Vraag 4 - Thema’s, motieven en herhalingen

Sommige thema's liggen voor de hand in een roman, andere thema's komen pas naar voren als je met anderen in gesprek gaat over een boek. De termen thema en motief lopen vaak ook een beetje in elkaar over van daar dat ik een klein stukje theorie gezocht en gevonden heb om hier bij te plaatsen. De kaalvreter leent zich goed om thema's en motieven te zoeken en te bespreken.

Theorie

Het onderwerp [wordt ook vaak wel thema genoemd] van een verhaal kun je vaak in één woord aangeven, bijvoorbeeld liefde, vriendschap, reizen of oorlog. Als je nauwkeuriger wilt vertellen waar een verhaal over gaat en dus het thema van het boek wilt beschrijven, heb je meer woorden nodig. Vaak gebruik je hiervoor één zin. Deze ene zin is de kortste samenvatting die je van het boek kunt geven.

Om het thema te bepalen moet je ontdekken op welke manier personages, gebeurtenissen en ruimtes met elkaar te maken hebben. Ook uit de afloop van een verhaal kun je soms afleiden wat het thema is. Terugkerende aspecten hebben vaak met het thema te maken. Zo’n terugkerend aspect in een verhaal heet een motief. Denk aan toeval, haat of schuld. Ook kan een motief een hele zin of een voorwerp zijn, zoals een glas of spiegel. Door motieven ontstaat er een patroon in het verhaal.

Een motto is een citaat, spreuk of dichtregel voor in het boek, waarmee de auteur vaak de bedoeling van een boek aanduidt. Lang niet alle boeken hebben een motto.

Zo bepaal je het thema van een boek:

• Stel het onderwerp vast.
• Bekijk de titel en het omslag.
• Lees het motto (als dat er is).
• Kijk welke aspecten van het onderwerp herhaald worden; zoek dus de motieven.
• Lees nogmaals de afloop van het verhaal. 

Bron: Vaksite Nederlands

Motieven

Motieven zijn steeds terugkerende elementen in een verhaal. We onderscheiden drie soorten motieven:

• Abstracte motieven (literair historische motieven)
  Het gaat hierbij over abstracte (ongrijpbare) begrippen als onmacht, liefde, toeval, eenzaamheid, oorlog.
• Leidmotieven
  Het gaat hier over terugkerende tastbare zaken. Deze hebben een symbolische betekenis.
  Een dobbelsteen (toeval) kan bijvoorbeeld een leidmotief zijn.
• Klassieke motieven
  Het gaat hier om verhaalelementen die we al in klassieke verhalen tegenkomen. Denk aan het oedipusmotief en assepoestermotief.

Bron: Cambiumned.nl 

Vraag 4a.

Welk thema (of welke thema's) vond jij het meest opvallend in dit boek en waarom? Welke onderwerpen/thema's kun je in 1 woord vangen en hoe beschrijf je het hoofdthema in 1 zin?

Vraag 4b.

Zijn er bijzondere motieven in het verhaal die je opvielen? Motieven zijn herhalingen die in de tekst voorkomen.  

- De koffer komt vaak terug in het verhaal. Enig idee waar dat voor staat?

- Haren, haarkleur en kapsels worden geregeld genoemd. Leie wordt kaalgeschoren. Wat zou de functie van deze herhaling zijn?

- Nanniebe, noemt bij de vorige vraag een opvallende herhaling: wachten... Niet alleen Leie wacht, maar het komt bij meerdere personages voor. Waar is jullie dit verder opgevallen buiten het wachten van Leie zelf?

- Viel jou een terugkerend element op? Enig idee waarom dit vaker voorkwam?

Belangrijke mededeling: niet schrikken van deze vraag. Een thema zoeken in een boek is een persoonlijke beleving van het verhaal. Het gaat er om wat jij er als lezer uitgehaald hebt.  
Het gaat niet om het beste antwoord en het gaat er ook niet om dat we precies op papier zetten wat Machteld Siegmann bedoeld heeft met dit boek.