Ongemakkelijke mensen bezorgen je een ongemakkelijk gevoel.

Onze leesclub ging een blind date aan met de debuutroman van Elly Biesters, Ongemakkelijke mensen.

De start was ongeveer een week voor kerst en dat leverde natuurlijk een paar problemen op. Sowieso doet de post naar het buitenland, België dus, er veel langer over. Dan had je nog de kerstdrukte bij de postbezorging. En natuurlijk was de kerstperiode ook voor ons, lezers, een drukke tijd. Daarbij wilden sommige deelnemers ook eerst nog het boek waarmee ze al begonnen waren uitlezen om zich des te beter op het leesclubexemplaar te kunnen concentreren. Toch had iedereen al gauw nadat het boek binnen was, het ook uit. Want, en daar waren we het allemaal over eens, het boek las gemakkelijk door de vlotte stijl en door de handige opbouw.

We hebben ons uitgebreid voorgesteld. Dat was eigenlijk heel leuk, iets van jezelf laten zien en vooral van anderen iets bijzonders horen. Onze leesclub had het wel getroffen in verband met het onderwerp waarover we gingen lezen: platteland, beklemmend, mannelijke ego’s en binnenvaart. Sommigen van ons waren als kind opgegroeid op het platteland, of wonen er nog steeds, een deelnemer is nog steeds werkzaam op de binnenvaart en had lange tijd in dezelfde omgeving gewoond als waar het boek speelt. Andere deelnemers kenden mensen uit die omgeving (dat was heel handig toen we aan het discussiëren waren), anderen waren vertrouwd met (het) dialect en weer anderen hadden door hun leeftijd heel veel herkenningspunten in het boek.

In het café vertelden we elkaar ook wat we gewoonlijk lazen; sommigen lazen bij voorkeur thrillers. Zij vonden dat dit een geschikt boek was om een ander genre te proberen. Een paar lazen naast spannende boeken altijd al boeken uit dit genre literatuur en vaak ook wat ‘zwaarder’ en een enkeling was een alleslezer.

Na de kerstdrukte zijn we aan de vragen begonnen. Ik had een paar van de standaardvragen vervangen, omdat ik dacht dat ze niet zo relevant waren voor ons boek, en eigen vragen ervoor in de plaats gezet. Bij het plaatsen van de vragen hanteerde ik een andere volgorde dan waarin ze onder het artikel leesclubdiscussie stonden, omdat sommige vragen ook al gesteld konden worden voordat iedereen het boek helemaal uit had. Het leidde heel even tot verwarring.

Hieronder houd ik de volgorde aan (door middel van haakjes), zoals ze nu bij de leesclubdiscussie vermeld staan.

Op de vraag wat we van de personages (1) vonden, waren we het snel eens wat betreft de ‘gemenerikken’, de lieve en de zielige personen, over opa hebben we langer gepraat. Over hem viel heel wat te zeggen en niet iedereen vond hem geestig, bij zijn karakter werden heel wat vragen gesteld, we vonden hem bruut, patserig, gemeen, egocentrisch en egoïstisch, gierig tegenover anderen maar goed voor zichzelf. Eigenlijk was meer de wijze waarop hij neergezet werd, geestig en niet de man zelf.

Niemand had moeite met het dialect (2). Voor sommigen leek het sterk op wat ze nu nog om zich heen horen. Op een enkel woord na was het ook geen moeilijk dialect, het werd gebruikt in situaties waarin het ook duidelijk was wat er bedoeld werd. Stuk voor stuk vonden we dat het gebruik van dialect zeer functioneel was en dat het zelfs iets toevoegde aan het verhaal.

De titel ‘Ongemakkelijke mensen’ (3) gaf wel aanleiding tot heel wat discussie. De combinatie van die twee woorden hoor je eigenlijk nooit, dachten we. Wel zonder ‘on-‘, bij voorbeeld: ‘Die is niet gemakkelijk!’ Of ‘Das geen gemakkelijke!’ ‘Hij of zij is heel gemakkelijk.’

