Een aantal jaren geleden las ik Wat is de wat van Dave Eggers, een boek waar ik erg van onder de indruk was, dus toen ik Helden van de grens van diezelfde Dave Eggers bij het Boekenfestijn zag liggen belandde dat boek al snel in mijn mandje. Het bleef echter nog een tijd ongelezen in de kast staan, daarom voegde ik het toe aan mijn samenleesoproep. Gelukkig reageerden er maar liefst drie lezeressen die dit boek ook graag wilden lezen. Daarom nu een uitgebreide bespreking van dit boek!

Aangezien deze drie dames erg hun best gedaan hebben om een heel fijn en vooral uitgebreid verslag te schrijven van dit boek, waarin alle belangrijke zaken aan bod komen, zal ik mijn bijdrage dit keer beperken tot een paar mooie citaten en mijn bevindingen... want in herhaling vallen heeft ook geen zin ;-)

Marjolein:Het boek was al een tijdje in mijn bezit, het lag een paar jaar geleden voor 5 euro in de ramsj. Het eerste boek dat ik van Eggers las was The monk of Mokha voor mijn allereerste leesclub hier op Hebban.

Het verhaal

Marjolein: Josie is de hoofdpersoon. Zij is tandarts, gescheiden met twee jonge kinderen. En ze is Teleurgesteld (ja met een hoofdletter) in het leven. Die teleurstelling maakt dat ze op de vlucht gaat naar Alaska, waar haar stiefzus woont. 

Het leven in Ohio

Nathalie: Ik vond sommige scènes waarin Josie haar vriend en haar oude woonplaats beschrijft, héél grappig. Ze heeft het gehad met Carl, en met de stad in Ohio waar ze de laatste jaren met haar vriend en kinderen gewoond heeft. Ze beschrijft deze plek als een hippe buurt waar jonge dertigers en veertigers hun kinderen naar speciale privéscholen doen en tijd genoeg hebben om naar alle gratis activiteiten te kunnen gaan op de school van hun kinderen die de ouders beiden als sociale verplichting zouden moeten zien maar wat zij zich als alleenstaande werkende moeder niet kan veroorloven. Waar velen milieubewust en gezond eten, naar de fitness gaan en er veel fietsers, of eigenlijk wielertoeristen, zijn waar ze een groeiende hekel aan lijkt te hebben omdat ze voorbij racen en niet omkijken naar anderen.

Carl, haar ex-vriend, ziet ze als een lafaard, iemand zonder ruggengraat en met zwakke darmen die altijd ‘op de plee zit’, en die nog nooit een echte job heeft gehad, en altijd maar wat (bijeen) gescharreld heeft zonder echt plan. Haar toenmalige ‘schoonmoeder’ kon ze wel goed  verdragen, die haar zoon ook met lede ogen niet als volwassene aanzag. Over haar vriend laat Josie zich ook dikwijls heel komisch uit, wel meer dan eens met een wrange ondertoon.

Aanleiding voor de reis

Evelien: Voor Josie, de veertigjarige ‘heldin’ in dit verhaal, is Alaska nog de enige plek waar ze naar toe kan als ze eindelijk haar relatie met de laffe Carl ziet stranden maar tegelijkertijd ook haar tandartspraktijk moet verkopen wegens een schadeclaim van een patiënt. Haar pleegzus Sam woont in Alaska en Josie maakt van de gelegenheid gebruik om ook haar op te zoeken. Samen met haar twee bijzondere kinderen Paul van acht en Ana van vijf huurt ze een gammele camper en beginnen ze aan hun avontuur.

Maar voor het zo ver is word je als lezer eerst opgezadeld met het nogal warrige verhaal waarom Josie deze keuze maakt. Het duurt wel een blz. of 130 voor je begrijpt waarom Josie naar het noorden afreist en wat ze er mee hoopt te bereiken. Naast haar gestrande relatie met de vader van haar kinderen en de verkoop van haar praktijk loopt ze ook nog met een schuldgevoel rond over de dood van Jeremy, een jongen die ze kent uit de praktijk en die wel eens op haar kinderen paste. Nadat hij zijn schooldiploma gehaald heeft, wil hij graag naar Afghanistan ‘om het verschil te maken’. Hij meldt zich aan bij het leger, een half jaar later is hij dood. Josie, die hem aangemoedigd heeft in deze keuze, voelt zich verantwoordelijk voor zijn dood.

