragelijker te maken. Maar voorzichtigheid is geboden.

De personages

V.M. van Erp van Dijk: Het boek begint met de dood van Arnau, die we kennen uit het eerste deel. En dat is dan ook wel de enige directe link want de personages uit dit deel zijn uit een volgende generatie, maar zij zijn wel ‘erfgenamen’ van oud zeer dat destijds tussen de families Navarcles, Puig en Estanyol onstaan is. Nieuwkomer Hugo Llor, onder de hoede genomen door de oude Arnau, bevindt zich ergens tussen beide kampen en dient feitelijk als kathalysator om de oude vete te beslechten. Maar hij heeft ook zijn eigen problemen in het leven. Het wordt pas echt problematisch wanneer alles in elkaar verstrengeld raakt.

Er komen veel personages in voor, heel veel. In het verhaal zelf, maar nog meer in de vermelding van de historische personen waarvan ik mij ernstig afvraag of ze allemaal eenzelfde toegevoegde waarde hebben.

Het zijn er zelfs zo veel, dat een overzicht van de personages voor in het boek wel fijn geweest zou zijn. En, als Falcones dit als geschiedenisboek heeft bedoeld, een overzicht van de koningen, de veldheren en de Kerk.

Door de hoeveelheid aan personages is het logisch dat de meeste niet verder uitgediept worden. Met uitzondering van hoofdpersoon Hugo en zijn vrijgelaten slavinnen Barcha en Caterina, die hij later huwt, blijft het allemaal oppervlakkig. Zelfs zijn aangenomen dochter Mercè blijft lastig te doorgronden.
Hugo krijgt absurd veel kansen om iets van zijn leven te maken, maar door de keuzes die hij daarbij maakt keren die kansen zich net zo vaak tegen hem. En dat wordt op een gegeven moment toch ongeloofwaardig.

Historie

V.M. van Erp van Dijk: Het gebeurt veel rond 1400. Handel en scheepvaart zijn in opkomst waardoor de havensteden zoals Barcelona steeds belangrijker worden. Er is een voortdurende strijd om de macht gaande in delen van Europa en dit trekt een steeds grotere wissel op de bevolking, die een zondebok zoekt. Zo moeten hele Joodse wijken het ontgelden en worden er velen vermoord. En de invloed van de kerk wordt intussen steeds groter.

Hetty: Op de binnenkant van de omslag van het boek is een kaartje van Barcelona rond 1400 te vinden, dit geeft een mooi beeld van de enorme groei die de stad doorgemaakt heeft en biedt ook herkenbare punten voor de lezer die ooit de stad bezocht. Het meest opvallend is toch wel La Rambla, nu bekend als grote winkelstraat maar destijds vormde het de grens van de stad en liep daar de stadsmuur. Het gedeelte waar ik ooit in een hotel zat (in de buurt van het Heilig Kruis-ziekenhuis) was toen echt het buitengebied. 
Het Placa del Pi komt ook in dit boek voor, opvallend voor mij omdat ik toen ik in Barcelona was dit plein juist opgezocht heb omdat ik het in een ander boek steeds weer tegenkwam.

'De Pi-buurt, die haar naam ontleende aan de statige pijnboom die daar stond, was ontstaan rond de kerk van Santa Maria del Pi, tussen de oude Romeinse stadsmuur en die andere, die grensde aan La Rambla en nu werd vervangen door een derde muur, die El Raval moest omsluiten. Net als nu het geval was met El Raval, bestond de Pi-buurt aanvankelijk slechts uit moestuinen en hier en daar wat huisjes buiten de Barcelonese stadsmuren. Na verloop van tijd had het gebied zich ontwikkeld tot de levendige buurt waar Hugo nu doorheen liep, met uiteenlopende soorten huizen die bewoond werden door kooplieden, ambachtslieden, ijzersmeden, steenhouwers, bouwmeesters...'