Tot een van de deelnemers met haar zus, woonachtig in de buurt van Heerewaarden, over de titel sprak. De zus herkende het meteen: “Oh ja, mensen daar zijn héél ongemakkelijk.” En dat ging vooral om de houding van de mensen ten opzichte van alles wat in de maatschappij speelt. Dat was voor ons, de andere deelnemers heel verhelderend! Wat we sowieso vonden, was dat de meeste personages anderen een ongemakkelijk gevoel gaven.

We vonden het boek qua schrijfstijl (4) gemakkelijk, vlot leesbaar. Geen lastig geconstrueerde zinnen. Vergelijkingsmateriaal ontbrak, omdat dit boek het debuut van de schrijfster was.

Over de opbouw (5) en het waarom ervan hebben we wat langer gestoeid. Vooral over het waarom: beginnen in 1987, dan het allergrootste gedeelte van het boek spelend in het jaar 1977, waarin het ik-personage in de laatste klas van de lagere school zit (dat hele jaar volgen we het meisje op de voet, maar niet in chronologische volgorde, lijkt het) en er wordt geëindigd met de laatste maanden van opa in 1987. Er werd opgemerkt dat opa in elk geval geen verandering doormaakte.

De vraag wat men het meest opvallende element (6) vond, werd natuurlijk ook het meest gevarieerd beantwoord: herkenbaarheid van omgeving, van tijdgeest, van karakters, van gedrag, van personages (vooral de viezerikken en dominante en (verbaal) gewelddagige lieden. Een deelnemer noemde muziek als opvallend element.

Op de vraag of het boek ons geraakt heeft (7) werd ook verschillend gereageerd, van een beetje tot wat meer in positieve zin geraakt, sommigen vonden de negativiteit, de triestheid, het dierenleed zo overheersend dat ze het boek zelfs liever niet zouden aanraden of konden daardoor niet zeggen dat het hen positief geraakt had. Wat velen van ons wél hadden was nou datgene waarmee ik eigenlijk het verslag zou moeten eindigen, namelijk het volgende: Leek dit boek bij een eerste kennismaking ‘aan de lichte kant’, oppervlakkig en te weinig diepgang hebbend, nà al onze opmerkingen, na alle reacties, waardoor we leerden bepaalde dingen, gedragingen en situaties anders te bekijken, zijn we het erover eens dat dát nou juist de meerwaarde van een leesclub is: je ziet dat het boek veel meer te bieden heeft!

Het ik-personage heeft geen naam (8) maar is een derke, meisje, en die zijn in die tijd minder waard dan een jongen. Dat ze geen naam heeft lijkt vooral te zijn omdat het derke de reporter is van alles wat zij om zich heen opmerkt, een ooggetuige, die zo objectief mogelijk verslag doet.

Niet alle verwachtingen zijn voor iedereen uitgekomen (9), zoals dat het voor sommigen minder spannend was dan ze gehoopt hadden, en in het algemeen dat het niet zo geestig was als gedacht. De manier van vertellen (droge humor) was geestig maar de inhoud toch veel serieuzer.

Op een gegeven moment heb ik tussendoor een vraag gesteld over een probleem waar ik zelf mee zat: is Jun d’n Diel een man of een vrouw? Is er verband tussen haar en de zelfmoord van ome Bart?

Ik bleek niet de enige te zijn die niet goed wist wat te denken van het personage Jun. We hebben daarover aardig van gedachten gewisseld zonder er helemaal uit te komen.

Wie weet, kan Elly Biesters ons helpen.

Afsluitend wil ik hier opmerken dat, als er op het omslag ‘gebaseerd op haar eigen jeugd’ staat, dat dan ook wil zeggen ‘gebaseerd op’ en niet dat het autobiografisch is. Soms leken we dat uit het oog te verliezen. Hoeveel ook herkenbaar is, fictie is fictie.

Onze waarderingen lagen dicht bij elkaar; we komen uit op drie en een halve ster.

Dank aan hebban die het keer op keer voor ons, lezers, mogelijk maakt mee te doen aan een leesclub. Dank aan de medeleesclubgenoten voor de steeds vlot gespuide, geweldige en leerzame reacties: ik maakte deel uit van een fantastische leesclub!