Na een moeizaam begin in verband met sterk vertraagde levering van de boeken kon de leesclub De meisje van start met 17 deelnemers: één man en 16 vrouwen. Twee personen hebben zich aangesloten met een eigen exemplaar. En de schrijver zelf sloot ook af en toe even aan. Dit maakt een leesclub extra bijzonder. 

Waarom kiezen we voor dit boek?

Veel van de deelnemers wilden meer weten over de combinatie van de Islam met homoseksualiteit of transgenderidentiteit. Of het verhaal over homoseksualiteit of transgender ging? Daar waren nog vraagtekens over. Een enkeling had de toneelvoorstelling van Jaouad gezien waarop dit boek is gebaseerd en een ander wilde zich voorbereiden op een bezoek van de schrijver aan haar lokale bibliotheek. 

Anja: 'Ik heb dit boek niet bewust gekozen om het thema. Ik zag Jaouad voor het eerst enkele jaren geleden op het zomerfestival Sfinks (BE) als zanger/entertainer. Toen mijn man en ik reclame zagen voor de voorstelling ‘De meisje’, hebben we geen moment getwijfeld. Ik was aangedaan door het verhaal en de manier waarop het gebracht werd. Jaouad bracht het op een sobere manier, maar wel intens doorleefd. Nu was ik benieuwd naar zijn boek, aangezien het toch anders is dan de voorstelling…'

Anneke: 'Ik verwachtte een strijd van een Marokkaans meisje in een jongenslichaam of van een Marokkaanse jongen die zich een meisje voelt. Een strijd met zichzelf, met de familie en met de culturele vooroordelen. Ik baseerde me op de titel en op de korte omschrijving aan de achterkant van het boek en op de preview.'

Fieke: 'Mijn verwachting was een coming out verhaal met een grote identiteitstrijd, veroorzaakt door de normen en waarden binnen het geloof. Dit baseerde ik op de beschrijving achter op het boek. Door de titel "De meisje" ging ik ervan uit dat het een coming out betrof binnen de moslimcultuur.'

Maartje: 'Ik verwachtte door de titel een boek over transseksualiteit en ook door de tekst op de achterflap: 'Als kind wil Idriss een meisje zijn'. Uiteindelijk bleek het eerder dat hij vooral dacht een meisje te zijn, maar bleef hij toch een jongen. 

Bijzondere Titel en Cover

De titel, met het verkeerde lidwoord bij meisje, is direct onderwerp van gesprek:

Sanne: 'De titel van het boek vind ik goed bedacht. Het lijkt niet te kloppen, dit lidwoord bij dit zelfstandig naamwoord. Als ik anderen vertelde over het boek en de titel van het boek noemde, was het antwoord iedere keer “Dé meisje?”. Op deze manier zal de titel snel beklijven en niet snel vergeten worden.' 

Wendy: 'De titel vind ik zeer goed gevonden. Soms merk je wel in de Marokkaanse gemeenschap (vooral bij de oudere generatie) dat de lidwoorden worden verward, daarom denk ik dat het 'De meisje' is. De omslag vind ik zeer jeugdig en zal jongeren onmiddellijk aanspreken. Het laat me denken aan de auteur (ooit had hij lang haar) link.' 

Ook de cover is opvallend. De kleuren blauw, roze en 'gif'groen steken af tegen het zwart. We konden behoorlijk lang over het hoe en waarom van de titel en de cover praten. 

Anneke: 'In eerste instantie fixeerde ik me op de zwarte kleur op de cover en zag ik er geen figuur in, als je echter naar het blauwe kijkt, kan je een gezicht van een man met een baard herkennen.' 

Wilma: 'Het vele zwart geeft misschien ook wel het vele zwart uit het boek weer.'

Els:  'Ik denk ook aan hoe wij een tegenstelling maken tussen 'onze' witte cultuur en een andere cultuur die we dan zwart noemen.'

Wilma: ' Ik vond de cover in eerste instantie niet bijzonder of zo. Was mij in een boekhandel waarschijnlijk niet opgevallen. Na het lezen van het boek is voor mij daar zeker verandering in gekomen. Echt prachtig aansluitend bij het verhaal. De roze driehoek vind ik ijzersterk om die zo op de cover te laten weerkomen, vooral ook omdat die rechtop staat. Dit is ontworpen door Avram Finkelstein . Dat deed hij nadat een expert in 1986 suggereerde dat HIV en/of Aidspatienten een speciale tattoo moesten laten zetten zodat eventuele bedpartners gewaarschuwd zouden zijn. In het boek zie je ook dat onveilige seks een rol speelt.'

