Alice in Wonderland

Met 16 enthousiaste deelnemers begonnen we aan deze vertaling van een geliefde klassieker. Het boekje was compact en bevatte een aantal unieke illustraties gemaakt door Rébecca Dautremer. Het verhaal van Alice was bij veel deelnemers al bekend, dus was het de grote vraag hoe deze specifieke vertaling door Ed Franck zou bevallen. Het leverde een veelzijdige discussie op die aantoont hoe relevant en geliefd Alice in Wonderland ook vandaag de dag nog is. Het uiteindelijke oordeel en een deel van de interessante discussie bevindt zich hieronder.

Samenvatting

Alice is moe en verveelt zich. Ze zit met haar zus bij de rivier tot ze plots een eigenaardig konijn met een rood vest en een horloge voorbij ziet rennen. Haar nieuwsgierigheid is meteen aangewakkerd en ze volgt het konijn. Zo valt ze door het konijnenhol en blijft vallen tot ze in Wonderland aankomt, een mysterieuze wereld waar ze de meest absurde avonturen beleeft. Ze komt de grijnzende Grapkat tegen, drinkt thee met de gekke hoedenmaker en speelt croquet met de wrede hartenkoningin. Zal ze weer haar weg terug naar huis kunnen vinden?

De illustraties

De illustraties in deze bewerking zijn gemaakt door Rébecca Dautremer, een Franse die al eerder illustraties maakte in een versie van de Bijbel en Klein Duimpje. Het is het ook zeker waard om haar site te bezoeken! Dautremers unieke illustraties zorgen ervoor dat deze versie van Alice een bijzondere laag krijgt. Wat vonden de deelnemers echter van deze illustraties en de geschiktheid ervan voor (jonge) kinderen? Voegden ze bovendien ook wel echt iets toe aan het verhaal? Laurens vond van wel: "Ik vind de illustraties in dit boekje wel echt een toevoeging. Ze zijn echt prachtig en van mij hadden er nog wel veel meer in gemogen. Ook erg tof dat het niet allemaal complete ingekleurde afbeeldingen zijn, maar ook een soort van schetsen. De afwisseling is erg leuk voor kinderen." Maartje was ook helemaal weg van de illustraties: "De tekeningen zijn prachtig! Ze passen heel goed bij de magische sfeer. Vooral de grote platen vond ik heerlijk om naar te kijken. Mooi kleurgebruik en echt een goede aanvulling op het verhaal. (...) Ik had zelf overigens een andere tekening voor de cover gekozen. Die tekening vind ik weinig representatief voor de magische en kleurrijke tekeningen in het boek en ook niet het meest passend bij het verhaal." Moira beleefde de illustraties een beetje dubbel: "Een paar vind ik prachtig (bijv. het konijn op blz. 14/15 of de Nepschildpad op blz. 169) of erg grappig (zoals Willy op blz. 65), maar sommige vind ik ook wat akelig en als kind had ik dat zeker gevonden (zoals de Hartenkoningin op blz. 187)." Moira viel bovendien op dat sommige illustraties niet met de tekst klopten, iets wat vooral ook bij kinderen zal opvallen: "(...) in de tekst op blz. 129 gaat het over een schoppen 7 en op blz. 131 is diezelfde zeven als een harten 7 afgebeeld." Sigrid viel daarnaast op dat de illustraties soms niet op de goede plek stonden en pas een paar bladzijden later kwamen dan de tekst die ze afbeelden: "Het is me echt een paar keer opgevallen, omdat het me heel vervelend lijkt als je aan het voorlezen bent en je kind vraagt wat er op de tekening staat omdat de inhoud pas later aan bod komt." 

