Kortgeleden deed ik een oproep, ik was op zoek naar lezers die mij willen helpen bij het lezen van meer boeken uit mijn eigen kast door samen één van die boeken te gaan lezen. Evelien reageerde al snel; zij wou graag het boek Woesten van Kris Van Steenberge samen met mij lezen om zo de categorie 'Een Vlaams debuut' af te kunnen vinken.

Het boek

Woesten vertelt een tragisch verhaal dat zich afspeelt in het Vlaamse dorpje Woesten aan het einde van de negentiende eeuw.
Elisabeth droomt er als jong meisje al van om ooit Woesten te verlaten en de wijde wereld te ontdekken, dit lijkt geen haalbare droom en de enige kans om meer van de wereld te leren kennen is door de boeken die meneer Funke haar leent door ze te verstoppen in een mooi kistje onder een hoopje stenen onder een oude olm die als troostplek voor Elisabeth dient. In elk boek dat hij haar leent zit een briefje met een vaak onbegrijpelijke zin of boodschap die pas na het lezen van het boek begrepen zal worden. 
Wanneer Elisabeth de jonge arts Guillaume leert kennen ziet ze in hem een kans om te ontsnappen aan Woesten en de wereld te leren kennen, dat is voor haar dan ook de belangrijkste reden om in te stemmen met een huwelijk met Guillaume. Het blijkt echter geen gelukkig huwelijk te worden en de wereld buiten Woesten zal Elisabeth nooit leren kennen.
Elisabeth en Guillaume verschillen als dag en nacht van elkaar, waar Elisabeth haar laat leiden door haar gevoel en de natuur, bomen, voortekenen die ze ziet aan de hand van vogels en door stenen, telt voor Guillaume alleen de wereld van feiten en getallen, die scheppen rust en duidelijkheid voor hem:

Hij begreep vaak niet wat zij bedoelde wanneer zij hem dingen vroeg. Wat hij het liefste at? Welke klanken hij de mooiste vond? Voor welke kleur hij smolt? Dan probeerde hij vol overgave, in zijn registers van begrippen en terminologieën die hij ooit geblokt had, gelijkenissen te vinden met wat zij vertelde. Tevergeefs. Zij was zo anders.

Hij kan ook simpelweg niet omgaan met dingen die niet perfect zijn:

Mensen met fouten maakten hem zenuwachtig. Lichamelijke fouten dan. Een wegdraaiend oog, flaporen, pukkels, rotte kiezen, korsten, kloven, rimpels. Maar Elisabeth was gaaf.

Wanneer Elisabeth acht maanden na hun huwelijk bevalt van een perfecte zoon, blijkt ze tot ieders verrassing zwanger geweest te zijn van een tweeling en er wordt nog een tweede zoon geboren. Deze tweede zoon wordt door Guillaume met de tang gehaald omdat Elisabeth al haar krachten al verbruikt heeft. Deze tweede zoon blijkt alles behalve perfect te zijn, zijn gezicht is ernstig misvormd. Of dit een wrede speling van de natuur is of dat de onervarenheid van Guillaume dit veroorzaakt heeft wordt in het midden gelaten.

Feit is wel dat Guillaume niets van deze tweede zoon moet hebben, hij kan niet omgaan met die imperfectie, of is het ook zijn eigen schuldgevoel dat hem parten speelt? Tegen alle verwachtingen in blijft ook deze baby in leven, hij heeft echter geen andere naam gekregen dan Nameloos en zal voortaan zo door het leven gaan.
Een leven dat zich grotendeels gesluierd of in afzondering af zal spelen omdat zijn uiterlijk in een dorp als Woesten niet geaccepteerd wordt.

Evelien over Woesten

Van verschillende kanten hoorde ik al veel goede dingen over deze debuutroman van de Vlaamse Kris van Steenberge. Ik had al bijna alle categorieën van mijn Hebban Readingchallenge 2018 weten af te vinken, op één na: een Vlaams debuut. Toen Hetty het op haar lijstje van boeken die ze graag samen met anderen wil lezen had gezet, was mijn keuze snel gemaakt. “Woesten” zou het worden!
Ik had maar een vaag idee over het verhaal; het speelt zich af voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog in een klein Vlaams dorpje. Dat er ineens een tweeling geboren blijkt te worden, waarvan er eentje bijna perfect is maar de ander zwaar mismaakt was voor mij een complete verrassing. Het gaf meteen een heel andere kijk op het verhaal.
Een verhaal dat overigens heel wonderlijk in elkaar zit; er zijn vier delen waarin we telkens het verhaal vanuit een ander hoofdpersonage volgen. Als de tweeling aan de beurt is, lezen we hun verhaal in de ik-vorm en dat brengt je als lezer heel dicht bij hen. In alle delen worden gebeurtenissen aangehaald die dan in een volgend deel pas weer verder opgepakt worden zodat je pas aan het eind het hele plaatje compleet hebt.
Althans bijna; er zijn toch nog wel wat losse eindjes die ik niet helemaal aan elkaar geknoopt krijg. Zo is er de weduwe Eduards, een hospita waar Valentijn bij terecht komt in Engeland nadat hij gewond daarheen is verscheept. Hoe is hij bij haar terechtgekomen en wat voelen ze echt voor elkaar? En dan is er een bezoek van dokter Guillaume aan de notaris vlak na de dood van Elizabeths vader. Wat hij daar deed wordt volgens mij niet meer opgehaald in de rest van het verhaal.
En dan is er nog de gemoedstoestand van de dokter. Zoals wij hem tegenwoordig zouden kenmerken is hij een duidelijk voorbeeld van iemand met een aandoening in het autistisch spectrum maar zo werd in de tijd dat het boek speelt nog niet over hem gedacht.
En waarom vertelt hij aan zijn zoon Valentijn dat zijn moeder Elizabeth geestelijk ziek is? Dat komt ineens uit de lucht vallen…
En hoe wist mijnheer Funke van de schuilplek in de oude boom van de jonge Elizabeth? Volgde hij haar al eerder? En hoe kwam Hendrik er achter wat mijnheer Pastoor met Nameloos uitvrat?
Ondanks dat er vooral door de indeling van het boek een mooie spanningsboog wordt opgebouwd, krijg je als lezer niet overal antwoord op. Maar de vele mooie zinnen en dat heerlijke Vlaams maken heel veel goed! 

