En weer was er een boek dat ik steeds opnieuw in andere boeken tegenkwam, er werd naar verwezen of het werd gelezen door een personage.... Na Lolita van Nabokov kwam ik nu overal The cather in the rye van J.D. Salinger tegen. 
Voor mezelf heb ik bij Lolita een 'regel' ingesteld: als ik een boek in korte tijd drie keer tegenkom in andere boeken dan ga ik het boek lezen, zo las ik nu dus de klassieker De vanger in het graan....

Het boek

The cather in the rye is een boek dat velen wel zullen kennen, waarschijnlijk net als ik, van de leeslijst op de middelbare school daar was het een veel gelezen boek voor Engels. Maar dat is inmiddels al lang, heel lang, geleden en eigenlijk wist ik niet meer helemaal precies waar het boek over ging, tijd voor een herlezing dus!

De roman is geschreven door de Amerikaanse schrijver J.D. Salinger, in de Verenigde staten verscheen het in 1951. In Nederland werd het boek aanvankelijk gepubliceerd onder de titel 'Puber' dat later, na nog een paar verschillende benamingen, werd veranderd in De vanger in het graan.

Het boek was zeer controversieel vanwege het grove taalgebruik en de vrije behandeling van onderwerpen als seks en prostitutie, iets wat in de jaren '50 nog zeer omstreden was. Verder is het boek controversieel omdat het verscheidene mensen aangezet zou hebben tot het plegen van misdaden. 

Het verhaal

Het verhaal in het boek wordt vertelt door de zestienjarige Holden Caulfield, een cynische, kritische en depressieve jongen uit New York die erg in de knoop zit met zichzelf. Het verhaal staat symbool voor de moeilijke overgang van de jeugd naar de volwassen wereld. En dat is dan ook precies waar Holden het erg moeilijk mee heeft, hoewel hij bijna volwassen is blijft hij in gedachten erg hangen in de gebeurtenissen uit zijn jeugd.

Het verhaal dat Holden de lezer vertelt speelt zich af in de korte tijd tussen het van school gestuurd worden (voor de zoveelste keer) en het moment waarop zijn ouders dit bericht krijgen.
Holden vreest de reactie van zijn ouders en wil daarom niet naar huis gaan voordat zij de brief van school ontvangen hebben, zo hoeft hij het hen tenminste niet zelf op te biechten. Nadat hij ruzie heeft gekregen met een huisgenoot over een goede vriendin van vroeger heeft Holden het gevoel dat hij niet langer op de campus kan blijven en dwaalt vervolgens een aantal dagen noodgedwongen door New York. 
In het boek vertelt Holden de lezer wat er in die paar dagen is gebeurt, waaraan hij hierbij denkt en wat hij erbij voelt. Dit verwoorden van denken en voelen maakt dat je alles als lezer ook door de ogen van Holden ziet, en die wereld van gedachten en gevoelens vormt dan ook gelijk de kern van het boek. 
Zijn dwaaltocht door New York staat symbool voor de zoektocht naar zichzelf, naar wie hij is en waar hij thuis hoort, en naar een manier om gelukkig te worden. Essentieel zijn hierbij de herhaaldelijke insinuaties over (de dreiging van) seksueel misbruik. 
Zijn neerlsachtigheid leidt uiteindelijk tot een soort zenuwinzinking en in het laatste hoofdstuk van het boek blijkt dat Holden zijn verhaal vertelt vanuit een psychiatrische inrichting.

De titel

De titel van het boek heeft te maken met een fantasie van Holden, die hij baseert op een foute herinnering aan het gedicht Comin' through the rye van Robert Burns. 
Eén van de belangrijkste passages uit het boek is het deel waarin Holden zijn jonge zusje Phoebe toevertrouwt wat hij eigenlijk zou willen gaan doen in zijn leven.

"Ik zie de hele tijd een heleboel kinderen voor me die een of ander spel aan het doen zijn in een groot graanveld. Duizenden kleine kinderen en er is niemand bij - geen grote mensen, bedoel ik - behalve ik. En ik sta op de rand van een of andere krankzinnige afgrond. En wat ik nou moet doen is dat ik ze moet vangen als ze in de afgrond dreigen te vallen - als ze dus aan het hollen zijn en niet kijken waar ze lopen moet ik ergens vandaan komen en ze vangen. Dat is het enige wat ik de hele dag zou doen. Dan was ik dus de vanger in het graan. Ik weet dat het gestoord is, maar dat is het enige wat ik echt zou willen worden. Ik weet dat het gestoord is."

Dit symboleert weer dat het verhaal staat voor de moeilijke overgang van de jeugd naar de volwassen wereld. Iets waar Holden zo veel moeite mee heeft dat hij het andere kinderen graag zou willen besparen, hij wil hun redden van de overgang naar de volwassenheid, hij wil dat ze altijd kind mogen blijven.

De schrijfstijl

Wat mij vooral gelijk opviel tijdens het lezen is dat het verhaal vol zit met stopwoorden die typerend zijn voor een puber: 'enzo', 'maar echt', 'alle jezus' en 'of zoiets'. De schrijfstijl vond ik dan ook nogal puberaal overkomen maar dit past wel weer goed omdat het de bedoeling is dat het verhaal vertelt wordt vanuit de gedachten en gevoelens van de zestienjarige Holden, een echte puber.

Verder is Holden ontzettend negatief en onverschillig, ook spat het cynisme er vaak vanaf. Hij vertelt steeds wat hij eigenlijk zou moeten doen, maar voert dit vervolgens niet uit. Hij probeert wel vaak om zowel het goede als het slechte te benoemen maar telkens overheerst het slechte in grote mate. Hij lijkt nergens voor in de stemming te zijn, hij zou bijvoorbeeld steeds graag contact op willen nemen met een goede jeugdvriendin om te vragen hoe het nu met haar gaat, maar daar moet je echt voor in de stemming zijn en dat is hij niet....
Hiermee wordt op een overtuigende manier geillustreerd hoe depressief Holden is, hij kan zich nergens toe zetten en focust zich vooral op de negatieve zaken.

