Met een goed palet aan kleuren begint Brokken zijn verhaal

Het eerste deel, de opzet van zijn werk, begint als een roman. Waargebeurd maar toch is het beschreven als een verhaal door de toevoegingen van Brokken op hetgeen hij weet van het kampverleden van zijn moeder. Hij raadt wat gebeurd kan zijn en kleurt dit verder zelf in.

Voor het tweede deel, het mannenkamp, gebruikt hij andere kleuren en vooral een andere techniek. Door wat hij weet over de schilders, die in het kamp verbleven, probeert hij het verhaal van zijn vader te reconstrueren. Hij zoekt naar deze man en naar de reden waarom hij hem nooit heeft leren kennen als vader. Ondanks verwoede pogingen, hij beschrijft het kampleven inclusief schilders op een indrukwekkende manier, geraakt hij niet tot bij het verhaal van zijn vader. 

Dan het derde deel, de finishing touch, het deel dat weer geheel anders leest, gebruikt Brokken wederom een ander kleurenpalet; heel kleurrijk maar ook veel zwart. Ook de techniek is anders en dit wordt opgemerkt dooreen aantal deelnemers. 

Het leven van de schilders die in de verschillende kampen verbleven wordt beschreven vanuit Indonesië of moeten we zeggen Nederlands Indie? Want dat is wat de schilders en ook de ouders van Brokken dachten; dat er sprake kon zijn van een Nederlands Indie. Voorafgaand aan de oorlog maar ook nog na hun tijd in de kampen, bleef dat gevoel overeind.
Langzaam wordt het duidelijk dat er voor Nederlanders geen plaats meer is. Zij worden weggepoetst van het portret van Indonesië. Misschien dat de ouders van Brokken en ook de schilders in eerste instantie nog teleurgesteld zijn in de bewoners van Indonesië, de inwoners van het land waar ze zoveel van houden. Ze lijken verrast door hun veranderde blik op Nederlanders. Toch lijkt er langzaam ook iets door te sijpelen. Dat sijpelen, als trage druppels verf, gaat door als familie Brokken weer in Nederland woont. De meeste Nederlanders en vooral ook de regering hebben dan nog geen idee dat ze iets fout doen en vooral fout denken. 

Brokken brengt dit bizarre hoogmoedige denken subtiel in beeld. Het staat niet expliciet beschreven maar het valt bijna niet te missen als je tussen de regels door leest.

Wat vonden wij als leesclubdeelnemers van dit boek? 

Voor de meesten was non-fictie een uitstapje. Anderen lezen wel vaker non-fictie en hebben ook al andere boeken van Brokken gelezen. Vooral het boek De tuinen van Buitenzorg is door heel wat deelnemers voorafgaand aan de leesclub gelezen. 

Voor Hugo was Nederlandse geschiedenis een brug te ver en een aantal lezers kon dit goed begrijpen. 

Anderen, zoals onder andere Roosje, Marga en Diane, genoten van het rijke palet aan kleuren in dit boek. De wisseling in stijl, in aanpak, in autobiografisch versus diepgravend onderzoek, in schilderkunst versus Indonesische geschiedenis, in Japanage onderdrukking versus koloniaal verleden, werd over het algemeen gewaardeerd. 

Diane:

Een mengeling van geschiedenisfeiten, herinneringen en mooie schilderijen

We vonden de afbeeldingen vrijwel allemaal een fijne toevoeging aan het boek onafhankelijk van het feit of we de schilderijen zelf mooi vonden. Het gaf het boek zijn kleur. 

Marije Freriks:

Het boek wordt verlevendigd door prachtige afbeeldingen van de kunstwerken, deze hebben een duidelijk meerwaarde.

De opbouw van dit boek wordt door een aantal deelnemers omarmd. Anderen vinden het ene deel prettiger lezen dan het ander. Sylletje beschrijft de diversiteit in het boek zo:

Brokken maakt gebruik van diverse perspectieven en informatiebronnen die hij goed tot een verhaal verweeft. 
Ook de rol van de kampcommandant wordt uitgebreid beschreven, ook over de periode na de oorlog. 

 
De schrijfstijl wordt over het algemeen prettig gevonden. Het leest gemakkelijk en plezierig. In welk opzicht valt de schrijfstijl op?

Marja Vissers:

Onopvallend is het woord dat ik voor de schrijfstijl van ‘De kampschilders’ zou kiezen.

Ada W:

Jan Brokken is een verhalenverteller. Het is net of je bij hem op bezoek bent en luistert naar het verhaal over het leven in de kampen. 