De boodschap

Is er een boodschap die de deelnemers in dit boek konden vinden, of juist niet? Mariette kwam op het volgende, uitgebreide antwoord waar veel andere deelnemers het mee eens waren: "De grotere boodschap is volgens mij dat het belangrijk is om het kind in jezelf te blijven kennen. Het boek eindigt daarmee: 'En hoe Alice mee zou leven met al hun kleine verdrietjes én al hun vreugde, intussen terugdenkend aan haar eigen kindertijd en de gelukkige zomerdagen.' Daarnaast zie ik de volgende lessen: Als je open staat voor nieuwe ervaringen is er heel veel mogelijk. Alice past zich steeds aan aan de omstandigheden, bv door steeds groter en kleiner te worden, maar zij blijft toch authentiek. Uiteindelijk kan ze zichzelf blijven, doordat ze openstaat voor alle verhalen van de anderen. De hertogin doet eerst heel lelijk tegen haar baby, terwijl ze later in het verhaal heel lief is; de koningin snauwt iedereen af en is heel onvoorspelbaar, waardoor niemand haar tegen durft te spreken. Misschien komen sommige volwassenen zo over op kinderen, en is het niet altijd duidelijk wat zij willen. De les is dat dit niet werkt: je krijgt onzelfstandige ja-knikkers. Waarschijnlijk kun je uit elk hoofdstuk wel een les leren, maar je kunt het lekker ook als een mooi, fantasievol verhaal beschouwen." Sigrid voegt nog het volgende toe: "Ik heb altijd al het gevoel gehad dat Alice in Wonderland mij meer aan het denken zet dan echt vragen beantwoordt - misschien is dat wel de grotere boodschap."

De vertaling

De grote vraag bij deze leesclub was misschien wel hoe deze bewerking van Alice in Wonderland zich zou verhouden ten opzichte van andere versies die men had gelezen of gezien. Bij Silvia viel het op dat deze vertaling een soberder versie is van het origineel: "Vooral de originele Engelse versie is bloemrijker, vettere zinnen, prachtige beeldspraak met veel (onderkoelde) humor. Dat ontbreekt in deze versie. Toch leest het heel fijn en is deze versie prima om bijvoorbeeld voor te lezen." Roosje heeft naast deze versie het origineel gelezen en bij haar viel het volgende op: "Een letterlijke vertaling is niet mogelijk. Veel Engelse woordgrapjes, bijv tale - tail (verhaal - staart) in hoofdstuk 4: Loopwedstrijd en een kronkelig verhaal - The Caucus-race and a long Tale, zijn niet te vertalen. (...) Maar ik vind de aanpassingen in ons boek soms wel erg vrij. Er wordt bijv over Alice veel meer uitgelegd, hoe ze is, wat ze denkt etc dan in het origineel. Engelsen kennen de zg tongue-in-cheek-humor: de subtiele humor. Deze bewerker is niet subtiel. Dat vind ik jammer en bovendien niet nodig." 

