Bij een boek dat een prijs wint, steek je al gauw wat hoger boven het veld uit. Het gevolg is dat je een heleboel meningen erover krijgt, waarom iemand die prijs wel of niet verdient. Leest men dit boek echt met nog meer kritischere blikken of stapt iedereen er onbevooroordeeld in? In deze leesclub met meer dan 35 deelnemers (!) leerden we ook al gauw de twee verschillende kanten kennen; de meningen vlogen alle kanten op, van zowel hele positieve als hele negatieve opmerkingen. Het maakte het meedoen aan deze leesclub reuze interessant, maar het zorgde ook voor vele mooie discussies, alsof we een miniparlement waren.

Introductie

Wanneer de tienjarige Jas haar oudere broer, een van haar vijf broers en zussen, verliest door een schaatsongeval, begint haar wereld uit elkaar te vallen. Naast het verdriet spelen ook de strenge geloofsgemeenschap, het harde leven op de boerderij en de mond-en-klauwzeernasleep een grote rol in het leven van Jas en haar familie. De tijden zijn moeilijk voor het hele gezin en dat uit zich in vreemde gewoontes. Van padden onder haar bed tot uitzonderlijke gebeurtenissen met koeien op de boerderij. Jas probeert haar broer terug te halen en haar broers en zussen te helpen, terwijl haar moeder stopt met eten en de vader zijn hoofd in de boerderij begraaft.

Jas en haar familie

De wereld in De avond is ongemak wordt bekeken vanuit Jas, een 10-jarige meisje dat in de ontluikende fase zit richting puberteit, het geloof, familie en emoties. Er was even verwarring over hoe oud ze was, maar de eerste zin in het boek, maakte dat meteen duidelijk; 'Ik was tien jaar en deed mijn jas niet meer uit.' Hier begint gelijk ook de symboliek van het boek, want de jas van Jas staat voor veel dingen. Hoe keek de leesclub naar haar en haar familie? Goedele: Ik vind haar een van de meest trieste personages waarover ik ooit gelezen heb omdat ze steeds dieper en dieper zakt, terwijl ze in haar vroege pubertijd zou kunnen bruisen van het leven. Hilde: Ze wil steeds meer controle over zichzelf en over de mensen, dieren en dingen om zich heen. Over wat ze in haar lichaam wil laten gaan en wat er (niet) uit mag. Marjolein: Het is een gesloten familie, waar de kerk bepaalt hoe je moet leven.

Het lijden en het verlossen

De avond is ongemak is rijkgevuld met thema’s, daar waren we het met zijn allen over eens. Welk thema’s erin terugkwamen was voor iedereen anders. Waar de een meer meeleefde met de geloofsproblematiek, zag de ander meer de nagelaten zorg van de kinderen. We ontdekten verbanden en terugkerende elementen door het gehele boek. Berit: De thema's die terugkomen zijn voor mij: verlies (van een kind/familielid); rouw en hoe je daar mee om gaat; religie en geloof en de invloed daarvan; volwassen worden; de dood; plattelandsleven; liefde (en het gemis ervan). Guido: De dood hangt al een zwarte sluier over “De avond is ongemak.” en kronkelt zich als een serpentine doorheen elke bladzijde van het boek. Carla: De eenzaamheid. Het is het allerergste als je nergens terecht kunt en geen liefde ontvangt als je kind bent.

Emoties

Dat er zaken in het boek naar voren zouden komen, die niet iedereen prettig vond, wisten we eigenlijk van te voren al. Er werd tenslotte al een disclaimer toegevoegd. Maar hoe zich dat zou manifesteren, ontdekten we gaandeweg. We gingen de confrontatie met gruwelijke gebeurtenissen aan, al bracht dat wel heel veel ongemak met zich mee. Sylvie: Met elk woord en elke emotie trok Rijneveld mij verder uit mijn comfortzone, steeds dieper in de mestput die het verdriet van Jas was. Wilma: Het boek was zo donker dat ik er zelf ook somber van werd, als een zware deken. De emoties liepen hoog op in de leesclub met medelijden, walging en ongemak heersend bovenin. Gelukkig kon er ook genoeg afstand genomen van het boek. Merel: Ik had het gevoel dat ik van een afstandje toeschouwer was. Ik voelde daardoor niet echt mee. Marije: Ik wil niet zeggen dat ik gehard ben, maar wel geleerd heb om van een afstand naar de situaties te kijken. Silke: Ik vond sommige scènes heel erg heftig, ongemakkelijk en walgelijk.

Indruk

Op de vraag wat nu het meest indruk heeft gemaakt, of dat nu positief of negatief was, antwoorden de meesten toch wel het uitzonderlijke gebruik van de taal en het einde. Catharina: Onvermijdelijk het slotakkoord. Ik moest het boek even neerleggen, slikken en het opnieuw lezen. En dat terwijl ik het al mijlenver aan zag komen. Afschuwelijk. Emma: Voor mij waren er erg veel prachtige zinnen die me bij zijn gebleven en die ik af en toe nog eens herlees. Bas Stange: Ik ben niet onder de indruk geraakt van dit boek. Ik zal het me dan ook herinneren als een boek dat ik liever niet had gelezen. Annette: Het vreemde was dat enorm schrijnende zaken soms verpakt waren in mooie zinnen. Door de inhoud voelde het bijna verkeerd om van de taal te genieten.

Leesclub ervaring

Niet alleen het boek, maar de leesclub zelf is ook een bijzondere ervaring voor de deelnemers gebleken. We haalden extra informatie uit de antwoorden van anderen en deelden emoties en quotes die wellicht anders waren ontgaan. Gigi: Wat is dit een mooi boek als je het gaat analyseren. Mijn mond valt steeds verder open. Hilde: Tijdens het lezen heb ik tientallen post-its in het boek geplakt, telkens als bij een eerste of tweede lezing een zin/alinea me in mijn buik raakte. Bij het bekijken van de briefjes viel me op dat het net de treden van een steile wenteltrap zijn. Een trap zonder leuningen die steeds dieper en donkerder naar beneden kronkelt. Inge68: Ik vond het verrijkend om te lezen hoe anderen het boek hebben ervaren en heb zo ook inzichten gekregen die me anders zouden ontgaan zijn. Sylvia: Ik vond dit een hele interessante leesclub, zelfs een van de interessantste Hebban leesclubs die ik heb meegemaakt!

Oordeel

Het heeft wat met ons gedaan, dit boek; dat is de conclusie die we eruit trekken. Catharina had niet meer te zeggen erover dan: HEFTIG, HEFTIG, HEFTIG. ..............daarna stilte. Gigi kwam met een mooi nieuw woord aan: knuffel-ontbering. Gigi: Als ik aan het boek denk dan komt bij mij eerst Jas op en dan denk ik aan dat eenzame meisje dat zo veel tekort kwam. Nynke: Mijn verwachtingen zijn meer dan waargemaakt. Ik kan het alleen maar omschrijven als : beklemmend, ontroerend, indringend. Guido: Met “De avond is ongemak” bewijst de auteur dat zij er staat, ... en stevig. Ze gaat geen heikele thema’s uit de weg, zij durft tegen schenenstampen en heilige huisjes intrappen. Laurie kon er helaas naar eigen helaasheid niet een betere leeservaring van maken: Ik vond het boek absoluut niet goed. Ik kon me niet inleven in Jas, ik vond het verhaal afstandelijk beschreven en zelfs wat oppervlakkig beschreven.

Met zowel hoge en lage beoordelingen, ronden we de leesclub van De avond is ongemak af op een gemiddelde van 3,8 sterren.