De aanslag

Enige tijd geleden las ik dat het klassieker genootschap een aantal boeken van Harry Mulisch aan het lezen is en dat voor maart De aanslag op de agenda staat.
Dit en het feit dat het boek prima past bij categorie 50 van de reading challenge 'Lees een boek dat je ooit voor je lijst las' past deed mij besluiten om het boek te gaan herlezen. Zo'n 25 jaar geleden las ik het boek namelijk voor mijn boekenlijst Nederlands op de Havo.

Leeslijst Havo

Wat voor velen een straf is, die boekenlijst op de middelbare school, was voor mij absoluut geen straf, eerder een ontdekking van mooie boeken en schrijvers die mij tot dat moment onbekend waren.
En dat ik er 15 moest lezen....dat deed ik met gemak!
Het mondelinge examen hierover was het enige wat ik minder leuk vond, ik schreef het (ook toen al!) liever op dan dat ik er over moest vertellen.
Een grote hulp bij die boekenlijst en mijn mondelinge examen was wel dat ik van mijn oom, die leraar Nederlands was, alle (leraren)uitreksels van de boeken die op mijn lijst stonden kreeg.
Hier kon ik soms net even dat beetje extra informatie uit halen wat mij tijdens het lezen niet zo opgevallen was.

Hoewel mijn mondelinge examen vrijwel helemaal ging over het boek Van de koele meren des doods (dit was het favoriete boek van de leraar en ik dacht slim te zijn om dit op mijn lijst te zetten omdat bijna niemand dit las, iets wat hij erg jammer vond, zo vertelde hij....) is mij over De aanslag toch 1 ding altijd bijgebleven....

Symboliek en dobbelstenen

Voor ik het boek ging herlezen herinnerde ik mij dat ik bij de eerste lezing ontdekt had dat er heel veel symboliek in dit boek verwerkt zit. Ook wist ik nog dat er iets was met dobbelstenen.....
Wat dat precies was dat kon ik mij niet meer herinneren.

Gelijk al in de eerste episode van het boek doken de dobbelstenen op tijdens een spelletje mens-erger-je-niet dat gespeeld werd op het moment dat de aanslag gepleegd werd. De hoofdpersoon Anton stopt de dobbelsteen in zijn broekzak en naderhand duiken duikt de dobbelsteen af en toe weer op in het boek op momenten dat het leven van Anton een andere wending gaat nemen.

Het lot en toeval

Dobbelstenen staan dan ook symbool voor het lot of het toeval. 
Een dobbelsteen in zijn gebruikelijke uitvoering heeft zes vlakken met daarop ogenaantallen van 1 tot en met 6. Doordat de zijden allemaal gelijk zijn van grote en vorm zal door het werpen van de dobbelsteen steeds een van de zijden min of meer toevallig boven komen. De dobbelsteen fungeert daarmee als toevalsgenetator die met gelijke kansen van 1/6 de getallen 1 t/m 6 voortbrengt.

** spoiler alert!!**
De dobbelsteen in De aanslag staat ook symbool voor het toeval, want aan het eind van het boek blijkt dat het min of meer toevallig is dat de aanslag in de straat waar Anton woont gepleegd wordt, toevallig is dit een rustige omgeving waar de dader grote kans heeft om te ontkomen. Ook is het min of meer toevallig dat het lichaam voor het huis van de familie Steenwijk gelegd wordt, Karin had het lichaam naar de andere kant willen verplaatsen, voor het huis van de familie Aarts, die maar met zijn tweeën waren en die Karin nauwelijks kende....dit mocht echter niet van haar vader, die wist namelijk toevallig dat de familie Aarts joden verborgen hielt. 

Deze gebeurtenissen hebben echter wel het lot van de familie Steenwijk bepaald; vader, moeder en broer Peter zijn gefusilleerd en Anton zelf heeft deze gebeurtenis jarenlang met zich meegedragen en is zich altijd blijven afvragen wat er nu precies gebeurd is en wie er schuldig is.

Leidmotief

De dobbelsteen kan een voorbeeld zijn van een leidmotief, een leidmotief is een terugkerende tastbare zaak met een symbolische betekenis. 
De dobbelsteen komt meerdere keren terug, de herhalingingen spreiden zich uit over het hele verhaal, zowel in de eerste als in de laatste episode komt de dobbelsteen terug.
Het leidmotief benadrukt een bepaald aspect of een karaktertrek van een personage, in De aanslag benadrukt de dobbelsteen aan dat er een wending plaats gaat vinden in het leven van Anton. 

Andere symbolen en motieven

Tijdens het lezen vielen me nog veel meer symbolen en motieven op...
Maar die bewaar ik voor het bespreken van dit boek met het klassieker genootschap!