Het schrijven van dit artikel heeft lange tijd op zich laten wachten, en dat is niet aardig (naar mijn medelezers toe) en zeker niet goed... Maar hopelijk mag ik een 'writersblock' veroorzaakt door een maand lang veel pijn aan een ontsteking in mijn kaak als excuus aanvoeren? 
Samen met Tea en Sterrezee las ik Het aardige en het goede van Iris Murdoch, een bijzonder boek waar zeker wel het een en ander over te vertellen valt...

Het verhaal

Hetty: Het aardige en het goede is de elfde en tevens langste roman van Iris Murdoch, het vertelt het verhaal van het aardige, open en goedgemutste echtpaar Kate en Octavianus die op hun landgoed in Dorset veel vrienden van verschillende pluimage ontvangen. De vrienden verblijven voor lange tijd op het landgoed en zorgen voor vele, soms komisch aandoende verwikkelingen op het gebied van de liefde. Het is echter niet alleen een komedie waar dit boek aan doet denken, het heeft ook zeker elementen van een detective in zich waarbij de gedachte aan Agatha Christie al snel in je opkomt. Er wordt namelijk een moord gepleegd (of is het toch een zelfmoord?) en door de vele personages die in deze roman opgevoerd worden heeft de speurder Ducane er een flinke kluif aan om te achterhalen wie de dader is. Dit alles wordt niet vergemakkelijkt doordat Ducane afgeleid wordt door zijn gevoelens. Het merkwaardige occulte verleden van de de overledene, waarin Ducane steeds verder verzeild raakt geeft het boek tenslotte ook nog een magisch en fascinerend laagje mee.

De liefde

Tea: In dit boek probeert Murdoch aan de hand van het gedrag van de personages duidelijk te maken dat liefde het belangrijkst is in het leven en dat bezitsdrang en bekrompenheid mensen de ruimte ontneemt om liefde te ervaren. Murdoch was zelf ruimdenkend, zeker voor de tijd waarin zij leefde. Haar liefdesleven was turbulent, ze had met meerdere mannen tegelijk een relatie, men zegt dat ze ook relaties met vrouwen had, maar die bewering werd door de auteur nooit bevestigd. Vast staat dat die vrije moraal doorschemert in haar romans, zo ook in deze roman waarin Kate en Octavianus Gray de spil vormen van een bont gezelschap. Het gastvrije stel woont in het landelijke Dorset en hebben mensen van divers pluimage in huis die meestal in harmonie met elkaar leven. Kinderen maken er ook deel van uit, waarvan de tweeling Henrietta en Edward het voorbeeld zijn van het ‘goede’

Twee verhaallijnen

Tea: Twee totaal verschillende verhaallijnen lopen door elkaar, de ontwikkelingen ervan zorgen voor afwisseling en spanning. Een zelfmoord, een revolver, afpersing en occultisme is de ene lijn, de andere is de zoektocht en worsteling van Ducane, die een dubbelrol krijgt. In de liefde moet hij keuzes maken en in de zelfmoordzaak mag hij als onderzoeker aan de slag. En aangezien de meesten min of meer met elkaar verbonden zijn komt het regelmatig tot gênante vertoningen. De research naar de zelfmoord levert verrassende passages op en soms lijkt het op een schaakspel waarbij een zet de hele zaak verandert en de personages in een andere positie ineens andere keuzes maken. Ondanks het grote aantal personages en hun vele verwikkelingen wordt het verhaal niet onoverzichtelijk. Het tempo is erop aangepast, de hoofdstukken markeren de focus op locatie of gebeurtenis en de alwetende verteller weet de aandacht vast te houden door de lezer net even wat meer te gunnen dan de personages van elkaar weten.

Water

Hetty: Het landgoed in Dorset ligt vlakbij de zee, die zee en het water vormen gelijk ook belangrijke en steeds terugkerende elementen in deze maar ook in andere, romans van Murdoch.

