De laatste tijd blijf ik wat lezen betreft nogal veel hangen in één en hetzelfde land, namelijk Rusland. En ik moet zeggen dat verveelt nog altijd niet, het blijft boeien! Iemand die schitterend over dat land kan vertellen is Pieter Waterdrinker, ik had nog een boek van hem ongelezen in de kast staan en vond dat daar maar eens verandering in moest komen... Gelukkig wou Ine met mij mee lezen.

Een verhalenbundel

Ine: Dit boek is een verhalenbundel, een dikke verhalenbundel. Ik wist dat eigenlijk al wel, maar ik had het een beetje verdrongen nadat ik had toegezegd om dit boek samen te lezen. Ik wou immers zo graag eens een Waterdrinker lezen, maar zonder aanmoedigende leesdruk van buitenaf, kwam het er maar niet van.

Verhalenboeken neem ik niet vaak ter hand. Ik lees wel graag eens een verhaal, zo eentje na pakweg twintig romans... Ik lees niet graag het ene losstaande verhaal na het andere. Ze brengen de lezer naar een andere plek, tijd, sfeer. Ik vind het heel moeilijk om daar weer uit te stappen en onmiddellijk in een ander te kruipen. Maar het is gelukt, al las ik er wel wat boeken tussen, onder meer Eerste liefde van Toergenjev.

Hetty: Ik had eigenlijk een beetje hetzelfde; ook ik ben niet echt dol op verhalenbundels en laat ze meestal links liggen, vooral omdat ik niet zo van korte verhalen hou. Of misschien moet ik inmiddels wel zeggen: hield.... Want in de afgelopen twee jaar heb ik toch wel enkele schitterende novelles en korte verhalen ontdekt. Dat maakte ook dat ik deze bundel van Pieter Waterdrinker graag een kans wilde geven.

Afwisseling

Hetty: De schrijfstijl in dit verhalenboek doet niet onder of is niet anders dan ik ken uit de andere boeken van Waterdrinker die ik gelezen heb. De verhalen lezen makkelijk en zijn vaak op een avontuurlijke manier gebracht. Er zit ook voldoende afwisseling in de verhalen waardoor het prettig blijft om ze te lezen. Bij een aantal verhalen waren duidelijk autobiografische elementen te herkennen, bij andere leek het meer fictie te zijn. Eén verhaal, De goudmaker van Soezdal had ik al eerder geleden, de rest was nieuw.

Ine: De verhalen lezen heel vlot. En ze zijn verschillend. Een aantal is mooi afgerond, een aantal heeft een open einde. Sommige zijn louter fictief, andere zijn getuigenissen van de auteur. Er zitten langere tussen en korte. Sommige zijn amusant, bij andere moet je toch even slikken. Het enige wat is miste, was een datum bij elk verhaal. Voor wie van verhalenbundels houdt, is dit boek zeker een aanrader.

Hetty: Even aanhakend op die een na laatste opmerking; toevallig heb ik net een verhalenbundel van Paustovski gelezen (Wilde rozen uit de reeks De kleine Russische bibliotheek) en hierin stond aan het eind van elk verhaal een jaartal vermeld. Dit vond ik inderdaad een prettige toevoeging. Het is ook leuk om de onderlinge verschillen tussen de verhalen te bekijken en ze in volgorde te zien zodat je eventuele ontwikkelingen van de schrijver kunt ontdekken.

Kleurrijk

Ine: Wat me onmiddellijk opviel, was dat in elk van de eerste verhalen die ik las, geel zat. In de eerste verhaaltjes vond ik:

'een gele jurk met zwarte rozen'
'de kanariegele badjas van het hotel'
'een getatoeëerde boa constrictor duikt vanaf haar blote linkerdij met zijn kop het geel in van haar badstoffen broekje'
'een ketting met plastic gele parels'
'zijn broodmagere kop, met daarop een explosie van geel haar'

Daardoor ben ik ook meer op de andere kleuren gaan letten: dit boek zit vol kleur! Ook deze zinnen komen allemaal uit een ander verhaal, het is maar een selectie uit een lange lijst:

'Robijnrood roet kleurde als kots het tafellaken van de hemel'
'Tussen de sneeuwhopen door stapte ik naar een achtiende-eeuws stadspaleisje met pistachegroene pilaren'
'Boven hem, in de paarszwarte hemel, hing de maan als een ronde plak blauwgeaderd deeg'
'De rotsige kust met waterblauwe minaretten kwam langzaam in zicht'
'De hemel is van een vreemd soort paars'

Ik vermoed dat er geen enkel kleurloos verhaal in dit boek staat! Ik vond dit erg opvallend. Misschien is het net omdat dit een verhalenbundel is dat de kleuren er zo uitspringen als onderling verband? Ik heb me in elk geval voorgenomen om meer aandacht te besteden aan de kleuren in de boeken die ik lees, om er niet gewoon ‘over’ te lezen.

Reizen door Rusland

Ine: Dat Waterdrinker een russofiel is, dat wist ik al. Ik verwachtte me dan ook aan heel veel Rusland in dit boek. Het was heel fijn om samen met hem van de ene kant van dit enorme land, naar de andere kant te trekken en om zo ook het land en zijn inwoners wat beter te leren kennen. Regelmatig heb ik een plaats op het internet opgezocht – weer veel bijlgeleerd.

Zo vernam ik in ‘De zwanenzang van joods Siberië’ voor het eerst over de joodse autonome regio Birobidzjan. Een plek die in de jaren 30 door Stalin voor de joden werd bestemd, 15 jaar voor de stichting van Israël. Niet alleen joden uit de Sovjet-Unie gingen er wonen, ook buitenlanders uit de hele wereld verhuisden erheen. Maar ja, verhalen waarin Stalin figureert lopen meestal niet goed af. Waterdrinker neemt ons mee naar het hedendaagse Birobidzjan waar heel veel inwoners dromen van een verhuis naar Israël – en ook geholpen worden om hun droom te realiseren, al zijn er ook altijd achterblijvers.

Hetty: Ik heb eerder al Tsjaikovskistraat 40 en Poubelle van Waterdrinker gelezen, beide verhalen bevatten een avontuurlijke reis door Rusland, dus dat verwachtte ik nu ook wel weer. Voordeel van de losse verhalen is dat Waterdrinker je nu met veel meer gebieden kennis kan laten maken omdat hij nu eenvoudig van het ene naar het andere gebied kan springen zonder dat er een verband hoeft te zijn.

Ik geniet altijd weer van zijn Ruslandverhalen omdat hij er ook niet voor schuwt de eigenaardigheden te benoemen: 

'Russen lijken, wat de viering van het leven betreft het meest op Italianen. In hun omgang met ziekten zijn het, hun doorgaans roekelozen manier van leven ten spijt, meer Duitsers - manisch bezorgd over hun gezondheid. 

....

Gezondheidsklachten? Wat, geen? Maar dat kan niet! Met de gezondheid van een mens is altijd wel iets aan de hand, net als in het allerbeste huwelijk.'

En hij legt tegelijkertijd ook bepaalde cultuuraspecten uit die je meer inzicht laten krijgen in waarom de dingen gaan zoals ze gaan in Rusland. Heel verhelderend en leerzaam.

'Rusland is een golvende carrousel, een 'Montagne Russe' van de tijd: van de neonzuilen in Moskou via factorijen uit het tijdperk van Dickens naar het diepdonkere platteland van vóór de Verlichting, is in het schuitje maar een flits. De eeuwen liggen hier - soms letterlijk - bij elkaar om de hoek.'

Andere schrijvers benoemd

Hetty: Ik word er altijd erg blij van als ik andere boeken of schrijvers in een boek ontdek... gelukkig strooit Waterdrinker hier veelvuldig mee! Regelmatig benoemt hij boeken die hij zelf graag gelezen heeft of die hem beïnvloed hebben of schrijvers die hij bewondert.
Hij heeft het over Lucebert, Bertholt Brecht, Toergenjev (Eerste liefde), Dostojevski, Tolstoj (De dood van Ivan Iljitsj, Anna Karenina, Oorlog en vrede), Tsjechov (De dame met het hondje), Babel (De rode ruiterij), Flaubert, Maupassant, Schopenhauer, Dante, Zola, en niet te vergeten Nabokov (Ada, Bleek vuur, Lolita)

'De roman (Oorlog en vrede), die eigenlijk geen roman is, maar eerder een hallucinerende trip, als het leven zelf, zou een mens eigenlijk vier keer moeten lezen: als je twintig bent, rond je veertigste, op je zestigste en - als cadeau voor jezelf, omdat je het hebt gered - op je tachtigste verhaardag. Viermaal lees je vermoedelijk een ander boek.'

