Kortgeleden deed ik een oproep, ik was op zoek naar lezers die mij willen helpen bij het lezen van meer boeken uit mijn eigen kast door samen één van die boeken te gaan lezen.
Het tweede boek in deze serie, Tranen der acacia's van Willem Frederik Hermans las ik samen met Jan Haas.

Ik heb hiervoor één boek van Willem Frederik Hermans gelezen, De donkere kamer van Damokles, dit is echter alweer heel lang geleden want ik las het voor mijn leeslijst op de havo. Wel kan ik me herinneren dat ik het één van de betere boeken vond die ik voor mijn lijst las. Jan las al iets meer van Hermans, Hij las naast De donkere kamer van Damokles ook nog Nooit meer slapen.

Concentratie

Tijdens het lezen merkte ik dat ik best wat moeite had met dit boek, ik moest erg mijn best doen om me op het verhaal te concentreren en vond het niet altijd een makkelijk boek. Lag dit aan mij? Of is het gewoon een lastig boek?
Het duurde dan ook best een tijdje voor ik echt in het verhaal zat.
Toen ik vandaag Jan zijn verslag ontving was ik dan ook erg benieuwd naar zijn bevindingen....

Jan: Om maar meteen met de deur in huis te vallen; ik vond deze iets minder dan de andere twee boeken. Ik kan dat, denk ik, ook wel verklaren. Ten eerste las ik het boek in een wat onrustige periode, moest nu eenmaal veel andere dingen doen waardoor er weinig tijd voor lezen overbleef, maar vooral ook weinig concentratie. En dat is wat dit boek juist wel nodig heeft. Er zit zoveel in wat met elkaar te maken heeft of dat later in het verhaal weer terugkomt.Daarnaast ben ik ook een lezer die zich stoort aan de onsympathieke hoofdpersoon. Met Lolita had ik dit ook; hoewel ik rationeel wel kan volgen dat het heel knap is om een boek te schrijven waarin je je kan ergeren aan een figuur in het boek en het ook een functie heeft. Mij ontneemt het toch een deel van het leesgenot.

Internet

Ik ben ook nog even op internet gaan speuren naar wat er over dit boek te vinden is en kwam al snel tegen dat het gewoon een moeilijk boek is:

Hermans was er een meester in om zijn ogenschijnlijk realistische verhalen - over de oorlog, de wetenschap of de (politieke) actualiteit - te vermengen met bovennatuurlijke droomvertellingen. Hierdoor word je als lezer meegezogen in Hermans' wonderlijke, sadistische universum, waarin de mens er niet al te best vanaf komt. Toch bevatten Hermans' boeken ook de nodige humor en vitaliteit, zodat de lezer niet stikt in de zwartgalligheid.

De lezer moet om kunnen gaan met wisselingen in perspectief en moet de wereld van de roman kunnen koppelen aan de realiteit daarbuiten. Ook de stijl vraagt ruime leeservaring. Kennis van existentialisme en absurdisme helpt om een adequate betekenis aan het verhaal toe te kennen.

De tranen der acacia's is een moeilijk boek. Er is sprake van een diepere thematische laag die ondersteund wordt door de wisselingen in perspectief en de inbedding van het verhaal in de historische realiteit. Ten eerste wordt er een ontluisterende visie op het vaderlandse verleden gegeven. Als de regels van de beschaving niet langer van kracht zijn, worden mensen geregeerd door hun driften. Wat is het verschil tussen een held en een lafaard als er een wisseling van de wacht optreedt? Daarnaast bezit de hoofdpersoon Arthur Muttah geen identiteit, hij kent zichzelf evenmin als de werkelijkheid. Zijn achtergrond en daden vergroten deze identiteitscrisis. Hij ziet zichzelf als een gedoemde, wiens daden zijn voorbestemd. Hij maakt deel uit van een generatie waarvan de morele maatstaven zijn verwoest door de ervaringen tijdens de bezettingsjaren.

(bron: Lezen voor de lijst)

Wisseling van perspectief

Wat ik zeker boeiend vond aan het boek is het vraagstuk dat hierboven ook al aangestipt wordt: Wat is het verschil in mening over een bepaalde daad wanneer het perspectief veranderd. 

