Wat waren we alle vijftig blij eind november toen de mail kwam dat we mochten deelnemen aan de Hebbanbuzz over Anomalie van Hervé le Tellier. We hoefden alleen maar even op het boek te wachten … dachten we. Helaas was de vlucht van de boeken net zo turbulent als die van het vliegtuig in Anomalie, waardoor de discussie met enige vertraging van start ging.

De auteur

Hervé le Tellier (1957) schrijft al dertig jaar, maar is in Nederland vrijwel onbekend. Naast schrijver is hij wetenschapsjournalist, taal- en wiskundige. Le Tellier is sinds 1992 lid van de internationale literaire groep Oulipo (Ouvroir de littérature potentielle), waarvan hij sinds 2019 voorzitter is. In 2020 won hij met Anomalie de Prix Goncourt.

Opwarmen

Om de stemming erin te krijgen en te houden, begint de leesclub met twee opwarmvragen. Eerst maar checken of er echt niemand van Le Tellier heeft gehoord, en wie bekend is met de Prix Goncourt en of dat laatste invloed heeft op de verwachtingen. Wil zegt: “Zelfs ik (!) heb nog niet eerder iets van deze schrijver gelezen.” Dat wil wel wat zeggen, want Wil is gepensioneerd docente Frans. Gelukkig zijn er meer mensen bekend met de Prix Goncourt, zoals ElsDeveuster. “De prix Goncourt is een prestigieuze prijs. Die win je niet zomaar dus dat schept wel verwachtingen. Ik denk dat zijn boek er wel zal uitspringen, dus dat het apart is.”
Ook al is het boek bij het merendeel nog niet binnen, over de cover, de titel en de verwachting valt altijd iets te zeggen. “De cover past wel bij het verhaal zoals ik gelezen heb bij de beschrijving van het boek. Ik vind het niet echt mooi omdat ik de plaatjes wat statisch vind.”, is de mening van Marja Legius. Kitty Bruggeman over de titel: “Ik vind het een moeilijk woord en de uitleg maakt het in eerste instantie niet duidelijk. Of het toepasselijk is, weet ik dus nog niet. Dat maakt het ook wel mysterieus. Spannend!” Niet iedere deelnemer heeft een verwachting bij het boek. Evelien Walravens is één van de uitzonderingen. “Ik houd erg van dit soort verhalen, ik ben ook een groot fan van tv-series als Lost en Manifest waarin gekke dingen met vliegtuigen ook een grote rol spelen. Ik verwacht dus zo'n soort verhaal maar misschien wat meer literair?”

Discussie

Na vier keer buzzen, is het eindelijk tijd om inhoudelijk op Anomalie in te gaan. Wat vinden de deelnemers eigenlijk van de schrijfstijl? “Ik vind dat Tellier een vlotte schrijfstijl heeft, met veel humor. Af en toe wel wat elitair, maar dat past ook bij sommige personages.”, vindt JKleest (John). En zien ze ook verschillen tussen de drie delen die het boek kent? *wil2* (Wilma) zegt hierover: “Doordat het verhaal iedere keer vanuit een ander personage wordt verteld, zit er toch al steeds een ander cadans in. Het tweede deel is vooral vanuit het oogpunt van de crisisbeheersing.” Het laatste onderdeel van de vraag is of de schrijfstijl voldeed aan de verwachtingen, en of heeft het ze verrast? Wilma: “Ik kende hem niet dus was volledig blanco, maar had er wel een andere verwachting van. Minder personages en meer diepgang had ik denk ik prettiger gevonden. Ik hou niet zo van boeken met heel veel personages.”