Hetty over Woesten

Ik had voor ik aan het boek begon wel het een en ander gelezen en wist, in tegenstelling tot Evelien, wel dat er een tweeling geboren zou worden waarbij één van de twee mismaakt zou zijn (wat een rotwoord trouwens!). Ik was vooral benieuwd naar hoe zijn leven zou zijn in zo'n kleine gemeenschap als Woesten aan het eind van de negentiende eeuw.

De opbouw van het verhaal is ook wat mij opviel. In het eerste deel lees je het verhaal van Elisabeth, daarna volgen de verhalen van Guillaume, Nameloos en Valentijn, en elke keer zit er een deel overlapping in zodat we het verhaal van alle kanten meemaken en steeds weer nieuwe inzichten krijgen. Het laatst deel is wisselend vanuit Nameloos en Valentijn geschreven, doordat het verhaal hier in de ik-vorm vertelt wordt komt het verhaal inderdaad dichtbij zoals Evelien ookal noemde.

Ik ben helaas mijn hele kleine blaadje met aantekeningen kwijtgeraakt (zal best ergens hier in huis rondzwerven maar ik weet even niet waar), tijdens het lezen heb ik bladwijzers geplakt maar ik heb dus ook dingen genoteerd op de achterkant van het kartonnetje met bladwijzers, dingen die mij opvielen en konden leiden naar een thema of die belangrijk konden zijn voor het verhaal.
Hier stonden vooral verwijzingen naar getallen op, getallen die te maken hebben met Guillaume die daar een soort van obsessie voor blijkt te hebben, ook in de vorm van dwangmatig dingen een bepaald aantal keren moeten herhalen. Verder vergelijkt hij zichzelf vaak met een dirigent van een orkest, is dit misschien tekenend voor de perfectie die hij van zichzelf verwacht? De dirigent is tenslotte degene die het orkest leidt en daardoor verantwoordelijk is.
Ik kreeg ook al snel, tijdens het lezen van het tweede deel, het gevoel dat Guillaume een vorm van autisme heeft en/of een dwangneurose.

De open eindjes die Evelien noemt waren mij niet zo zeer opgevallen, of eigenlijk meer: ik vond ze niet storend.
Wel vroeg ik me inderdaad ook af hoe meneer Funke op de hoogte was gekomen van de schuilplek van Elisabeth.
Het lijkt me trouwens wel heerlijk hoor om steeds weer een boek te vinden dat iemand voor je uitgezocht heeft, en dat daar dan zo'n kort briefje in zit met een cryptische boodschap, eentje die je pas na het lezen van het boek kunt begrijpen. Zelf werd ik vooral nieuwsgierig naar het boek Majoor Frans met de boodschap 'lees en bedenk'.... dit boek heb ik opgezocht en inmiddels ook toegevoegd aan mijn NTL-lijst, hier wil ik meer over weten!

De open vraag van Evelien over waarom Guillaume tegen Valentijn zegt dat zijn moeder geestelijk ziek is kan ik denk ik wel beantwoorden.... Guillaume wil graag weten wie, welke mannen, er allemaal bij Elisabeth over de vloer komen en hoe vaak, als hij afwezig is. Hij wil dat zijn zoon Valentijn dit voor hem gaat bijhouden, voor deze vraag moet hij natuurlijk wel een reden hebben, daarom zegt hij dat Elisabeth geestelijk niet in orde is en dat deze bezoeken van mannen haar daarom te erg uitputten en niet goed zijn. Valentijn moet dus zijn moeder gaan bespioneren en verraden om zo haar gezondheid goed te houden.

Ik vond het een boeiend verhaal en het voegde voor mij veel toe dat het vanuit verschillende standpunten vertelt werd, dat zette je aan het denken en maakte dat je door wou lezen om het hele plaatje compleet te krijgen.
Ik ben er eigenlijk wel verbaasd over dat dit een debuut is!

De sterren

Evelien en ik hebben Woesten allebei met vier sterren beoordeeld.