Ik had al een aantal boeken van John Boyne gelezen toen ik De jongen die zijn vader zocht op een boekenmarkt tegenkwam. Omdat de boeken die ik eerder las naar meer smaakten nam ik dit boek ook mee, het bleef echter in de kast staan tot mijn tweede samenlees-oproep.... Gelukkig stond het boek ook bij Evelien nog ongelezen in de kast en wou ook zij hier verandering in brengen, dus lazen we het boek afgelopen december samen.

Evelien: John Boyne is een veelzijdig schrijver. Onlangs las ik nog Een ladder naar de hemel, een kunstig verhaal over het schrijverschap. Maar van al zijn boeken is De jongen in de gestreepte pyjama me toch het meest bijgebleven. De jongen die zijn vader zocht speelt net als De jongen in de gestreepte pyjama in oorlogstijd, zij het in een andere oorlog: De Eerste Wereldoorlog van 1914-1917. Mede door dit gegeven had ik er hoge verwachtingen van.

Hetty: Ook ik las onlangs Een ladder naar de hemel voor het samenleesproject van Gigi, een bijzonder verhaal vond ik. Verder las ik nog: De witte veer, De scheepsjongen, De jongen in de gestreepte pyjama, en Noah Barleywater gaat er vandoor. Hiervan vond ook ik De jongen in de gestreepte pyjama het meest indrukwekkend, Noah Barleywater was minder mijn ding, een fantasierijk verhaal maar het sprak me gewoon niet zo aan. 

Ik ben De jongen die zijn vader zocht eigenlijk zonder verwachtingen vooraf gaan lezen, ooit had ik de achterflap wel gelezen (toen ik heb boek kocht) maar dat was al weer zo lang geleden dat ik nu zonder enige voorkennis begon te lezen.

Het verhaal

Evelien: In De jongen die zijn vader zocht gaat de negen jarig Alfie op zoek naar zijn vader die volgens zijn moeder en oma op een geheime missie is in Frankrijk. Hij zou er wel eens voor kunnen zorgen dat de oorlog, die nu al vier jaar voortduurt, snel tot een einde kan komen. Maar Alfie, die stiekem een centje bijverdient als schoenpoetser op het treinstation komt er door een bizar toeval achter dat zijn vader helemaal niet meer in Frankrijk vecht. Hij ligt in een ziekenhuis op twee uur met de trein van Londen vandaan. Daar proberen de artsen hem af te helpen van een nieuw fenomeen dat zich voordoet onder overlevende soldaten die van het front zijn teruggekomen: shellshock, een psychische aandoening ontstaan door de verschrikkingen in de loopgraven. Alfie is vastbesloten zijn vader te redden uit het ziekenhuis.

Jeugdboek

Evelien: De jongen die zijn vader zocht is in eerste instantie geschreven als een jeugdboek voor kinderen vanaf 11 jaar. Dat is te merken in het taalgebruik en in het niet al te moeilijke verhaal. Toch komen er wel zinnen in voor waarvan ik me afvraag of een elfjarige die wel helemaal zou kunnen begrijpen.

“Hij gaapte diep en luidruchtig – uiteindelijk was het een erg lange dag geweest, zoals dat gaat met verjaardagen- deed heel even zijn ogen dicht en legde zijn hoofd op de trede achter hem, en voordat hij het wist droomde hij dat iemand hem optilde en naar een warme, veilige plek droeg, en toen hij daarna zijn ogen opendeed, lag hij in zijn eigen bedje en scheen de zon door de dunne gordijnen, die met de lichtgele bloemen, waarvan Alfie vond dat ze in een meisjeskamer hoorden en niet in een jongenskamer.”(blz 18-19)

In dit soort zinnen zie ik toch eerder de John Boyne terug die voor volwassenen schrijft. Maar er zijn ook passages waarin we, gelukkig zou ik bijna zeggen, de kinderlogica van een negenjarige terugzien.