Nathalie: De veertigjarige Josie heeft als tandarts in de staat Ohio gewerkt, maar zowel haar relatie als haar praktijk heeft ze moeten opgeven. Op haar vriend Carl heeft ze nooit kunnen rekenen, haar praktijk heeft ze kwijtgespeeld door een nutteloze rechtszaak. Ze heeft een moeilijke jeugd achter de rug. Haar biologische ouders waren een soort hippies die als psychiatrisch verpleegkundigen in een instelling werkten, maar door een nationaal schandaal rond die instelling en tevens door hun vreemde opvoedingsmethoden wilde ze niets meer met haar ouders te maken hebben. Haar ouders vertelden bijna ook nooit over hun eigen afkomst, haar familie, ze had dus geen enkel idee over haar ‘roots’. Haar ouders ‘waren’ er gewoon. 

Josie kwam als tiener in contact met twee vrouwen op een sleutelmoment in haar leven, die haar wilden helpen met de ‘ontvoogding’ van haar ouders, waarvan ze vooral Sunny toch lang als moederfiguur heeft gehad. Daardoor kwam ze in contact met haar ‘zus’, Sam, die ook al door deze twee vrouwen was opgenomen vanwege haar eigen familiale achtergrond en dus ook al een rugzakje heeft. Sunny was Josies tandarts, en eerder toevallig is ze zelf die richting dan ook opgegaan.

Typisch Amerikaans:

Nathalie: 

Haar tandartspraktijk waar ze werk kon geven aan een aantal werknemers (en een ziekteverzekering, erg belangrijk in de VS, ook in dit boek!), is Josie kwijtgespeeld door zo’n typische Amerikaanse rechtszaak over haar aansprakelijkheid als tandarts toen ze niet op tijd een gezwel bij een van haar patiënten heeft opgemerkt en deze niet tijdig kon doorsturen voor mondkanker. Daar is ze erg bitter door geworden, ook al was de oudere vrouw die hier de aanstichtster van was, een van haar jarenlange trouwe klanten, en had ze al heel lang geen plezier meer in haar werk. Daarnaast rouwt ze ook om een jonge patiënt waarmee ze ook altijd een erg goed contact had en die als soldaat om het leven is gekomen. 

Doelloos

Evelien: Eenmaal in Alaska merk je dat Josie zo langzaamaan haar verleden van zich af kan zetten. Je vraagt je nog wel een aantal keren af waarom ze bepaalde keuzes maakt met de mensen die ze daar leert kennen en je hoopt maar dat het allemaal goed afloopt. Dat de staat ook nog eens te maken heeft met heftige bosbranden, helpt haar ook niet echt haar doel te bereiken.

En dat is meteen ook mijn wat negatievere ding met dit boek: er wordt weinig opgelost, er is geen doel. Het enige wat je ziet gebeuren is dat Josie uiteindelijk begrijpt dat ze daar gewoon moet zijn, zo met haar twee kinderen en verder niets. Het allerlaatste hoofdstuk met maar een zin geeft er dan ook nog eens een behoorlijk onheilspellende draai aan, bijna een cliffhanger. Maar dat is het niet, er komt geen vervolg…

De personages: 

Evelien: Maar, er is gelukkig een maar, Dave Eggers is een meester in het beschrijven van zijn personages. Hij kruipt echt helemaal in de huid van Josie, zodat je uiteindelijk ziet waar het heengaat en waarom. En dan merk je dat hij Josie niet anders neer kan zetten als een gewone veertigjarige vrouw die, net als zovelen, niet de juiste keuzes maakt. Dit herkent ze bij zich zelf om dan vervolgens gewoon weer keihard een verkeerde keuze te maken. Ze is levensecht en Eggers weet empathie voor haar over te brengen. Wat ik erg mooi vond is haar gevoel voor muziek, ondanks dat ze compleet amuzikaal is. Toch is ze vanaf het begin tot het einde bezig met muziek:

Nathalie: 

Josie loopt samen met haar kinderen eigenlijk weg van haar verplichtingen en omgeving waar ze zich al lang niet meer goed in voelde. Ze wordt heel geloofwaardig uitgewerkt, en we worden vakkundig meegenomen in haar gedachtegang en hoe ze zich juist voelt. Haar personage is heel volledig in het boek. Ook haar kinderen leer je best goed kennen. Paul wordt voor zijn acht jaar heel volwassen gemaakt, eigenlijk wat té veel naar mijn smaak. En op het einde vindt ze zelfs dat haar dochtertje van drie, vier jaar is gegroeid en probeert ze al wat serieuzere dingen op haar uit. Veel te vroeg natuurlijk.

