Het boek Er is hier niemand behalve wij allemaal van Ramona Ausubel zag ik ooit op een boekenfestijn liggen en was meteen geïntrigeerd door de titel en na het lezen van de achterflap besloot ik het mee te nemen. Toch bleef het nog een tijd ongelezen in de kast staan, gelukkig brengt mijn samen-lezen-is-leuk!-project daar nu verandering in. *Wil2* wou dit boek wel samen met mij gaan lezen...

*Wil2*: Ik had niet echt een reden om dit boek te gaan lezen, behalve dat ik het leuk vind om een boek samen met anderen te lezen. Zo leer ik op een leuke manier dat je een boek op verschillende manieren kunt lezen of opvatten en wat je er allemaal uit kunt halen.  En hoewel ik me jaren verre van oorlogsboeken heb gehouden, heb ik er het afgelopen jaar best wel wat gelezen en ook dat is leerzaam. Naarmate ik ouder word, besef ik ook steeds beter wat voor offers onze vrede heeft gekost.

En natuurlijk was het een aanbeveling dat jij dit boek wilde lezen.

Eigen verhaal

*Wil2*: Er is hier niemand, behalve wij allemaal is het verhaal dat Ramona Ausubel van haar oma’s heeft gehoord en wat ze aan de hand van feitenmateriaal wilde navertellen, tot ze besefte dat als ze dat losliet en haar eigen verhaal vertelde het ook niet in de vergetelheid zou raken. Of zoals ze het zelf zo mooi verwoord in de brief die als voorwoord van het boek fungeert:

‘Ons verhaal is er een dat ik ken, zowel de dingen die ik met eigen ogen heb gezien als de dingen die ik niet heb gezien. Die kennis zit ergens in mijn botten, ergens in mijn hart. Op een dag zullen jouw kinderen vragen wat er is gebeurd en dan zul jij een nieuwe versie vertellen, en op die manier zal het verhaal blijven voortleven. De waarheid ligt in het vertellen.’

Een oude krant

Hetty: Het verhaal speelt zich af in een klein afgelegen Joods dorpje, Zalischik, gelegen op een schiereilandje in het noorden van Roemenië. Het dorpje is zo afgelegen dat het wereldnieuws soms maar langzaam doordringt. Zo kan het dus gebeuren dat ze pas na een paar weken beseffen dat de oorlog is uitgebroken wanneer ze een bericht hierover op de voorpagina van een oude krant zien staan. 

‘Twintig jaar lang leefden ze als een vergeten volk. Ze waren ver verwijderd van alle andere dorpen, en nog verder van de steden. De enige manier waarop ze wisten dat ze nog leefden, was door de verhalen steeds weer opnieuw te vertellen: de eerste man en de eerste vrouw, de zondvloed, de plaag van de kikkers, de plaag van het bloed, de plaag van de duisternis. Alle verhalen waren verhalen over ronddolen, over de weg kwijtraken, over opnieuw beginnen.’

Al snel besluiten de inwoners van het dorp dat ze niets met de oorlog te maken willen hebben en om het dreigende gevaar af te wenden besluiten ze alle banden met de rest van de wereld te verbreken, vanaf nu bestaat alleen hun eigen dorp. Ze vergeten het verleden, negeren de wereld om hun dorp heen en creëren een hele nieuwe kleine en veilige wereld.

Pruimen

*Wil2*: Op de dag dat ze van de oorlog vernemen, vinden ze een vrouw in de rivier, in het water, de bron van al het leven. Door de samenloop van omstandigheden wordt ze als een soort profeet beschouwd. Als ze aan haar vragen wie ze is en wat er is gebeurd, antwoordt ze met:

‘De pruimen vielen achter me op de grond en braken bloedend open.’ 

Een mooie beeldspraak, want pruimen staan onder andere symbool voor onafhankelijkheid. (link)

Als ze haar vragen of ze haar moeten verbergen, reageert ze met:

‘Waar kan ik me nu nog voor verbergen?’