 (Moeder:) “Als ik dat niet doe, dan hebben we geen eten. Zo simpel is het. Het groeit niet aan de bomen. “Wel waar”, zei Alfie. “Er is wel eten dat aan de bomen groeit. De rest groeit in de grond.” (blz 64)

Dat zijn toch meer zinnen die ik in een kinderboek verwacht. Afgaand op de titel was ik er behoorlijk van overtuigd dat we Alfie op een tocht door Engeland, Frankrijk en België zouden gaan volgen. Maar daar kwam ik bedrogen van uit. En dat is maar goed ook want het had het verhaal waarschijnlijk alleen maar ongeloofwaardiger gemaakt. 

Hetty: Zoals al gezegd begon ik zonder enige voorkennis aan het boek, dat het een jeugdboek was wist ik dus ook niet. Maar al snel tijdens het lezen kwam ik tot deze conclusie omdat de zinnen, de woordkeuze en het hele verhaal vrij eenvoudig zijn. Dit maakt dat het boek voor een volwassene erg vlot leest, maar ik heb het wel met plezier en vooral nieuwsgierigheid gelezen, want ik was toch wel erg benieuwd naar het verloop van de zoektocht.

Dat de vader van Alfie niet echt op een geheime missie in Frankrijk was dat voelde ik al wel snel aan. Maar ik vond het tegelijkertijd ook iets wat wel in het tijdsbeeld past, want in die tijd vond men dat je kinderen niet moest belasten met de narigheid van de oorlog, dat zouden ze niet aan kunnen. Dus werd er niet over gepraat of er werden vage leugentjes, zoals over de geheime missie van de vader van Alfie, vertelt ter bescherming van de tere kinderzieltjes.

Ongeloofwaardig

Evelien: Ik worstelde wel een beetje met de ongeloofwaardigheden in het boek; een jongen van negen die alleen met de trein reist en geen conducteur die dat opvalt? Een vader die toch weer snel schijnt op te knappen van de shellshock die hij opgelopen heeft? Laten we het er maar op houden dat hij genezen is door de liefde van zijn vrouw en zoon.

Hetty: De treinreis in zijn eentje kon ik in het kader van de oorlog misschien nog wel enigzins geloofwaardig vinden, maar dat Alfie daarna ook nog zonder al te veel problemen en vragen zijn vader in het tehuis wist te bezoeken werd wel een beetje teveel van het goede....

Echte bedenkingen kreeg ook ik bij het feit dat de vader, nadat Alfie hem mee naar huis genomen had en hem kwijt geraakt was, doodleuk bij de buurman (een vroegere vriend, dat wel) op de bank zat alsof er niets aan de hand was. En zeker toen hij vervolgens ook gewoon thuis bleef wonen bij Alfie en zijn moeder en op wonderbaarlijke manier heel snel genas van de shellshock.

Misschien ligt de oorzaak hiervan weer in het feit dat het hier om een jeugdboek gaat, bij volwassenen zou het fenomeen shellshock verder uitgewerkt worden en meer problemen met zich meebrengen. Voor de jeugd is het beeld van vader in een tehuis die zijn eigen kind niet herkent waarschijnlijk al heftig genoeg.
Lees hier meer over shellshock: link

Engelse titels

Evelien: Er zit nog een leukigheidje in dit boek: ieder hoofdstuk heeft een Engelse titel, best gek was mijn eerste gedachte. Waarom Engelse hoofdstuktitels in een Nederlandse uitgave? Tot ik erachter kwam dat het allemaal titels van liedjes zijn. Ik ging nog even verder speuren en vond in een recensie van Edith een hele lijst met de linkjes naar YouTube: link
Het zijn allemaal liedjes uit de periode waarin het verhaal speelt en ze passen allemaal naadloos aan bij de inhoud van de hoofdstukken.

Hetty: Mij vielen de Engelse titels  van de hoofdstukken ook gelijk op, ze lijken op het eerste gezicht niet echt passend bij een jeugdboek en nogal vreemd. Daarom had ik ook het idee dat Boyne er vast een speciale bedoeling mee had. Ik beken heel eerlijk dat ik de afgelopen tijd geen energie gehad heb voor een zoektocht naar de betekenis hiervan....