Welk hoofdpersonage spreekt je het meest aan, met welk nevenpersonage zou je graag iets willen drinken, en welke personage triggert iets bij je? Tea heeft een duidelijk favoriet hoofdpersonage: “Ik ga voor Adrian, een beetje sociaal onhandig en intelligent, dat vind ik een perfecte combi en dan die kleding!” Wendy steekt haar mening over het nevenpersonage niet onder stoelen of banken. “Sophia misschien zou ik niets willen vragen maar haar een dikke knuffel geven, wat heeft de auteur dit personage goed weergegeven, vooral het deel waar ze geconfronteerd wordt met Sophia M.” Barbara is heel duidelijk in wie haar triggert. “Ik vond Lucie dus onwijs onsympathiek omdat ze zo onzorgvuldig met mensen omgaat. Maar degene die het wint is natuurlijk die idioot van een Jacob Evans.”

Eén van de hoofdstukken in het boek heet ‘De vragen van Meredith’. Wat vinden de deelnemers van de quotes “...het is nog tot daaraan toe dat we alleen toegang hebben tot de schijn van de werkelijkheid, zonder hoop op toegang tot ware kennis. Maar dat zelfs die schijn een illusie zou zijn..." en "Heb ik ondanks alles een vrije wil?". En welke quote is hun bijgebleven? Kees van Duyn zegt op het eerste deel: “Met de woorden 'zonder hoop op toegang tot ware kennis' lijkt het erop dat ze daarmee wil zeggen dat er geen enkele kans is dat je je eigen kennis kunt gebruiken om te bepalen wat je wel of niet doet. Je hebt geen enkele vorm van eigen wil meer. Dat is overigens wel heel erg beangstigend, mocht dit in werkelijkheid ooit voorkomen.” Wil antwoordt op het tweede deel van de vraag: “Tja, zo vrij ben ik niet. Ik moet overal rekening houden met wetten, voorschriften, gedragsregels, fatsoensnormen en hoe je alle opgelegde beperkingen wilt noemen. Vanaf de geboorte al geprogrammeerd. Ook in gevoelens bijvoorbeeld, waarbij ik ouders al als eerste programmeurs zie en er volgen er nog ontelbaar veel. Ik ga niet uit van enige simulatie, waar dan ook vandaan.” Dé quote die er voor Magalie uitspringt, is: “ 'Is er wel chaos?' Dit begrip werd door de mens gedefinieerd. Maar misschien hebben we dit woord wel overdreven en is dit gewoon een normale toestand...”

In de volgende vraag gaan we verder met quotes. Ik (Gea Kuipers) begin en degene die als eerste reageert, noemt een andere quote waarop weer iemand anders reageert enzovoort. Mijn quote: “Ik maak geen einde aan mijn bestaan, ik schenk het leven aan onsterfelijkheid.” Evelien Walravens had deze quote ook als eerste genoteerd en noemt haar favoriet. “De hoop laat ons wachten in het trapportaal van het geluk. Als we krijgen waarop we hopen gaan we het voorportaal van het ongeluk in.” Een quote waarop ze nog steeds zit te kauwen. Wil legt deze quote als volgt uit: “Verwijzing, denk ik, naar de doos van Pandora waar volgens de mythe alle denkbare rampen uit zijn gekomen. O.a. de Bijbelse zondeval veroorzaakt door de nieuwsgierigheid van de vrouw. Maar, …. Alleen de hoop is achtergebleven in de doos!!!” Wendy komt met de volgende quote: “Victor observeert al die losse levens, die door elkaar bewegende angsten, in de gigantische petrischaal van deze hangar - inderdaad een raar woord - zonder te weten aan welke ervan hij zich moet hechten. Hij geeft zich over aan de fascinatie voor andere levens dan het zijne.” Barbara kan zich wel vinden in deze quote. Ze zegt: “Ik kan het me zo goed voorstellen dat dit gebeurt! En wat een opluchting moet die beslissing dan geven....”

