Nieuw Amsterdam , de oorsprong van New York
De Amerikaanse geschiedenis is geschreven door de Engelsen, het is opvallend hoe weinig aandacht er hierbij is voor de belangrijke rol die de lage landen hebben gespeeld.
Russell Shorto maakt deze rol duidelijk in zijn boek over de oorsprong van New York: Nieuw amsterdam.
Shorto is een Amerikaanse journalist die gespecialliseerd is in de rol van Nederland in de Amerikaanse geschiedenis.
Voor het schrijven van dit boek heeft Shorto ruim twee jaar lang onderzoek gedaan in de werkruimte van Charles Gehring, Gehring heeft als directeur van het 'New Netherlands Project' dertig jaar gewerkt aan het vertalen van de handgeschreven Nederlandse archieven van de kolonie Nieuw Nederland.
De echte geschiedenis begint op het moment dat Henry Hudson in Nederlandse dienst een rivier, die later de Hudson zal gaan heten, opvaart en een ideale plek voor een handelsbasis ontdekt op een langgerekt eiland voor de kust van Amerika. De Nederlanders stichtten in dit gebied hun kolonie Nieuw Nederland en noemen de handelspost Nieuw Amsterdam.
De grote kracht van deze kolonie zal blijken te zitten in de aard van de Nederlanders.
De kolonisten die in Nieuw Nederland gaan wonen zijn ruw en onbehouwen, maar hun calvinistische aard en de ontwikkelingen op het gebied van recht in Nederland liggen aan de basis van de enorme ontwikkeling die de kolonie door zal gaan maken.
In die tijd ontwikkelen zich vooral op de universiteit van Leiden nieuwe inzichten op het gebied van tolerantie en vrijheid van denken en religie, ook wordt er het moderne recht gedoceerd wat niet langer gebasseerd is op bijbelcitaten maar op natuurrecht: door menselijke rede uitmaken wat goed en fout is. Hieraan liggen grote denkers als Decartes en Hugo de Groot ten grondslag.
Deze tolerantie wordt ook in de kolonie gehandhaaft en dit zorgt ervoor dat er al snel een multicultuerele gemeenschap ontstaat waar de handelsmogelijkheden groot zijn, zeker wanneer de West Indische compagnie vanf 1640 niet langer het alleenrecht heeft.
Dit leidde ook tot het ontstaan van een bijzonder actieve klasse handelaren, mensen die wilden kopen, verkopen, groeien en uitgeven. De handelaren werden niet opgedeeld in categoriën (gildes), ze hadden meerdere handelsvormen tegelijk, iedereen had wel een belang in een of andere scheepslading of vracht, iedereen is handelaar, iedereen heeft de mogelijkheid om vooruit te komen.
Aan de universiteit in Leiden studeerde in die tijd ook van der Donck, iemand die vrijwel niet voorkomt in de geschiedenisverhalen maar die toch een grote rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van Amerika.
Van der donck was beïnvloed door de moderne denkwijzen van Decartes en Hugo de Groot, hij ging naar Nieuw Amsterdam om hier een nieuw rechtsysteem op te zetten wat er voor moest zorgen dat de kolonisten meer inspraak kregen.
Hij was ook degene die ervoor gezorgd heeft dat de agressieve gouveneur van Kieft (oorzaak van dreigende oorlog met indianen) teruggeroepen werd naar Nederland en vervangen werd door Stuyvesant.
Stuyvesant had eerder de leiding gehad over de West Indische Compagnie in de Caraïben maar was gedwongen om terug te keren naar Nederland toen hij tijdens de strijd om St. Maarten met de Spanjaarden zijn been kwijtraakte.
Na zijn herstel werd hij de nieuwe gouveneur van Nieuw Amsterdam.
Stuyvesant was een conservatieve man die eigenlijk niet veel op had met de ideeën van tolerantie, hij wou de kolonie volgens een streng regime leiden, al snel zag hij dat dit niet de beste weg was om de kolonisten te verbinden en te zorgen dat de kolonie uit zou groeien tot meer dan slechts een handelspost.
Stuyvesant zag wel de enorme mogelijkheden van deze kolonie en werkte hard aan de verbetering van de omstandigheden in Nieuw Amsterdam, hij liet de wegen plaveien met keien, liet een kerk, school en stenen huizen bouwen (met trapgevels), hij zorgde dat de stoepen voor de huizen schoon en netjes waren (zoals in Nederland) en dat lelijke vuile dierenverblijven uit het zicht geplaatst werden.