Gelukkig ging Evelien wel op zoek! En met succes! 
Erg leuk om de liedjes van de hoofstuk-titels te horen, inderdaad allemaal uit de periode waarin het boek zich afspeeld en mooi passend bij het verhaal. Echt een leuk en verrassend verstopt extraatje in dit boek!

Gebrek aan alles

Evelien: De jongen die zijn vader zocht is een prima jeugdboek dat een beetje laat zien hoe het was in Engeland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Wat me vooral opvalt is dat er in het land zo veel gebrek is, alles is op rantsoen en ondanks dubbele diensten in het ziekenhuis waar Alfies moeder werkt kan ze de eindjes maar met moeite aan elkaar knopen.

Ook de opsluiting in een kamp van buitenlanders – Alfies vriendinnetje Kalena wordt met haar vader, die van Tsjechische afkomst is, gevangen gezet voor de duur van de oorlog – was voor mij een punt dat ik nog niet kende uit de geschiedenisboeken.

Hetty: Dat er in de WOI in Engeland een groot gebrek was aan allerlei dingen kan ik me nog goed herinneren uit de Cazalets-boeken van Elizabeth Jane Howard, tijdens de leesclub over deze boeken hebben we hier ook uitgebreid over gesproken omdat dit voor velen een onbekend feit was. Eigenlijk niemand wist dat de mensen het in Engeland door dit grote gebrek erg zwaar hadden.
Goed dat dit gegeven ook hier weer onder de aandacht gebracht wordt.

De opsluiting van buitenlanders in een kamp was ook iets wat mij verbaasde en waarvan ik nooit geweten heb dat dit gebeurd is. Zo zie je maar dat ook een jeugdboek nog heel leerzaam kan zijn!

Boeken

Hetty: Iets wat mij nog opviel aan dit boek is dat er vrij veel andere boeken in voorkomen, er worden verschillende klassiekers genoemd en gelezen door de personages:

Het leven en de wonderlijke avonturen van Robinson Crusoe
Oliver Twist van Charles Dickens 
Nicholas Nickleby van Charles Dickens
D.H. Lawrence
The extraordinary nature of the human mind van Dr. F. R. Hutchison
Madame Bovary
Great expectations van Charles Dickens

Robinson Crusoe is het favoriete boek van Alfie, hij heeft het op zijn vijfde verjaardag gekregen van meneer Janácek. Het boek kan volgens mij gezien worden als een symbool voor de zoektocht voor Alfie en de gehele oorlogstijd. Robinson Crusoe was op zichzelf aangewezen, op zijn eigen kracht en vindingrijkheid, dat is iets wat voor Alfie ook geldt, hij voelt zich verantwoordelijk als enige man in huis nu zijn vader weg is en zoekt op eigen kracht en inventiviteit naar een manier om wat extra geld te verdienen zodat ze beter rond kunnen komen. Ook de zoektocht naar zijn vader is iets wat hij alleen moet ondernemen, hij kan op niemand vertrouwen, enkel op zijn eigen doorzettingsvermogen en inventiviteit.

Vier jaar later, na de oorlog heeft meneer Janácek een ander boek als verjaardagscadeau voor Alfie: Great expectations van Charles Dickens, over een wees Pip die gevolgd wordt van zijn vroege jeugd tot aan zijn jonge volwassenheid, in die periode beleefd hij vele avonturen en worden geheimen vanuit het verleden onthult, het boek kent een 'happy end'. Ook dit boek past bij Alfie, en staat symbool voor de oorlogsperiode uit zijn jonge leventje.

Conclusie

Evelien: John Boyne is van alle markten thuis, dat moge duidelijk zijn. En dat de scheidslijn tussen kinder – en volwassenen literatuur soms maar dun kan zijn bewijst hij met De jongen die zijn vader zocht.
Ik geef het boek drie sterren.

Hetty: De jongen die zijn vader zocht is een jeugdboek van de schrijver Boyne, die we toch vooral kennen als schrijver van literatuur voor volwassenen. Ik moet zeggen dat hij ook hele boeiende boeken voor de jeugd weet te schrijven, boeken die ook voor de volwassen lezer geschikt zijn om te lezen.
Het boek krijgt ook van mij drie sterren.