'Zij liep naar buiten, de zon in. De grote koepel, aan de ene kant gebarsten en onvolledig, samengesteld uit hemel en zee, omsloot Paula als een kille grot en zij huiverde in het zonlicht alsof het de straal van een kwaadaardige ster was. Zij boog haar hoofd, maakte een gebaar alsof ze daar een sluier overheen wierp en schoot de laan over, de wei in en langs  het pad met de meidoornhaag naar beneden naar de zee. Nu zag ze in diezelfde zonnige duisternis haar gesandaalde voeten glijden over de purperachtige stenen van het strand terwijl ze rechtuit holde, alsof ze voorover ging vallen om aan de rand van het water te komen. Hier liep het strand trapsgewijs naar beneden en ze ging met een geratel van kiezel op een hoop stenen zitten met de zee vlak onder zich. Het was zo'n stille dag dat de zee zonder beweging leek, het strand slechts met een onhoorbare, likkende kus en zo nu en dan met de krul van een lilliputachtig golfje rakend.  De zon scheen in het groene water en liet het met stenen bezaaide strand zien, dat bij laag water korte tijd bloot kwam, en verderop een onregelmatige lijn van mauve zeewier. Het wateroppervlakte maakte schaduwen en zonnevlekken op het zand in vage bobbelige vormen als onvolmaaktheden in glas.'

Het water staat symbool voor gevoelens en emoties, iets wat in deze roman in overvloed aanwezig is. De zee kan ineens omslaan van kalm naar woeste golven en symboliseert daarmee ook onze verlangens en angsten.

'Als een van de elementaire symbolen is het water ambivalent, omdat het enerzijds leven en vruchtbaarheid schenkt, anderzijds verzinken en ondergang vertegenwoordigt.'
Bron: http://users.skynet.be/religie_info_site/symbolen/water.html)

Dieren

Tea: Talloos zijn de passages over dieren. Mingo is de hond, hij is ‘een grote, grijze, ongeschoren, wat poedelachtige hond’ en trouw metgezel van Theodore, een oom van de tweeling. Tot het huishouden behoort verder nog de grote chocoladekleurige poes Montrose, die zich kan veranderen in een wazige bol. Naast genoemde dieren worden aan mensen ook dierlijke kenmerken gegeven, zo heeft een van de personages een ‘vossengezicht’ en een ander een ‘hondengezicht’. Het geeft de beschrijvingen een komisch karakter, eigenlijk lijkt het een beetje kluchtig soms, alsof er spelers zijn met maskers op.

Het getal 40

Sterrezee: Veertig korte hoofdstukken. Met óf met alle personages daar aanwezig, of een tweetal , dat meestal een gesprek voert. In wisselende combinaties.
In de joodse, christelijke en islamitische traditie heeft veertig een speciale betekenis. In de Bijbel komt het getal veertig veelvuldig voor; veertig heeft betrekking op voorbereiding en verwachting. Maar ook op vasten en boetedoening, of zuivering ("quarantaine"). De zondvloed duurde veertig dagen en nachten. De Israëlieten trokken veertig jaar onder leiding van Mozes door de Sinaïwoestijn.

In het algemeen kan worden gesteld dat de periode van 40 (dagen, weken, maanden, jaren) altijd te maken heeft met een periode van eerst een ingrijpende gebeurtenis, vervolgens een tijd van rijping en tenslotte een metamorfose, een overgang naar een nieuwe fase en de vreugde die daarbij hoort. Bijvoorbeeld het Suikerfeest na de periode van de Ramadan.

bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/40_(getal).

De grot

Sterrezee: Volgens mij wordt de grot ook als symbool gebruikt; Je In iets duisters storten om iets te bewijzen, iets uit te zoeken in ieder geval het water dat je tot de lippen stijgt, maar dan door liefde van een ander gered worden. Het binnengaan van de grot door Ducane wordt voorgesteld als het vallen van Alice (in Wondeland) door de schacht. Óp (neer eigenlijk) naar het onbekende.

Plato

Tea: 

Murdoch staat bekend om haar moraalfilosofie, volgens haar is de mens van nature zelfzuchtig en heeft het leven geen extern doel. De mens dient zelf uit zijn privé-fantasie en zijn zelfobsessie te komen, natuur en kunst kunnen hierbij helpen. Goede kunstwerken laten de wereld zien zoals die is en in de natuur kunnen we onze blik naar buiten richten. Murdoch denkt dat de mens richting aan zijn bestaan kan geven door ‘de idee van het goede’, dit idee ontleende ze aan Plato.

‘Het goede is een ideaal waarop we ons kunnen richten, een tegenkracht tegen de doelloosheid van het bestaan.’ (bron https://www.filosofie.nl/filosoof/iris-murdoch/ )

In de roman is de tweeling een voorbeeld van ‘het goede’. Zij zijn altijd op zoek naar zaken die te vinden zijn in de natuur, ze hebben een oprechte verwondering voor alles wat groeit en bloeit, zijn nieuwsgierig, vragen zich oprecht allerlei ogenschijnlijk onbelangrijke zaken af en zijn diep bedroefd wanneer een van de dieren iets mankeert.