Hedendaagse relevantie

De originele Alice in Wonderland is gepubliceerd in 1865. Met verloop van tijd is het een echte klassieker geworden en ook nu spreekt het verhaal bij veel mensen nog steeds tot de verbeelding. Waarom denken de deelnemers dat Alice ook nu nog zo geliefd en relevant is voor een hedendaags publiek? En wat voor persoonlijke betekenis heeft het verhaal? Tess gaf het volgende antwoord: "Het was toen, en het is nog steeds, een fascinerend verhaal, met prachtige wendingen en vol avontuur. Een boek dat zowel kinderen als 'oudere jongeren' heel veel te bieden heeft! Het taalgebruik is door goede vertalers en bewerkers aan de 'moderne' tijd aangepast en daardoor is het tijdloze verhaal door de generaties heen een grote hit gebleven. Het knappe van Alice is dat jonge kinderen zich kunnen vergapen aan de fantasie en de absurde situaties en dat je naarmate je ouder wordt, steeds meer lagen ontdekt en de levenslessen weet te ontrafelen." Ilja denkt het volgende: "Alice blijft aanspreken, omdat de thema's die erin zitten steeds actueel blijven. De zoektocht naar identiteit, waarheid en beleving blijft. Daarbij komt dat er eigenlijk geen tijdsgebonden aspecten aan het boek zitten en daarom niet ouderwets voelt, dit komt in mijn ogen met name door het fantasiestuk. Fantasie is iets waar iedereen mee opgroeit en waardoor iedereen mee ontwikkelt. Doordat dit zo aanwezig in het verhaal is het voor meerdere generaties een boek dat tot de verbeelding spreekt, herkenbaar kan zijn en een veilige haven om mee/ in te kunnen ontwikkelen." Marieke vult aan: "Een tijdloos verhaal, een klassieker. En een leuke, wat is er toch heerlijker om te verdwijnen naar een andere wereld, waar alles anders is. Het zorgt voor wijze lessen, respect voor anderen die anders zijn, het maken van eigen keuzes en tenslotte (omdat het een sprookje is) een einde waarin het weer goed komt en alles een droom was. De mogelijkheid om als lezer of luisteraar te identificeren met de hoofdpersoon in een verhaal vol avontuur. spanning en ontspanning in een verhaal dat nooit verveeld." Voor Mariska heeft Alice veel persoonlijke betekenis: "Ik hou zo veel van dit boek. Ik werd er zo verliefd op toen ik het voor het eerst las en sindsdien ben ik verslaafd. Ik heb inmiddels een hele collectie aan edities, adaptaties, non-fictie boeken over Alice, sieraden, knuffels, je kan het zo gek niet bedenken. Het is gewoon zo'n fijne dromerige wereld. Het is heerlijk geschreven en je kan de wereld om je heen even kwijtraken. Het is echt mijn comfortplekje, als ik me rot voel of als iets niet goed gaat, duik ik in Alice en ben ik heel even een klein meisje in een wonderwereld, en hoef ik niet te dealen met alles wat er fout gaat om me heen." 

Eindoordeel

Na een uitgebreide en leuke discussie werd het tijd om de recensies te schrijven en te plaatsen. Wat is het eindoordeel van de deelnemers?

Marieke: "Het is een boek geworden dat een plaatsje verdiend in elke boekenkast, zodat het regelmatig kan worden gepakt, en de lezer nog eenmaal kan mee varen op de tranen van Alice naar die wondere wereld waar alles kan." (drie sterren)

Anna: "Deze uitgave ontleent haar kracht aan de prachtige illustraties." (vier sterren)

Erika: ""Een eenvoudige versie van het verhaal van de donkerharige Alice, zeer geschikt voor jonge kinderen. Maar lees ze dan alsjeblieft later de oorspronkelijke versie ook voor!" (drie sterren)

Thessa: "Hoe mooi is het om mee te gaan met Alice naar Wonderland, je fantasie los te laten en ook nog verder te fantaseren in je eigen wonderwereld." (drie sterren)

Tess: "De bedoeling van Franck was om een eigentijdse Alice neer te zetten en dat is hem gelukt, maar het is wel wel ten koste gegaan van de kracht van het origineel." (twee sterren)

Moira: "Het is als los verhaal zeker goed voor te lezen aan kinderen, maar haalt het niet bij het origineel qua diepgang en subtiele details. De kracht van het origineel zit hem tenslotte niet alleen in het verhaal, maar juist ook in de filosofische insteek, de taal, de typische Britse humor, de historisch-culturele waarde en de Victoriaanse tijdgeest. Alice in Wonderland zit geniaal in elkaar en elke vertaling verliest hoe dan ook íets, dat is onvermijdelijk, daarvoor speelt Lewis Carroll gewoon te veel met taal en logica (wat past bij zijn wiskundige achtergrond). Maar geregeld vind ik Ed Francks taalgebruik plat en weinig subtiel. [...] Daarnaast heeft Ed Franck het geheel hier en daar ook aardig ingekort, er zijn hele stukken uit conversaties verdwenen." (twee sterren)

Mariska: "Wat ik zo leuk vind aan deze uitgave, is hoe Dautremer en Franck er zelf een eigen draai aan hebben gegeven, terwijl ze toch respect hebben voor het origineel." (vijf sterren)

Waardering

De gemiddelde waardering voor dit boek is uiteindelijk drie sterren geworden! ***