Afbeelding van Bertran de Born in een middeleeuws manuscript.

Geografische plekken uit De goddelijke komedie

Tijdens zijn reis benoemt noemt Dante heel wat plaatsen. Natuurlijk  komen we plaatsnamen tegen zoals Florence, Ravenna en Verona, maar ook rivieren, de Po en de Arno en de golf van Quarnaro.

De zondaars komen niet alleen uit Italië. In de hel, canto 28, wordt er gesproken van Bertran de Bron, die is afkomstig uit Frankrijk.

Afbeelding: Bertran de Born in een ets van Gustave Doré voor Dante's Goddelijke Komedie.

Bertran de Born (Ca. 1140 - ca. 1215) was een Frans baron en troubadour. Hij werd geboren als de oudste zoon van Bertan de Born, heer van Hautefort en Ermengarde. Na de dood van zijn vader in 1178 werd hij de nieuwe heer. Door de ligging van Hautefort in het grensgebied van de Limousin en de Périgord raakte hij betrokken bij de conflicten tussen de zoons van Hendrik II van Engeland. Omstreeks dezelfde tijd als dat hij heer werd, begon hij naam te krijgen als dichter en troubadour; zo verbleef hij als troubadour in 1182 aan het hof van Hendrik II. In datzelfde jaar streed De Born aan de zijde van Hendrik de Jongere tegen diens broer Richard I. Na de dood van Hendrik de Jongere schreef Bertrand de Born een planh, een klaagzang, voor diens begrafenis. Hij verzoende zich met Richard en trad bij hem in dienst tijdens diens strijd tegen Filips II van Frankrijk. Ook componeerde hij een lied aan Richard na diens terugkeer uit gevangenschap. Toen hij in 1196 voor de tweede keer weduwe werd trad De Born in bij een Cisterciënzer klooster. Daar zou hij omstreeks 1215 zijn overleden. Zijn oudste zoon Bertran was ook een troubadour.

In zijn eigen Vida (een geromantiseerde, korte biografie) geloofde Hendrik II (over deze man zou je al een heel boek kunnen lezen!) dat Bertran de Born de opstand van Hendrik de Jongere tegen zijn gezag had aangewakkerd. Om deze reden plaatste Dante Alighieri hem in de achtste cirkel van de hel in zijn Goddelijke Komedie. Hij zaaide tweedracht en werd uitgebeeld met zijn hoofd in de handen. Zoals Dante hem beschreven heeft, werd lange tijd als voor waar aangenomen. Pas nadat Ezra Pound enkele gedichten en liederen van hem had vertaald kwam er weer meer waardering voor zijn werk. De Deense componist Niels Gade vernoemde een ouverture naar hem.(Wikipedia)

Dit is zomaar een voorbeeld van een plaats die bekend is uit eigen herinnering. Ik ken de omgeving van Hautefort redelijk goed en die krijgt met terugwerkende kracht een extra dimensie!

Gigi heeft herinneringen aan Ravenna.

Ravenna maakte in de tijd van Dante deel uit van  “Romagna” (spreek uit: Romanja) het was het land rondom Bologna met Bologna zelf, Ferrara, Ravenna, Forli enz. 

'Wanneer Ulixes zijn verhaal heeft beëindigd, zien Dante en Vergilius in de achtste ringgracht de vlam van een andere zondaar aankomen, die zijn naam evenwel niet noemt. Het gaat om graaf Guido da Montefeltro, die bij de dichters informeert naar de situatie in de Romagna, waarna hij vertelt hoe hij daar tussen die verdoemden terecht is gekomen ten gevolge van een misdadige raadgeving van hem aan paus Bonifatius VIII. (inferno canto 27 vert. Frans van Dooren)

In canto Inferno 27 komt Ravenna ter sprake wanneer de ziel van Guido da Montefeltro spreekt tot Dante en Vergilius. Hij wil weten hoe het ervoor staat met zijn geboortegrond.
Guido da Montefeltro werd geboren in 1220 en was in de tweede helft van de dertiende eeuw een belangrijk Italiaans politicus en veldheer. Hij behoorde tot de Ghibellijnen en werd door Dante en anderen geprezen. Hij vertelt verderop een deel van zijn levensverhaal.

Graftombe van Dante in Ravenna

JanM bewaart goede herinneringen aan het Baptisterium van de arianen*in Ravenna. Deze werd rond het jaar 500 gebouwd door de Ostrogotische koning Theodorik de Grote. Dante zal deze kapel vast gezien hebben 

**Het arianisme is een stroming binnen het christendom, ontstaan in het begin van de 4e eeuw, die werd genoemd naar haar stichter Arius (256-336), presbyter van Alexandrië. Het tegenwoordige unitarisme, ontstaan onder invloed van de Verlichting in de 17e en 18e eeuw, is een moderne variant van het oude arianisme. (Wikipedia)

De doopkapel is achthoekig van vorm. Het beroemdst aan de kapel is het mozaïek op het plafond. Hier wordt de doop van Jezus door Johannes de Doper afgebeeld. Jezus is hier naakt te zien en heeft geen baard en staat tot zijn middel in de rivier de Jordaan. Johannes de Doper draagt een luipaardvel. Links staat een oude man, die een heidense god van de rivier de Jordaan voorstelt. Bovenin is een witte duif afgebeeld, die de Heilige Geest voorstelt. Rondom zijn de martelaren afgebeeld.(Wikipedia)

 Het is Marina en Ine opgevallen dat Dante de plaats Wissant noemt. In inferno canto 15 

'Terwijl de dichters over een dam langs de hete zandvlakte verder lopen, komen ze bij het gebied waar zich de tegennatuurlijke zondaars bevinden. Daar ontmoeten ze de geleerde Brunetto Latini, die door Dante met alle eerbied wordt bejegend. Hij voorspelt Dante’s ballingschap, stelt de morele verwording van Florence aan de kaak en vertelt iets over de zielen die daar samen met hem hun straf ondergaan.