Hij gaf ook toe aan de wens tot inspraak van de kolonisten en stelde een raad van 9 afgevaardigden in die mochten meedenken en beslissen op het gebied van rechtspraak.
Een grote verbondenheid met de kolonie ontstond door het toekennen van de titels: Groot burger en Klein burger, aan deze titel zat de verplichting vast om te inversteren in de kolonie, de kolonie werd echt van de inwoners en die voelden zo een grote verbondenheid.
Waar Stuyvesant er vooral voor zorgde dat de kolonie bijeen bleef was het van der Donck die zorgde voor de hervorming van het rechtsysteem, dit ging echter zeer moeizaam omdat deze man zijn tijd ver vooruit was, toch zal later blijken dat zijn visie werkelijkheid geworden is, op het kleine detail na dat Nieuw Amsterdam niet langer in handen zou zijn van de Nederlanders maar van de Engelsen zou zijn.
De vooraanstaande positie van de Nederlanders op het gebied van de wereldhandel nam af en verschillende handelsposten van de West Indische Compagnie waren inmiddels niet meer van de Nederlanders maar in Engelse handen.
En ook Nieuw Amsterdam moest eraan geloven, onder leiding van Nicolls deden de Engelsen een poging om Nieuw Amsterdam in handen te krijgen omdat ze de grote waarde hiervan op het gebied van de handel erkenden.
Stuyvesant zag zich tegenover een enorme Engelse meerderheid staan en mede door de druk van een groep vooraanstaande kolonisten en zijn eigen zoon besloot Stuyvesant om zich over te geven waardoor Nieuw Nederland voortaan Engels zou zijn.
Zijn overgave heeft ervoor gezorgd dat de stad behouden bleef en niet verwoest werd door oorlog, hierdoor zijn er nog lange tijd vele Nederlandse invloeden zichtbaar geweest in het straatbeeld.
De Engelsen namen de vooraanstaande positie in de wereldhandel over en zo ontwikkelde New York zich ook tot leider op handelsgebied.
De ideeën van van der Donck over rechtspraak en inspraak van de burgers hebben aan de basis gelegen van het huidige Amerikaanse rechtsysteem.
Door de tolerantie van de eerste kolonisten is New York nog altijd een smeltkroes van culturen, iets wat ongetwijfelt bijdraagt aan de handelsgeest daar.
Verder is de Nederlandse invloed nog altijd aanwezig in de verschillende straat-/plaatsnamen:
Breukelen - Brooklyn
Haarlem - Harlem
Brede weg - Broadway
Walstraat - wallstreet
Maar ook in het taalgebruik:
De cole slaw die bij elke hamburger geserveerd wordt is een afgeleide van de koolsla die de Nederlandse kolonisten maakten.
En in Amerika heeft men het steenvast over cookies i.p.v. over biscuits (= Engels)
Ook de term 'boss' is afkomstig van het Nederlandse 'baas'.
De Nederlandse kolonisten vierden ook Sinterklaas, een feest voor kinderen waarbij ze cadeau's kregen in hun schoen.
De Amerikanen vonden dit een leuke traditie en hebben deze in andere vorm en op een andere datum aangehouden, de naam werd verbasterd tot Santa Claus, de schoen werd een sok die boven de haard opgehanden werd, en de kleding en het uiterlijk werd onder invloed van Coca cola aangepast: de dikke buik en het rode pak met witte randen.
Een lang verhaal over een interessant boek wat een vrij onbekend stukje Amerikaanse geschiedenis belicht.
Het boek is geschreven in een stijl die me aan Geert Mak deed denken.
Soms, vooral in het begin, veel uitleg over de bronnen die gebruikt zijn wat het niet altijd even makkelijk maakt om te lezen, maar wat verder in het boek wordt het een boeiende geschiedenis.
Een geschiedenis die mij persoonlijk erg aansprak omdat ik op mijn werk op dit moment met een groot project rondom Peter Styuvesant en Nieuw Amsterdam bezig ben....
Toch goed om dan te weten hoe het verhaal precies in elkaar steekt! ;-)