Actualiteit

Hoewel het verhaal al in 1951 geschreven werd is het nog steeds actueel in de zin dat het voor jongeren nog altijd een moeilijke overgang kan zijn die van kind naar volwassene, het zoeken naar de juiste weg, je draai zien te vinden in die onbekende en onbegrepen volwassen wereld. Holden is op zoek naar zichzelf en weet niet goed hoe hij hier mee om moet gaan, door alle problemen op school en thuis voelt hij zich niet lekker in zijn vel zitten. De drang naar volwassen worden is groot maar toch blijft hij in zijn jeugd hangen. Iets waar de puber van nu zich nog steeds in kan herkennen.

Controversie

Zoals al eerder genoemd veroorzaakten de heftige onderwerpen in het boek ophef omdat men dit nog niet gewoon was in de jaren '50. 
Maar dit boek raakte pas echt in opspraak toen het in verband werd gebracht met het plegen van misdaden. 

Mark Chapman had een exemplaar van dit boek bij zich toen hij John Lennon vermoordde, wat leidde tot hernieuwde speculaties over de slechte invloed die het boek zou hebben op de jeugd. 
Slechts vier maanden na de dood van Lennon werd ook een exemplaar van The catcher in the rye in de hotelkamer van John Hinckley jr. gevonden na zijn moordaanslag op president Reagan.

Complot theorieën

Dit vermeende verband tussen het boek en het plegen van moorden werd vervolgens ook gebruikt in de film Conspiracy theory met Mel Gibson en Julia Roberts. Op aanraden van een kennis ben ik deze film gaan kijken nadat ik het boek gelezen had. 

Hoofdpersoon in de film is taxichauffeur Jerry, een man die overal een complot in ziet, zijn huis en alles daarin is uitermate beveiligd tegen indringers en hij pluist alle kranten na op feiten die zijn complottheorieën ondersteunen. Deze theorieën deelt hij vervolgens met een medewerkster van justitie, Alice Sutton, zij lijkt de enige persoon te zijn in wie hij vertrouwen heeft. 
Hoewel Sutton in het begin geen waarde hecht aan de beweringen van Jerry voelt ze ergens toch een soort van sympathie voor de man en omdat luisteren makkelijker lijkt dan hem te dwingen weg te gaan wordt ze betrokken in zijn waanideeën. 

Toch begint ze al snel te twijfelen of er toch geen kern van waarheid in zit wanneer Jerry zegt opgepakt en gemarteld te zijn door de CIA. Hij vraagt haar wanneer hij doodsbang in het ziekenhuis ligt om zijn gegevens met die van een andere patiënt op de kamer te verwisselen, anders zal hij de volgende dag dood zijn. Zonder goed te weten waarom, verwisselt Alice de gegevens en de volgende dag blijkt de patiënt waarbij de gegevens van Jerry hingen inderdaad overleden te zijn.

De link met het boek

Wanneer Jerry in zijn huis is valt het al snel op dat hij meerdere exemplaren van The catcher in the rye bezit, wanneer Alice hem hiernaar vraagt dan geeft hij als een soort van reden aan dat hij gewoon elke keer wanneer hij het boek ziet er eentje moet kopen, ook moet hij altijd een exemplaar bij zich hebben, heeft hij dit niet dan moet hij een exemplaar gaan kopen, want dit boek is het enige dat er voor kan zorgen dat Jerry zich nog enigzins normaal voelt.

Langzamerhand ontrolt zich het verhaal achter de complottheorieën van Jerry, opvallend hierbij is zijn redenatie over seriemoordenaars en mensen die slechts 1 moord plegen; volgens Jerry hebben seriemoordenaars slechts 1 voornaam (of worden bekend met slechts 1 voornaam), zoals bijvoorbeeld David Berkowitz, Ted Bundy en Richard Speck. Mensen die echter maar één moord gepleegd hebben worden altijd met twee voornamen genoemd, zoals John Wilkes Booth, Lee Harvey Oswald en Mark David Chapman. Blijkbaar 'verdwijnt' de tweede voornaam waneer je meerdere moorden pleegt.

Het verdere verhaal van de film ga ik hier niet verklappen, maar het is wel een aanrader om te gaan kijken wanneer je De vanger in het graan gelezen hebt.
Zonder dat het boek genoemd wordt en je de tekst helemaal goed kunt lezen herken je het al aan de eenvoudige kaft. En ook waneer Jerry zijn redenatie geeft over moordenaars valt het meteen op dat hij hier Chapman noemt, de persoon die een exemplaar van het boek bij zich had toen hij de moord op John Lennon pleegde. 
En wordt het boek in de film soms ook als symbool gebruikt om al een hint te geven over het feit dat Jerry zelf misschien ook wel eens een moordenaar zou kunnen zijn??.....ik zou zeggen: gewoon kijken die film!

De drie boeken

Tenslotte nog de drie boeken waarin ik De vanger in het graan tegenkwam:

* Norwegian wood - Haruki Murakami
* De boekwinkel - Deborah Meyler
* Portret van een onbekend meisje - Aleksandr Skorobogatov

Dit zijn de 'vereiste' drie boeken, maar volgens mij ben ik De vanger in het graan inmiddels al vaker tegengekomen, ik weet alleen niet meer waar....gelijk een actiepunt voor mezelf: lijstjes bij gaan houden van boeken in boeken! ;-)