Astrid: 

Goddank is Jan Brokken een meesterverteller die het verhaal van zijn ouders en de kampschilders indringend weet neer te zetten zodat wij van hen kunnen leren. 

Het boek bevat ook een divers palet aan personages. De een heel kleurrijk, de ander in wat mattere tinten en daardoor minder opvallend. Sommigen zijn echt zwart te noemen in hun daden. 
Dit wordt mooi beschreven door Tessa:

Olga vind ik het meest interessante personage. Misschien omdat ze de moeder is van de schrijver, maar ook omdat ik haar een krachtige vrouw vind; samen overleven met haar, nog jonge, kinderen. 

Yamadjii, wat een nare respectloze man. Ook na het kamp blijft het een nare man, zit niet geheel zijn celstraf uit, en schrijft er nog een boek over.

 
Doordat het boek divers is in onderwerpen zijn er ook heel wat thema’s te bespreken. Het kampverleden, Nederlands Indie versus Indonesië, Japanse onderdrukking, ouders en kind zijn, schilderkunst en nog veel meer.

Karin-ACinspiratie

Een belangrijk subthema voor mij was het begrijpen van je ouders. Welke invloeden bepalen onze (voor)ouders? Een ander ondersteunend thema is de geschiedenis van de kunst op Bali.

Annick Morel

Het boek gaat over een dubbele zoektocht. Enerzijds naar de kunstschilders uit Bali die tijdens de Japanse bezetting vastzaten in de kampen en naar het verleden van de ouders van de schrijver die in diezelfde kampen zaten.

 
We probeerden ons tijdens de discussie een voorstelling te maken van welk onderwerp we zelf zouden beschrijven als we auteur zouden zijn van een non-fictie boek. Daar kwamen mooie onderwerpen aan bod. 

Karen had een mooi en aangrijpend onderwerp dat ze ooit wel eens zou willen gebruiken:

Als ik ooit al een boek zou schrijven, zou dat gaan over mijn eigen ervaring als moeder van een ernstig autistische zoon. Het zou dan een boek worden, waarin ik vooral zou willen schrijven over hoe je als ouder(s) op de been kunt blijven. 

Ook Sylletje beschreef een opvallend en ontroerend onderwerp voor een non-fictie boek, adoptie. Marije is zelfs al flink gevorderd met een boek over haar moeder.

 
We gingen nog een stap verder in onze verbeelding en stelden ons voor dat we opeens aan tafel zaten met Jan Brokken. Een heerlijk diner met Brokken als gesprekspartner tegenover ons. Dit zou sommigen wel wat verlegen maken. Toch lukte het ons om een passend gerecht aan hem te adviseren en met hem te spreken over een onderwerp voor een nieuw boek. Waar een nieuw boek over zou moeten gaan, bleef een moeilijke vraag. 

Marianne Delmee kwam na veel wikken en wegen tot een heel mooie overpeinzing:

Ik realiseer mij dat het onderzoek naar onze eigen rol in Indonesië, en vooral ook hoe wij ons gedragen hebben in de na 1945 begonnen, bloedige, koloniale bevrijdingsoorlog, eigenlijk nog in de kinderschoenen staat. Ik vraag mij af hoe JB [Jan Brokken] hier nu tegenover staat, speelt dit een rol bij de vragen die hij heeft over wat zijn ouders feitelijk te zoeken hadden in Indonesië.

 
Een van de laatste vragen was of een leesclub iets toevoegt? Of je als lezer anders tegen een boek aankijkt na het bespreken? 

Tessa zei dit hierover:

Met een leesclub ga je meer het boek in. Je leest hoe andere ernaar kijken, en dat veranderd soms ook jouw eigen kijk op het boek. Ik vind het leuk om op zo’n manier met een boek bezig te zijn.

Ik denk dat we het allemaal wel daarmee eens waren.

Het was een fijne en plezierige leesclub waarbij de discussie elke volgende vraag iets meer op gang kwam. Het lezen en bespreken van een non-fictie boek vraagt echt een andere insteek dan een roman of thriller, dat werd al snel duidelijk. Door de plezierige manier van schrijven en ook de fantasie van de auteur was het een fijn boek om te analyseren met z’n allen. Het boek werd uiteindelijk ook goed gewaardeerd en we kwamen uit op een gemiddelde waardering van 3,5. 

Heel veel dank voor jullie enthousiasme en graag tot een volgende leesclub.