Alles is verwoest en iedereen die ze kende is dood. Om hen heen woedt de oorlog en worden ze als volk weer bedreigd.

‘We zijn aan ons lot overgelaten.’ 

Dan komt de vreemde met de oplossing: ‘We beginnen opnieuw.’ En Lena begrijpt precies wat ze bedoelt:

‘Ze bedoelt dat morgen ooit de eerste dag van de wereld was. De allereerste.’

Een nieuwe wereld

Hetty: De inwoners van het dorpje scheppen vervolgens in zeven dagen een nieuwe wereld, een kleine veilige wereld die enkel uit hun vertrouwde dorp bestaat en waar de oorlog niet aanwezig is. 

Toen ik bij dit gedeelte kwam had ik even een 'nee, niet weer...' reactie, er wordt letterlijk een stukje uit de bijbel geciteerd en even was ik bang dat hier veel meer van zou volgen. Aangezien ik net hiervoor een heel pittig boek over bijbelstudies doorgeworsteld had zag ik het niet zitten om nu gelijk nog zo'n boek voor mijn kiezen te krijgen...gelukkig bleef het bij deze enkele passage en kon ik verder genieten van het bijzondere verhaal.

Bij alles vragen ze zich af: 'weten we dit eigenlijk wel?', maar al snel laten ze dit los en leiden verder gewoon hun eigen leven zonder aandacht voor de oorlog en de wereld buiten het dorp.

Zeven

*Wil2*: En zo scheppen de bewoners in zeven dagen tijd hun eigen wereld. Zeven is vooral in de bijbel een symbolisch getal dat compleetheid aangeeft: iets kan niet beter of slechter worden. Het boek zelf heeft ook zeven delen en lijkt bijna op een ringvertelling omdat de brief aan Chaya waar het boek mee begint, ook op de laatste bladzijden weer voorkomt. (link)

Een nieuw leven

*Wil2*: Hersch en Kayla, de kinderloze oom en tante van Lena, maken van de nieuwe situatie gebruik door aan de ouders van Lena een dochter te vragen. Eerst gaat Regina, de oudste, maar die wordt na een dag al teruggestuurd omdat ze te groot is. Lena is een stuk jonger en kan door Kayla wat makkelijker als baby worden behandeld. Gelukkig kan ze in korte tijd ‘opgroeien’, maar dan schiet het weer naar de andere kant door en wordt ze uitgehuwelijkt aan Igor, de bankierszoon. 

‘Als er al een transformatie had plaatsgevonden, dan was ik er geen getuige van geweest. Toch was ik niet banger voor de ene verzonnen versie van mijn leven dan voor de andere. Ik was al verwijderd van alles wat ooit waar was geweest, en ergens bracht me dat een verrassend gevoel van rust. Ik had niets meer te verliezen.’

Het jonge stel is toch gelukkig met elkaar en al snel is er een baby op komst, de eerste die in de nieuwe wereld is verwekt en geboren zal worden.

Bericht uit de oude wereld

Hetty: Toch kan het niet goed blijven gaan, het lukt niet om de oorlog en de rest van de wereld voor altijd buiten te sluiten. Zo blijkt er nog een oude radio in het dorp aanwezig te zijn en wanneer ze op een avond hierop een nieuwsbericht horen is de vergeten wereld ineens weer helemaal terug in het dorp.

 ‘Die nacht sleurden de spoken de oude wereld onze dromen binnen.’

En dan ineens hebben ook soldaten hun veilige nieuwe wereld weten te bereiken en wordt hun ydille ruw verscheurd.
Lena heeft geen andere keuze dan het dorp te ontvluchten samen met haar kinderen. Wat volgt is een zware tocht vol ontberingen waarbij haar jongste kind het niet overleefd, en Lena zich gedwongen ziet haar oudste kind bij een boerenechtpaar achter te laten. Zij beloven voor het kind te zorgen en geven Lena in ruil hiervoor het paspoort van de vrouw zodat Lena verder kan reizen.