Plato komt ter sprake in het begin van de roman wanneer er een gesprekje is tussen de tweeling en een volwassenen over de zelfmoordzaak de vraag oprijst of is het belangrijk iemands naam te weten:

'Omdat het gemakkelijker is aan iemand te denken als je zijn naam weet.’ ‘Waarom?’ zei Henrietta, die bezig was de andere kippepoot met een keukenmes te ontleden. ‘Dat is het hem juist’, zei Paula. ‘Plato heeft gezegd hoe eigenaardig het is dat we aan alles kunnen denken en dat onze gedachten het bereiken kan hoever weg het ook is. Ik geloof dat ik aan hem denken kan ook al weet ik zijn naam niet.'

Agatha Christie

Sterrezee: ik moest bij de eerste twee hoofdstukken aan Agatha Christie denken. Er gaat iemand dood in het eerste hoofdstuk en er zijn vervolgens veel personages op een landgoed

Alice in wonderland

Hetty: In Het aardige en het goede wordt verwezen naar verschillende literaire klassiekers zoals Ilias en Odyssee van Homerus. Er wordt gezegd dat je het leed van een verloren eerste liefde moet verpletteren in je hart zoals Odysseus dat deed. Mevrouw McGrath wordt vergeleken met Circe. 
Maar de opvallendste een meest voorkomende verwijzing is toch wel die naar Alice in wonderland van Lewis Carroll, en dan vooral naar de spiegel uit deze klassieker, de spiegel die toegang biedt tot een andere wereld. 
Zo wordt het binnengaan van de grot door Ducane vergeleken met het door de spiegel gaan van Alice, het is de weg naar het onbekende, een overgang naar een nieuwe en bijna onwerkelijke wereld/situatie, misschien zelfs eentje waarvan Ducane tot dan toe slechts alleen durfde te dromen.

Oude vertaling

Sterrezee: Ik las de vertaling van C. Eggink uit 1973 (uitgeverij Contact). Er kwamen nogal wat oude woorden in voor. En Twins werd vertaald als 'tweelingen' in plaats van 'tweeling', of is dit gewoon fout? Het stoorde me.

Net als 'waterproef' dat is geen Nederlands woord, de juiste vertaling moet volgens mij 'waterbestendig' zijn.
Ook had ik het woord 'meedogend' nooit eerder zonder 'loos' gelezen. 

Hetty: Ik las het boek in dezelfde vertaling en ja er stonden wat oude woorden in maar het meest opvallend, en inderdaad (vooral in het begin) zelfs een beetje storend, was voor mij ook het gebruik van het woord 'tweelingen', wat toch het gevoel geeft dat het om meer dan twee kinderen gaat.

Het schilderij

Paula die blindelings door de vertrekken had rondgelopen, bleef ineens stilstaan voor Bronzino's schilderij Venus, Cupido, Dwaasheid en Tijd. Richards speciale schilderstuk. 'Daar heb je nou een echt stuk pornografie', kon zij Richards hoge stem horen zeggen. 'Dat is de enige ware kus die ooit op een schilderij is uitgebeeld. een kus en toch geen kus. Paula, Paula geef me een Bronzino-zoen.'

Sterrezee: Uiteraard heb ik het schilderij waaover in het boek gesproken wordt opgezocht. :-)
Ik ontdekte al snel dat er ook covers zijn met een detail van het schilderij.
Het hele schilderij, en andere werken van Bronzini kun je hier bekijken: national gallery

Hetty: Het kan natuurlijk niet missen: ook ik heb het schilderij opgezocht! Het blijkt een bijzonder schilderij te zijn dat gelijk ook Bronzino's meesterwerk is, 'Allegorie met venus en cupido' (zoals het schilderij officieel genoemd wordt) bevat veel klassieke symboliek, maar er blijkt ook een meer sinistere boodschap in verborgen te zitten. Een uitleg hierover en over de andere figuren op het schilderij vind je hier: Allegorie met Venus en Cupido: een verhaal over Syfilis en hier: Daily art

Onze bevindingen: 

Tea:Veel personages, diverse locaties, water en liefde maken de elfde roman van Dame Iris Murdoch tot een bijzonder fijn leesbaar boek. Wie al kennis maakte met haar werk zal veel kenmerken terugvinden, maar ook voor een lezer die nieuwsgierig is naar het oeuvre van deze auteur is Het aardig en het goede een prima keuze. Met haar vrije morele opvattingen en filosofische beschouwingen slaagt Murdoch wederom voor een aantal uiterst vermakelijke en aangename leesuren. De beschrijvingen van de interieurs, de landschappen en de personages zijn zo trefzeker waardoor het totaal geen moeite kost zich in te leven en één te worden met de opgeroepen beelden.