Schrijfstijl

Als je De meisje doorbladert, valt direct de bijzondere opmaak op. Je ziet pagina's met heel weinig woorden, pagina's die helemaal volgeschreven zijn met een handschrift, zwarte pagina's en pagina's waarop zinnen in het Arabisch staan. Dus ook over de vraag: Wat vinden jullie van de schrijfstijl? was behoorlijk wat te zeggen.

Els D: 'Er komen veel dialogen in voor, wat het lezen makkelijk en aangenaam maakt.'

Gea: 'De auteur schrijft vlot en toegankelijk zonder moeilijke woorden. In het begin moest ik even wennen aan het Arabisch dat de vader van Idriss gebruikt, maar het was toch altijd duidelijk wat er bedoeld werd.'

Toch hadden verschillende mensen moeite met het Arabisch. Er zijn deelnemers die zelfs geprobeerd hebben alles te vertalen. Jaouad zelf zei hierover: 'De gesprekken die ik met mijn vader voerde, waren in het Arabisch. Op zich ben je nog steeds mee in het verhaal. Er wordt niks in het Arabisch gezegd waardoor je niet kan volgen. Het geeft een deeltje cultuur mee die ik er graag in wilde stoppen.' 

Milou: 'Als de Nederlandse vertaling in de voetnoot had gestaan, was het voor mij prettiger geweest. Ik ben dan toch benieuwd naar wat er gezegd wordt..
Dat het er in het Arabisch staat, vind ik overigens wel passend en wat toevoegen aan de sfeer van het verhaal.'

Els D: 'In het verhaal wordt hard geleefd en gefeest. De lay-out en opdeling ondersteunen dit.'

Sandra: 'Allesomvattend leest het boek als een soort sneltrein, precies zoals het leven van de jonge Idriss!' 

Martine: 'Bij het lezen van het boek ervaar je bepaalde emoties die door de lay-out van het boek versterkt worden. Ik vind dit perfect gedaan, het doet me trouwens denken aan Paul Van Ostaijens 'werken.'

Gea: 'Hij wisselt beeldend en vertellend af. Soms lijkt het alsof hij iets uit een dagboek schrijft, dan een script met de nodige dialogen om vervolgens weer te vertellen. Dat ondersteunt hij met de opmaak van het boek, zoals de pagina met de 'strafregels', de pagina's met slecht één of een paar zinnen. En het is ook altijd duidelijk wanneer hij met (bijvoorbeeld) zijn vader praat, want dan zijn de regels rechts uitgelijnd. Mooi gedaan. Het tempo wisselt door dit alles ook telkens.'

Wilma: 'Maar ik ben echt heel lovend over de manier hoe pagina's soms werden gebruikt om het juiste gevoel over te brengen.  Ik vond het soms net een muziekstuk waar de open noten en dichte noten werden weergegeven door het gebruik van de pagina's op de wijze die Jaouad heeft laten zien.'

Opbouw en personages

De meisje is een roman die je zou kunnen opdelen in drie delen. Ieder deel gaat over een ander deel in het leven van Idriss, de hoofdpersoon. Vooral het deel over Idriss' vroege jeugd kon op veel sympathie rekenen. Het tweede deel dat handelt over de tijd dat hij zich in het nachtleven van Antwerpen stortte, werd door enkele lezers wat minder gewaardeerd, hoewel de meeste deelnemers wel inzagen dat deze fase in het leven van Idriss belangrijk was voor zijn ontwikkeling. 'Hij moest zichzelf verliezen om zichzelf te vinden.' Het laatste deel, waarin alles weer wat tot rust komt, vormt een mooie afsluiting.

Anneke: 'Hij is zo op zoek naar zichzelf in het eerste deel van het boek, dat je echt meevoelt met hem. Als hij wordt gekwetst, leek ik zelf geraakt te worden. In het tweede deel komt hij met zichzelf in het reine. Ik denk dat hij dit heftiger deel nodig had om te beseffen wie hij werkelijk is. Om dan in het laatste deel toch te beseffen dat zijn familie voor hem super belangrijk is. Ik vond de evolutie heel mooi beschreven en heel realistisch.'

ElsB: 'Ik vond Idriss een heel fijne hoofdpersoon. Ik hield ervan te volgen hoe hij zijn weg zocht, de grenzen verkende van wat mogelijk was. Ik houd ervan dat hij eerlijk alles opschrijft over zichzelf, ook over periodes in zijn leven waar hij misschien niet zo trots op is. Hoe open hij is.'

Fieke: 'Idriss ontwikkelde zich tot een volwaardig mens op het laatst. Dit ging niet zonder slag of stoot, hij moest dan ook zijn eigen weg vinden zonder steun van zijn familie. Soms vond ik hem wat naïef en goedgelovig. Niet doortastend als hij voelde dat er iets niet klopte. Maar hij koos voor zichzelf en moest door een zware periode heen. Gelukkig kreeg hij op het juiste moment steun.'