Een heel aantal andere zijfiguren komen niet allemaal even goed uit de verf, naar mijn aanvoelen, maar dat was misschien ook niet echt de bedoeling. Soms zijn deze ook eerder bedoeld om als parodie of als cliché te dienen denk ik.

De keuze van Josie: 

Nathalie: 

Al ben ik geen moeder, toch voel ik me niet goed bij de opvoedkunde van Josie, die haar kinderen geen routine meer biedt, hun school laat mislopen en zo ook minder leeftijdgenootjes en voldoende sociale contacten gunt in het verre Alaska zodat ze zich zouden kunnen ontwikkelen, omdat zij met zich ZELF geen weet meer heeft. Ze wonen er zeker langer dan een maand naar mijn gevoel, of zelfs twee maanden. De vertelde tijd ben ik eigenlijk een beetje kwijtgespeeld omdat er soms sprake is over enkele weken, en dan weer enkele dagen. Dat vond ik nogal verwarrend. Josies gepraat over de natuur en het ruige landschap die haar kinderen zouden laten groeien in hun persoonlijkheid, ergerden me. Het wekt zelfs afkeer bij me op waardoor ik wel besef dat de auteur me met deze verhaallijn geraakt heeft. Ze drinkt ook vrij veel en naar mijn maatstaven zou ze bijna een alcoholiste kunnen zijn. Maar dat is wel een persoonlijke inschatting.

Muziek

Hetty: 

'Een mensenleven,
duurt maar even,
't is onvoorspelbaar, onvoorstelbaar,
het is rot, catastrofaal,
maar soms ook mooi, zelfs magistraal'

Nathalie: 

Musicals! Musicals zijn een rode draad doorheen het boek. Haar biologische ouders hadden in haar kindertijd een keer elpees met musicals mee naar huis genomen om door te nemen en met veel aandacht de teksten te beluisteren, waardoor ze er zelf ook heel wat heeft leren kennen, dikwijls de onbekende en minder populaire dingen. Josie maakt zelf musicals in haar hoofd waarin ze ervaringen van haar voorbije leven met dingen die gebeuren tijdens hun road trip verbindt. Het is iets waar ze zich mee bezig houdt tijdens haar vele eenzame momenten als de kinderen slapen.

Evelien: 

‘Josie zette de radio aan, hoorde Sam Cooke een eenvoudig liedje zingen en bedacht dat alleen schrijvers van popsongs en zangers van popmuziek echt wisten hoe je moest leven. Een liedje schrijven, hoeveel tijd kost dat nou helemaal? Een paar minuten? Een uur misschien, of een dag. En dan zing je het voor mensen die daarom van je houden. Die houden van je muziek. Miljoenen mensen vreugde schenken, steeds opnieuw. Of een paar duizend. Of maar een paar honderd. Maakt dat uit? De muziek sterft niet.’

De muziek is een rode draad door het verhaal; via de musicalplaten die haar ouders vroeger uitzochten om in het ziekenhuis waar ze werkten te kunnen draaien komt ze zelfs op het idee een musical te maken: ‘Teleurgesteld, de musical’. Uiteindelijk weet ze zelfs een groep muzikanten te strikken die met haar ideeën aan de slag gaan. Maar ook dit sterft een vroege dood omdat de bosbranden weer roet in het eten gooien… Uiteindelijk blijkt zelfs de hele vlucht van Josie naar Alaska een beetje overbodig te zijn geweest en dat is toch wel een anticlimax.

Twee verhaallijnen

Marjolein: Het boek heeft voor mij twee gezichten. Het eerste is het standaardverhaal van een half-overspannen gescheiden vrouw die initiatieven gaat ontplooien, waarbij van alles misgaat. Het andere zijn de fantastische natuurbeschrijvingen. Het maakt dat je bijna zelf naar Alaska wil reizen.

 Het boek geeft de indruk dat de schrijver regelmatig vast heeft gezeten tijdens het bedenken van het verloop van het verhaal. Het ene drama is net opgelost, Josie lijkt de boel onder controle te hebben, maar hup, daar is het volgende drama al.  Waarom Eggers daarvoor heeft gekozen, is mij onduidelijk.  Óf hij had echt weinig inspiratie óf hij heeft niet zoveel vertrouwen in de kunde van vrouwen.