Een wisseling van de wacht door de overgang van oorlog naar bevrijding zorgt ervoor dat Oskar voor dezelfde daad eerst als verzetsman wordt gearresteerd door de Duitsers en later als collaborateur door de Nederlandse justitie wordt gezien.
En Arthur die Ernst doodsteekt bij de intocht van de Canadezen is zich van het feit bewust dat deze daad in oorlogstijd geprezen zal worden als een dappere verzetsdaad en een paar dagen later, na de bevrijding veroordeeld kan worden als een ontoelaatbare moord.

Dit was ook iets wat Jan opviel;
Jan: Ook heel interessant is de moord op Ernst door Arthur. Is het nu een verzetsdaad of is Arthur met deze daad gewoon een moordenaar.

Humor

Jan: Vond ik het dan een vervelend boek? Helemaal niet. Ik houd van de humor van Hermans, die is meer dan voldoende aanwezig in het boek. Neem alleen al het orakel; de oma van Arthur en ook geweldig hoe haar voorspelling uit komt.

De voorspellingen van oma waren inderdaad humoristisch, eerst door Arthur weggewimpeld als iets wat een oude vrouw roept maar wat waarschijnlijk met een grote korrel zout genomen moet worden en vermoedelijk niet de waarheid zal worden....maar toch blijft er wel een ongemakkelijk gevoel hangen over die voorspellingen.
Later blijkt dat oma het goed gezien heeft en hoewel haar omschrijvingen vaak erg cryptisch waren, blijken ze meer dan eens uit te komen!

Titel

Jan: De titel Tranen der Acacia’s krijg ik niet verklaard. Ik heb natuurlijk gelezen dat het letterlijk voorkomt in de tekst, maar wat nu de symboliek is, of wat Hermans er nu precies mee bedoelt, is mij niet helder geworden. Maar ook dat is een beetje een handelsmerk van Hermans, het moet een beetje schuren en wat is werkelijkheid en wat is fictie.
Moet ineens aan Murakami denken; het kan ook mooi zijn zonder dat er precies maar één duiding is, het mag voor meerdere uitleg vatbaar zijn/blijven.

Over de titel heb ik mijn gedachten ook laten gaan en ik kwam ook niet veel verder dan dat het een paar keer letterlijk genoemd wordt in het boek. Toch had ik het vermoeden dat er inderdaad meer achter moest zitten, een symboliek die ook ik niet kon doorgronden.

Vandaar dat ik nog maar wat verder ben gaan lezen op internet....
In boekverslagen over De tranen der acacia's kwam ik tegen dat de acacia in de roman expliciet genoemd wordt als 'het oude symbool der onsterfelijkheid', dit omdat de acacia altijd groen blijft en zijn bladeren niet verliest.
De tranen worden in de roman meerdere keren verbonden met bloed en lijken dan ook een symbool voor de dood te zijn. Zo geredeneerd zou de titel kunnen staan voor het contrast tussen de wanhoop der tranen en de hoop van de eeuwig groene acacia's. Of wel de tegenstelling tussen het vergankelijke en het onvergankelijke, het vergankelijke van de mens, met name van de jeugd, tegenover het onvergankelijke van de natuur (het leven?). Maar het is ook mogelijk om de tranen te interpreteren als het levenssap van de acacia's, dan zou de titel Arthur's problematiek voorstellen als eeuwig, en dus onoplosbaar. 

De titel blijkt dus zoals Jan al opperde voor meerdere uitleg vatbaar, er lijkt niet één mogelijke verklaring te zijn. 
Typerend voor Hermans en passend bij zijn boeken die ook vele diepere lagen bevatten. 

Conclusie

Zowel Jan als ik vonden het best een pittig boek om te lezen, niet echt eentje voor even tussendoor, het is een boek waar je je aandacht bij moet houden en wat zeker een flinke dosis concentratie vraagt!
Maar het is geen slecht of vervelend boek, zeker niet, er zitten mooie elementen in verwerkt die het de moeite van het lezen waard maken.

Toch denk ik zelf dat het wel een boek is dat meerdere keren gelezen zou moeten worden om er steeds weer een beetje meer van te begrijpen en steeds wat meer van de diepere lagen bloot te leggen.

de sterren

Jan gaf het boek maar liefst 4 sterren.

Ik blijf steken op drie sterren.