Maartje: 'Het verhaal las voor mij echt heel autobiografisch, ik moest mezelf er steeds aan herinneren dat het niet direct over Jaouad ging.'

Over de heftige periode met nachtleven, drugs en onbeschermde seks schrijft ElsB: 'Ik vind het wel heel moedig van hem dat hij dat helemaal beschrijft. Misschien geeft het ook troost voor ouders die kinderen in die positie hebben, te weten dat je er wel weer uit kan geraken. Het staat heel ver van mij en ook van mijn kinderen, maar net daarom vond ik het heel boeiend om het te lezen en te proberen begrijpen wat hem er in aantrok. Op school hebben we soms wel te maken met jongeren die drugs nemen.'

Actueel thema

De meisje is een boek zoals er (gelukkig) steeds meer worden uitgebracht. Een boek met als één van de grote thema's de veelkleurigheid van de mens. In dit boek staat de combinatie van Islam en LHBTI centraal, zogezegd een actueel thema. Zoeken de deelnemers bewust naar boeken met actuele thema's of komen ze meer toevallig op hun pad?

De meeste deelnemers geven aan dat ze niet bewust voor dit soort boeken kiezen. Ze pakken op wat hen aanspreekt. Maar er zijn ook lezers die wel op zoek gaan naar onderwerpen waar ze meer over willen weten en die dan bewust kiezen voor thema's als LHBTI, religie, ras, handicap etc.

Sanne: 'Ik kies soms wel voor boeken met diversiteit, maar dat is niet het belangrijkste waar ik mij door laat leiden. Ik wil een goed boek lezen en lees graag auteurs uit meerdere landen. Daarnaast lees ik zowel man als vrouw en merk ik dat ik de afgelopen jaren best wat boeken heb gelezen die gaan over identiteit of het omarmen van je identiteit.'

Een verhaal met impact?

Jaouad schrijft in het voorwoord:

Ik schreef een boek. Over Idriss.

Ik wil blijven werken aan het gebrek aan representatie en het gesprek rond mensenrechten blijven voeren. De queermoslimgemeenschap lijdt nog steeds dagelijks, in eigen land én ver daarbuiten. Met dit boek hoop ik dat narratief- een ander narratief- te belichten.

Is het Jaouad gelukt om zijn boodschap over te brengen? 

Wendy H: 'Jaouad heeft zowel een gevoelige als humoristische snaar geraakt. Ook irriteerde het boek me zo nu en dan. Dat had met Idriss te maken en de ontwikkeling die hij maakte.'

Els B verwachtte een humoristisch coming out verhaal van een Marokkaanse jongen. Ze geeft aan dit gekregen te hebben 'maar toch werd ik meer geëmotioneerd dan ik gedacht had.'

Bibi: 'Ja, het boek heeft mij zeker geraakt. De zwarte pagina's lieten me echt stilstaan bij wat er gebeurd was en ook heb ik irritaties gevoeld. Dat je verschillende emoties voelt tijdens het lezen maakt een boek goed.'

Martine: 'Het boek is precies wat ik verwachtte, behalve dan het deel als volwassen man. Daar blijf ik een beetje op mijn honger zitten, het boek vliegt vlug over de vele issues heen en heeft daardoor weinig diepgang. De doorleefde emoties die zo'n impact hadden in het eerste deel, mis ik hier.'

Gea: 'Liefdevolle zelfacceptatie. Dat is voor mij het grootste thema. Als Idriss zichzelf accepteert zoals hij is, met alle leuke en minder leuke eigenschappen, kan hij liefdevol naar zichzelf kijken. Pas dan zal hij anderen kunnen zien zoals ze zijn en kan er vanuit hem een evenwichtige relatie ontstaan. Dat geldt vervolgens voor alle familie en vrienden, maar ook voor het geloof. Hij zal leren dat wanneer je iemand of iets liefdevol omarmt, er ook dingen zijn waar hij niets mee hoeft te doen. Alleen dat 'gebruiken' wat goed voor hem is en waarmee hij verder kan.'

ElsD: 'Ik had geen verwachtingen, maar het draaide uit op een aangename kennismaking met de auteur via dit boek en binnenkort in het echt.'

Eindoordeel

Een waardering van gemiddeld 3,5 sterren is misschien niet helemaal een eerlijke representatie. Deze is gebaseerd op 15 waarderingen in plaats van op de bedoelde 17. 

 “Geloof je dan ook dat die God weet wat die doet? Je hebt niet gekozen voor deze gevoelens, je hebt ook niet gekozen voor deze aantrekking. Dat je eraan toegeeft, maakt je juist een heel sterk persoon.”

De meisje, Jaouad Alloul