Voor Lena echter begint aan haar reis naar Amerika gaat ze nog eenmaal terug naar haar dorp Zalischik, om te kijken of er overlevenden zijn. Hier ontdekt ze bij toeval één van de vele brieven die haar man Igor haar geschreven heeft. Igor is dus nog in leven, althans op het moment dat hij de brief schreef. Lena laat op de achterkant van de brief een boodschap voor hem achter:

’Lieve I, Waarom laat iedereen elkaar altijd in de steek? Ik weet bijna nog wie jij bent, maar ik weet niet meer wie ik ben. Jij wel?

Liefs, L.’

'Ik weet bijna nog wie je bent' is een veel voorkomende zin in het boek, duidelijk een motief, hiermee wordt aangegeven dat ondanks alle ellende, ondanks het creëren van een nieuwe wereld de oude bekende feiten niet vergeten worden.

Ook vindt Lena een brief van haar zus Regina waarin staat dat zij met de Russische soldaten naar Krasnograd zal gaan.

Lena zelf reist toch verder naar Amerika, hoe moeilijk dit ook voor haar is, en daar komt ze weer in een nieuwe wereld terecht... 
Onderweg op de boot naar dit nieuwe land hoort ze van medepassagier Edward dat de oorlog inmiddels afgelopen is.

De nieuwe wereld

*Wil2*: Als ze in Amerika aankomt, wordt haar naam gevraagd. Ze vraagt: ‘Ben ik hier veilig?’ Er volgt een bevestigend antwoord.

‘Ik wilde mijn leven beginnen met mijn echte naam. Met deze eerste steek bevestigde ik de twee nieuwe werelden aan elkaar. “Lena,” zei ik, en het voelde alsof ik een oude vriendin de hand schudde.’ 

Edward neemt haar mee naar een huis waar ze voorlopig kan blijven en waar ze met warmte wordt opgevangen. Ze bevalt van een dochter (Lena was zwanger geraakt van de boer die tijdens haar vlucht beloofde voor haar kind te zorgen) en wist ze haar tweede zoon (overleden tijdens de vlucht) geen naam te geven, nu weet ze die gelijk.

‘Ik gaf je meteen een naam, helemaal vanzelf en vol overtuiging: Chaya, wat “leven” betekent in een taal die er misschien niet meer toe deed.’

Na de geboorte van Chaya schrijft ze brieven naar haar man, zoon, en zus om ze te laten weten dat ze nog leeft en een dochter heeft en om te zeggen dat ze ‘hier’ is. Ze is eindelijk thuisgekomen.

Vrouwen

*Wil2*: Wat me wel opviel in het boek is dat de rol van vrouwen erg belangrijk is. De meeste mannen hadden een soort faciliterende rol, maar geen leidende. Misschien speelt het mee dat iemand pas joods is als zijn moeder joods is. Vaak is de positie van de man leidend.

De sterren

*Wil2*: Het boek heb ik vijf sterren gegeven en het is ook in mijn Top25 terecht gekomen. Ik had nog twee vacante plekken en het is dan ook niet omdat het zo mooi en meeslepend geschreven is en vol geweldige citaten staat. Nee, mij greep het boek naar me naar mijn strot door het verhaal erachter, dat generatie op generatie die verhalen verteld worden, dat vind ik zo mooi. Misschien omdat ik zelf erg weinig van mijn familie weet. In ieder geval zal het boek waarschijnlijk wel als eerste uit mijn Top25 verdwijnen als ik een keer plek moet maken, maar voor nu staat het er prima.

Hetty: Ik heb het boek vier sterren gegeven, het is een mooi geschreven, aangrijpend en persoonlijk verhaal, maar toch wist het me net niet genoeg te raken om er vijf sterren van te maken.