 Is dit boek een aanrader? Jazeker, er is zoveel te ontdekken en om van te genieten, de verwijzingen naar de mythologie en Shakespeare zijn een extra dimensie. Wie durft af te dalen naar onderwereld en in hetzelfde boek de sfeer van Een midzomernachtdroom wil ervaren is met Het aardige en het goede aan het juiste adres! Ik geef 4 sterren voor dit boek!

Sterrezee: Dat er én een whodunnit en een familie/liefdesverhaal in het boek zaten deed me wel nadenken, waarom was dat verhaal in Londen ook nodig? Ze leken oorspronkelijk zo los van elkaar te staan. Zo heel dik is het boek niet, niet alle personages zijn even uitgebreid uitgewerkt. was er wel ruimte voor Londen? Of was het om het boek voor vrouwen en mannen aantrekkelijk te houden. (ja ik generaliseer... relaties<>spanning).

Steeds meer bleek dat John Ducane de hoofdpersoon was, die zowel 'zakelijk' als privé iets uit moest zoeken en oordelen wat het aardigste en beste was.

Ik vond de losse gesprekken en familiesituaties vaak leuk om te lezen en was wat minder geïnteresseerd in Radeechy. Tell don't show ben ik ook niet meer zo gewend, dat had wat korter gemogen.
Het is duidelijk een verhaal, er zijn voor het in echt te veel radicale veranderingen ten goede (allemaal tevreden koppels, denk aan Richard en Barbara die als een blad omslaan) en inzichten en aanvaardingen om realistisch te zijn. Ook de meerdere onwaarschijnlijke combinaties van iemand tegenkomen op een boot, opeens inzien dat de butler relatiemateriaal is dragen er aan bij dat ik het als een komedie zie, misschien zelfs als een klucht. Denk aan Midsomer Night's dream of Hooft of de uiteindelijke oplossingen bij John Lanting. Maar dat is de vorm.

Het thema door onderzoekingen oordelen en de liefde als zwaarste daarbij te laten wegen is natuurlijk mooi. Er zit van sommige andere basisverhalen ook wel wat in, als queeste en kwaad overwinnen bijvoorbeeld.
Dat het precies 40 hoofdstukjes zijn vind ik wel mooi. En ik kick ook wel op een motief als water.

conclusie:
Ik vond het een mooi thema met mooie scènes, maar met voor deze lengte van het boek met teveel kleine extra onderwerpen.

De sterren...ik weet het niet... . ik zie het mooie én het gebrekkige van het boek. compromis met 3,5 ... Als het echt moet: 4.

Hetty: het staat zondermeer vast dat Het aardige en het goede een bijzondere roman is, een roman waar ontzettend veel elementen in verwerkt zitten verdeeld over twee verhaallijnen. Het is een roman die er om vraag rutsig en met veel aandacht gelezen te worden zodat zoveel mogelijk van die elementen opgepikt worden die het verhaal rijker maken. En dat is denk ik waar het mij een beetje aan ontbrak; de tijd om rustig te lezen... eerder een beetje 'opgejaagd' door een stapel boeken die allemaal nog in die ene maand gelezen moesten worden. 
Jammer, maar daarom des te meer een reden om Iris Murdoch nog een nieuwe kans te geven en zeker nog eens een andere roman van haar te lezen!

Ik heb het boek 3,5 ster gegeven.

...En hoe intens hemelsblauw is de zee, helemaal niet donkerblauw, maar als een vuurbak vol licht. Wat is kleur toch heerlijk, ik zou in de kleur van de zee willen zwemmen en steeds lager glijden in een draaiende blauwe schacht, in een maalstroom van zuiver licht, waar zelfs geen kleur meer is, maar niets dan zaligheid. Wat is alles toch heerlijk...'