De stenen waar de Santa Maria del Mar mee gebouwd is waren afkomstig uit een steengroeve op de berg Montjuïc, ook daar ben ik geweest, omhoog met de kabelbaan en daarna lopend weer naar beneden... je moet er toch echt niet aan denken dat je dat meerdere keren op een dag met een zware steen op je rug zou moeten doen. Onvoorstelbaar!

Details

V.M. van Erp van Dijk: Falcones is heel precies in de details. Dat zie je in de vermelding van feitjes, maar ook in het verhaal. Het mooiste detail is dat van de twee zilveren croaten (muntstukken) die Hugo aan zijn vriend Bernat, zoon van Arnau, aan het begin van het verhaal leent en aan het eind, na de dood van Bernat, terugkrijgt. Elk detail in het verhaal blijkt later niet zonder betekenis, maar de details in de feitenvermelding hebben vaak geen enkele band met het verhaal.

Hetty: De details maken het verhaal beeldend en geven ook aan hoe zorgvuldig Falcones hier te werk gaat. 
Naast het voorbeeld dat V.M. van Erp van Dijk al noemt vind ik het ook goed gevonden dat een situatie (hoe naar die ook is) uit het eerste deel ook weer in het tweede boek verwerkt wordt. In De Erfgenamen wordt Regina voor straf ingemetseld in een cel van drie bij drie stappen. Een donker vertrek met slechts twee kleine raampjes, waarvan één in de buitenmuur waardoor de gevangene liefdadigheid van de mensen kon ontvangen in de vorm van eten en drinken. De openingen waren zo hoog aangebracht dat de ingemetselde niet uit het raam kon kijken om zich met de buitenwereld te verbinden. Een uitweg was alleen mogelijk door de cel af te breken, er was geen deur.
In De kathedraal van de zee is het de moeder van Joan die voor straf ingemetseld is door haar man. Joan kan alleen contact met haar hebben door buiten voor het kleine raampje te gaan zitten en met haar te praten waarbij moeder nog net met haar vingers het haar van Joan kan strelen.

Onze bevindingen

V.M. van Erp van Dijk: Het is jammer dat in ‘De erfgenamen’ de balans tussen verhaal en historische context zoek is geraakt. In plaats van een goede historische roman is het nu meer een boek geworden met geschiedkundige feitjes met een aardig verhaaltje ter illustratie. En hoewel het wel leerzaam is, voldoet het niet aan de hooggespannen verwachtingen na het prachtige De Kathedraal van de Zee. Hopelijk heeft Falcones in zijn nieuwste boek De schilder van Barcelona een evenwichtigere balans gevonden.

Met pijn en moeite kan ik er dan ook niet meer dan afgerond 3 sterren voor geven. Niet vanwege het verhaal, maar vanwege de historische informatie. Ik heb weer wat bijgeleerd over het middeleeuwse Barcelona en haar wetgeving, de Jodenvervolging, de strijd om de macht in middeleeuws Europa, het Westers Schisma, wijnbouw in Spanje en het ontstaan van brandewijn.

Hetty: Het is ontzettend moeilijk om een waardig vervolg te schrijven op een debuut dat zo ontzettend goed was. En misschien zou je je de vraag moeten stellen of een vervolg wel nodig is? Falcones heeft in ieder geval zijn best gedaan, dat moge duidelijk zijn. De grote zorg waarmee dit boek geschreven is, de vele feitjes en details die in het verhaal verweven zijn illustreren dit wel.

Maar toch vind ik ook dat hij er niet helemaal in geslaagd is en het verhaal misschien iets te lang gemaakt heeft waardoor het (met name de dosis ellende) af en toe allemaal wel een beetje veel werd en misschien daardoor iets van zijn geloofwaardigheid verloor. 

Al met al heb ik het boek wel met plezier en vooral interesse gelezen, zoals V.M. van Erp van Dijk al opmerkte zaten er veel leerzame dingen in het historische verhaal verwerkt. Ik ben wel iets positiever en vond dit tweede deel toch nog net 4 sterren waardig.

Foto Santa Maria del mar -> Barcelonapagina