Hervé le Tellier krijgt de opdracht Anomalie te herschrijven. Welk(e) dialoog, scène, passage of hoofdstuk wil jij dat hij herschrijft, en waarom? Bovendien krijgt hij in 2022 de opdracht om een vervolg op Anomalie te schrijven. Welke opdracht geef je hem? Pleun antwoord op het eerste deel: “Als er geen vervolg komt zou ik extra dimensies willen bij de personages, hoe beleven zij het allemaal. Dat vond ik nu toch wat afstandelijk en kort.” Bij de opdracht zegt Kees van Duyn: “Het boek zal dan opnieuw uit drie delen bestaan. In het eerste deel wordt dan globaal beschreven wat de personages hebben moeten doormaken/doorstaan vanaf deel drie uit Anomalie. In het tweede deel, dat dan daadwerkelijk die tien jaar later is, hoe hun huidige omstandigheden zijn. En tot slot het derde deel waarin ze vooruitkijken naar wat ze denken te bereiken.”

Religie speelt in Anomalie een belangrijke rol. Dus is de vraag welke religieuze leider het beste antwoord heeft op de gebeurtenissen in het verhaal vanzelfsprekend. En vinden de deelnemers dat geloof en wetenschap samengaan? Kun je uit het boek concluderen dat de auteur gelovig is? Wil zegt over deel één van de vraag: “Wie ik mogelijkerwijs zou kiezen is de liberale rabbijn, die Leviticus 19, vers 18 aanhaalt waarin God ons gebiedt onze naaste lief te hebben als onszelf. Maar ja, wie is God, denk ik dan …? ! Ik kies dus voor de sociale kant, zoals ik in mijn actieve leven ook voor een sociaal beroep heb gekozen.” Voor Bianca1990 is het duidelijk: “Wetenschap en godsdienst gaan totaal niet samen. Want godsdienst is iets wat uitgevonden is. God schiep de wereld, eerst dit, dan dat. Ook nog mensen niet te vergeten. Leg mij maar eens de mensapen uit in die verzonnen verhaaltjes.” Of Le Tellier gelovig is, blijft in het ongewisse. “Ik denk dat Tellier absoluut kennis heeft van het geloof en daardoor dit hoofdstuk ook zo ontzettend knap en humoristisch heeft kunnen schrijven. Wat ik ook heel hilarisch vond is dat hij meteen dit hoofdstuk ook begint met tien mannen en geen enkele vrouwelijke leider.”, aldus Wilma.

De leesclub startte met het idee dat Anomalie een thriller zou zijn, op de cover van het boek staat roman. In welk genre hoort het nu eigenlijk thuis? En hoe zou je dit boek promoten? Magalie: “Ik zou het catalogeren binnen de groep 'speciallekes'.... maar dat is niet echt een genre natuurlijk. Ik houd het op sci-fi thriller.” Bij Kees van Duyn moet het promoten van een boek uit z’n tenen komen, maar Barbara weet hem een slogan te ontfutselen. “'Bijzonder verhaal dat niet volledig kan boeien.”

Het einde van de leesclub en de discussie is in zicht. En wat blijft er veel te vragen over. Evelien Walravens vraagt zich af of de andere deelnemers het boek zouden aanraden aan andere lezers. Op die vraag krijgt ze geen eenduidig antwoord. Barbara heeft een vraag van een heel andere orde: “Moet/mag dit boek van Le Tellier van jullie opgenomen worden op de literatuurlijst voor Frans?” De meeste deelnemers vinden van wel, maar vragen zich af of het niveau van de vwo-leerlingen wel toereikend is. Tenslotte roept Wil op om samen de ontbrekende letters van het Oulipo-einde op de laatste pagina in te vullen. Alle gepuzzel leidt tot een antwoord. De vraag is of dit het juiste antwoord is.

Conclusie en beoordeling

Deze leesclub begon met vijftig enthousiaste deelnemers, die bijna allemaal een recensie plaatsten. Chapeau! De uiteindelijke discussie werd gevoerd door ongeveer tien deelnemers. Een hele mooie prestatie, vooral gezien de openheid en het enthousiasme waarmee de vragen, die soms confronterend waren, werden beantwoord. Als coördinator kan ik alleen maar een diepe buiging maken om mijn grote dank te bevestigen.
De beoordeling van Anomalie van Hervé le Tellier varieerde van twee tot vijf sterren. Met een gemiddelde waardering van 3,1 sluiten we deze leesclub af.