Alaska

Marjolein: Zoals gezegd, de natuurbeschrijvingen maken dat je merkt dat hij goed kan schrijven:

“…….totdat een van de meiden een steen vlak langs de vogel gooide, waarop die zich verhief met vermoeid lijkende schouders, met een beweging van zijn vleugels die veel te traag en moeizaam was om van de grond te komen, maar toen was hij opeens los, steeg hij op alsof het niets was, alsof vliegen niets voorstelde, de planeet niets voorstelde, helemaal niets, gewoon een plek om achter je te laten.”  

 Je ziet die vogel gaan. Zo staan er meer mooie gedeeltes in. Daarnaast weet ik weinig van Alaska zelf. Daar meer over te lezen was zeer interessant en leerzaam.

Nathalie: Uit een commentaar die ik las op Goodreads, begreep ik door een lezer uit Alaska dat de geografie en de natuur niet helemaal correct worden weergegeven. Dat vind ik eigenlijk een gemiste kans, ook al omdat de schrijver best veel nadruk legt op die ‘laatste wildernis’, moeite doet om de bergen te beschrijven, de rivieren en de meren en soms apocalyptische scènes schetst door hevige bosbranden (het is zomer) die er woeden. Als inwoners dan aangeven dat het beeld niet helemaal klopt met de werkelijkheid, bv door een volledig gebrek in het boek van de inheemse bevolking (Inuit), vind ik dat best wel jammer.

Je begrijpt uit het boek dat heel wat Amerikanen die naar Alaska trekken naar een nieuwe vrijheid hunkeren, dat er ‘helden van de grens’ wonen die de ruige wilde natuur aankunnen en een sterke persoonlijkheid hebben, en hoe/of Josie en haar kinderen er uiteindelijk ook zouden kunnen worden.

Hetty:

'Alles begon met moed, met niet bang zijn, met doorgaan ondanks kleine tegenslagen, met niet stoppen. Moed was niet meer dan een vorm van verdergaan.'

Onze bevindingen 

Nathalie: Op het einde las ik de climax op de laatste pagina’s toch vooral met veel ongemak, door zowel het hoofdpersonage, en het feit dat haar beslissingen meestal niet doordacht zijn en met een slechte afloop. Daarom bleef dit boek me wel even bij.

Al bij al vond ik dit een mooi boek, vlot gebracht en goed leesbaar, maar niet helemaal geslaagd. Daarom geef ik het uiteindelijk drie sterren. 

Het is niet mijn eerste boek dat ik lees van Dave Eggers. Voorheen las ik ook al De parade, en daar was ik ook niet echt van overtuigd. Nochtans spreken nog een aantal van zijn boeken me wel aan. Wat is de wat, De monnik van Mokka en Een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit wil ik nog altijd heel graag eens lezen.

Evelien: Na een wat moeizame start heb ik Josie echter wel in mijn hart kunnen sluiten, we zijn wel een beetje vriendinnen geworden

Door de empathie van Eggers en het mooie Alaska kwam ik uiteindelijke uit op 3.5 sterren. Afgerond toch naar drie want ik vond het soms wel een beetje ‘too much’ en ‘over the top’, om in Amerikaanse termen te blijven.

Marjolein: Door de sterke gedeeltes stoor ik me er des te meer aan dat hij zoveel standaardsituaties heeft gebruikt. Dat verdient het verhaal niet. Hij doet Josie en zichzelf en ons als lezer daarmee tekort. Ik heb het boek daarom 3 sterren gegeven.

Hetty: Het duurde even voor ik echt in het verhaal kwam, en hoewel ik me er prima mee vermaakt heb maakte het niet die indruk op me die Wat is de wat wel achter liet. Waar het aan ligt? Ik weet het niet precies, Eggers weet het personage van Josie zeker geloofwaardig neer te zetten. Ze maakt niet altijd de juiste keuzes, en maakt soms zelfs meerdere keren dezelfde fout maar dat maakt haar menselijk.
Het verhaal is minder sterk dan in Wat is de wat, vermoedelijk is dat de reden dat het boek mij niet echt gegrepen heeft.

Toch geef ik dit boek drie sterren want slecht was het ook zeker niet!