Maar ook de rivier de Amoer kwam voorbij die ik herkende uit het boek BAM van Jelle Brandt Corstius!

Ine: Natuurlijk zit dit boek ook vol vermeldingen van schrijvers. Zeker de Russen komen vlot aan bod. Ik schreef hierboven al dat ik tussen de verhalen door Eerste liefde van Toergenev las. Natuurlijk komt ook hij voor in dit boek. Meer zelfs, in Anna Karenina en La Perla vertelt Waterdrinker over toen hij als jonge kerel lid werd van de bibliotheek. Het aanbod aan boeken was zo groot, dat hij zich liet leiden door een verliefdheid: als allereerste bibliotheekboek koos hij… Eerste liefde van Toergenjev. Mooi toeval toch? Maar het werd nog mooier. Het hele boek heb ik van voor naar achter, verhaal per verhaal gelezen. Alleen op het eind las ik eerst het laatste verhaal (omdat het korter was) en dan pas het voorlaatste. Maar door die beslissing heb ik heb boek afgesloten met het verhaal Vanaf de boulevard. En wat stond op de laatste pagina ervan:

'Na twaalven was het opeens onstuimig gaan onweren, als in een verhaal van Toergenjev.'

Ik sloot dit boek af met een brede glimlach op het gezicht. Had jij geen mooi woord voor al dit toeval, Hetty?

(En terwijl ik dit schrijf, gutst de regen uit de paarszwarte hemel en rommelt de donder al in de verte…)

Hetty: Ja zeker heb ik daar een mooi woord voor!! Dat is nu typisch een geval van synchroniciteit! Heerlijk dat die term weer eens naar voren komt want ik blijf het iets geweldigs vinden om te ontdekken!

Intertekstualiteit

Hetty: Hierboven noemde ik al een heel rijtje schrijvers en boeken op die Waterdrinker voorbij laat komen... en nu ik ze zo op een rij zie staan valt me op dat bijna de hele reeks van De kleine Russische bibliotheek voorbij komt. De meeste titels worden letterlijk genoemd, maar er was ook één boek dat als een schitterende intertekstualiteit verwerkt was. Dankzij het grote Wij-lezen-de-zeven-Russen-project herkende ik deze verwijzing naar Eerste liefde van Toergenjev:

'Op mijn zestiende verjaardag kreeg ik van mijn oma een douceurtje van vijfentwintig gulden; daarvan kocht ik in een antiquariaat in de Kleine Houtstraat in Haarlem voor zes gulden en negentig cent het wijnrode exemplaar van Anna Karenina dat ik nog steeds bezit. Vanaf de eerste bladzijde had ik het gevoel dat ik zweefde te midden van levensechte mensen. In zo'n wereld wilde ik ook leven!
Twee jaar later schreef ik me in als student Russisch in Amsterdam en werd aspirant-lid van 'de broederschap der fonemen', wereldvreemde wezens die lliteratuur haatten en waar van samowars, pelsmantels of jambische slederitten over een maanverlichte Nevski Prospekt geen sprake was, om van langgewimperde Zinaïda's, die na het dansen van de mazurka ernaar snakten om met mij de lakens te delen, maar te zwijgen.'

De sterren

Ine: Het boek krijgt van mij 4 sterren, maar mijn volgende Waterdrinker wordt een roman.

Hetty: Ik twijfelde heel erg tussen drie en vier sterren... dus ga ik voor 3,5 omdat ik, eerlijk is eerlijk, toch liever een roman van Waterdrinker lees dan deze korte verhalen, al waren die zeker niet slecht.