Toen liepen we over een van de twee harde oeverkanten verder, terwijl uit de beek naast ons een damp opsteeg die zo dik was dat hij het water en de randen tegen de vuurregen beschermde. Zoals de Vlamingen tussen Wissant en Brugge uit vrees voor de vloed die hen bespringt dijken opwerpen om de zee te keren,1 en zoals de Paduanen hun stadjes en versterkingen langs de Brenta beveiligen voordat de sneeuw in Karinthië smelt,2 zo waren ook de dammen langs dat kanaal tot stand gekomen, ook al had de bouwer, wie dat ook was, ze minder hoog en breed gemaakt.'

JanM tipt ons:

De glinsterende torens van middeleeuws Bologna

‘Zoals de Garisenda-toren lijkt te vallen als er wolken overkomen op de beschouwer die naar boven kijkt, zo kon ik nauwelijks mijn angst betomen toen ik Antaeus buigen zag’ (Divina Commedia, Inferno, Canto XXXI). Het is een enigszins mysterieus fragment, afkomstig uit het meesterwerk van de Italiaanse dichter. De verwijzing naar de Torre Garisenda is echter onomstreden. De middeleeuwse toren in het hart van Bologna was destijds nog maar net gebouwd, maar uit Dantes beschrijving blijkt dat de scheve Torre Garisenda toen al leek op de toren van Pisa. Het citaat hangt op een plakkaat op de toren, die een van de symbolen van de Noord-Italiaanse stad is. Opvallen doet het plakkaat niet: we zien het pas als stadsgids Francesca het aanwijst. Zoals Francesca ons meer mooie verhalen over het leven van Dante Alighieri in Bologna vertelt. Aan hem heeft Bologna namelijk haar bijnaam ‘de Zilveren Stad’ te danken. Dante bezocht de stad aan het einde van de 13de eeuw: de tijd van de torens. Rijke families bouwden hoge torens op hun huizen, als statussymbool en om zich te verdedigen. Het steen van deze torens glinsterde in het zonlicht, waardoor Bologna vanuit de verte leek op een glinsterende edelsteen.

Afbeelding en tekst: http://thebestofbologna.com/2017/01/08/the-best-of-bologna-de-zilveren-stad-van-dante-alighieri/

JanM ' Vorig jaar in Puglia geweest op vakantie (Canto 28, 7 en 8) in de laars van Italië. Daar is door de eeuwen heen nogal wat strijd geweest. Neem bijvoorbeeld het plaatsje Canne della Battaglia waar Hannibal strijd heeft geleverd met de Romeinen. Overigens een schitterend stuk Italië. Onder andere het land (niet in de tijd van Dante overigens) van de trulli. Dat zijn van die mooie witgepleisterde huisjes die, met name in het Itriadal te vinden zijn. Ook Lecce is een prachtige, oude stad. Dat naast de vele olijfbomen en de heerlijke burrata kaas maakt het tot een prachtig gebied Als je even de kans hebt.... '

'Wie zou ooit, al drukte hij zich nog zo vrij uit en vertelde hij de zaak ook meermalen achter elkaar, ten volle het bloed en de wonden kunnen beschrijven die ik daar zag? Zonder twijfel zou ieders tong op dit punt tekortschieten door het feit dat onze taal en onze geest nu eenmaal ontoereikend zijn om zoiets gruwelijks te bevatten. Ook al zouden zich alle mensen verzamelen die eens in het geteisterde Apulië hun bloed vergoten door de Romeinen in de langdurige oorlog die (zoals de nooit dwalende Livius schrijft) zo’n enorme buit aan ringen opleverde,1 mét nog degenen die in hun verzet tegen Robert Guiscard dodelijke verwondingen opliepen,2 en daarnaast ook de mensen wier botten men nu nog bijeenzoekt in Ceprano waar iedere Apuliër een verrader was, en bij Tagliacozzo waar de oude Alard zonder wapens overwon,4 en als daarbij dan nog de een zijn doorstoken en de ander zijn afgehouwen ledematen zou tonen, dan zou dat niets te betekenen hebben in vergelijking met de afschuwelijke toestand die ik daar aantrof in de negende ringgracht'

Citaat uit de goddeljke komedie vertaling Frans van Dooren

De streek Puglia of Apulië (Italiaans)

 afbeelding http://www.italia.it/en/travel-ideas/unesco-world-heritage-sites/alberobello-and-its-trulli.html#prettyPhoto
Alberobello - The Trulli of the Monti Quarter

Hebben jullie een (geografische of andere?) herinnering die bovenkomt bij het lezen van De goddelijke komedie?

Zo ja, plaats ze dan in de reacties hieronder, met het cantonummer erbij, we proberen ze dan in dit blog te plaatsen met een foto ( bovenstaande van mij dient als bladvulling en wordt gecomprimeerd).