‘Ik wil dat je behoedzaam bent’

Het is deze eerste zin in het boek De mierenkaravaan, van Mariken Heitman,  die veel deelnemers van de leesclub al in het leesclubcafé noemen. De zin die maakte dat ze zich in hebben geschreven voor deze leesclub. Naast de gelukkigen die de mooi hardcover met de haas op omslag op de deurmat vinden zijn er twee lezers die met een eigen exemplaar meelezen. Het belooft een leuke leesclub te worden.

De mierenkaravaan gaat over de tuin van de 40-jarige Kiek, die daar samen met een aantal vrijwilligers de scepter zwaait. Vier seizoenen, beginnend bij de herfst, leef je mee met het wel en wee van de moestuin en het leven van Kiek. Bij Kiek is de ziekte MS geconstateerd en ze moet niet alleen leren omgaan met wat dit lichamelijk voor haar betekent maar ook gaan nadenken hoe het verder moet met haar moestuin. Voor Kiek is de tuin haar alles.

We beginnen natuurlijk met de voorkant en de titel. De kleuren en de haas op de omslag leveren genoeg op om over te praten. Zeker in  combinatie met de titel. Maar ook buigen we ons over de vraag wat een ‘mierenkaravaan’ nu eigenlijk is of waar deze symbool voor kan staan.

Margom:’ De omslag vind ik overrompelend met de gespannen -niet zo heel naturel weergegeven- haas met de vorsende blik: in afwachting van wat gaat komen.’

Roelien:’ De mierenkaravaan komt niet letterlijk heel vaak terug, maar wel het idee daarvan: dingen waarvan je de oorsprong niet ziet.’

Nadra: ‘Ik vind de omslag wel mooi. Het is een bijzondere omslag. De haas met de grote ogen trekt goed de aandacht. Maar de blauwe kleur op de achtergrond geeft ook wel rust.’

En daarna natuurlijk die eerste zin : ‘Ik wil dat je behoedzaam bent’  Een zin die heel wat in zich heeft en dat blijkt ook wel uit de discussie. Het is een zin die liefde en zorg uitstraalt maar ook iets van een dreiging in zich heeft. Een zin die nieuwsgierig maakt, kippenvel geeft en alert maakt en vooral vragen oproept. Kortom een zin die ervoor zorgt dat je verder wilt lezen.

 Simen: ‘Al met al vind ik het een prachtige openingszin met een mooie emotionele lading en betekenis’

 Petra: ‘IJzersterk begin om het verhaal te gaan lezen’

Touffie: ‘Ik vind de titel wel mooi gevonden. Het verhaal speelt zich grotendeels af op de tuin met de vele vrijwilligers die naast Kiek hun eigen taken hebben. De tuin werkt enkel omdat er een sociale structuur aanwezig is zoals ook bij mieren. Zonder deze structuur valt de hele tuin uiteen.’

Die eerste zin is onder andere zo intrigerend omdat het niet duidelijk is wie deze zin uitspreekt. Is het de mysterieuze alwetende (ik)-verteller, nog zo’n element uit het boek waarover we uitgebreid discussiëren. De ideeën over wie de ik- verteller zou kunnen zijn gingen alle kanten op. Van concrete personages tot een meer symbolisch of natuurelement.

Marijke: ‘Wisselend dacht ik te weten wie de verteller was. De tuin. De haas. Kiek. Of een van de stagiairs. En dat vind ik aan dit boek echt heel fascinerend! Die helicopterview, dat van bovenaf het reilen en zeilen op de tuin (de mierenkaravaan?) heel vertellend waarnemen.’

Inge: ‘Ik ging er heel snel van uit dat de verteller een natuurelement is dat zich in de tuin bevindt. Ik ben uiteindelijk uitgekomen op de levensboom. Een boom reikt hoog en heeft zicht op de volledige tuin.’

Tea: ‘Ik houd het bij een metafysische verteller die in een of andere gedaante in de tuin woont. Het mag voor mij een mysterie blijven.’

De ik-verteller is niet het enige mysterieuze personage in De mierenkaravaan. Ook over de haas, prominent op de cover, valt genoeg te vertellen. Is er echt een haas of bestaat die alleen in de verbeelding van Kiek. Waar zou de haas symbool voor kunnen staan?

Sjanie: ‘De haas staat symbool voor de onrust die in Kiek haar hoofd ontstaat na de diagnose van haar ziekte. Kan ze de ziekte een halt toeroepen? Kan ze de haas buiten de tuin sluiten.’

Gea: ’De haas staat symbool voor de chaos en onrust die de MS bij Kiek veroorzaakt. Ze wil hem kwijt, maar ze voelt hem constant op de achtergrond. Ze moet iets met hem, ze probeert hem te verslaan, in een hoek te drukken. Maar ze zal hem nooit kunnen doden, hem wel omarmen. Deze symboliek is erg mooi bedacht door de auteur.’

 Ook de schrijfstijl wordt uitgebreid besproken.

Angela: ‘Ik vond dat de schrijfster een heel eigen stijl had. Haar kennis van de wereld van tuinieren spatte er vanaf. Er werd veel gebruik gemaakt van metaforen en symboliek.’

Marja: ‘De schrijfstijl van Mariken Heitman vind ik in één woord: subliem. De prachtige en poëtische zinnen, nu eens beknopt en dan weer breed uitwaaierend door de vele bijzinnen. De diepgang en filosofische gedachten die voor het oprapen liggen, de veelheid aan stijlfiguren: vergelijkingen, personificaties en metaforen. De perspectiefwisselingen en de wisselingen in focalisatie, het uitvinden en/of gebruiken van onbekende woorden, zoals konkelende preien, mierenkaravaan.’

Ine: ‘Ik vond het een heel bijzondere en heel eigen stijl. Wat me vooral opviel is dat er stukjes bij zijn als gedachten: onaffe zinnen. Wat ook opviel is het woordgebruik. Ze heeft een erg uitgebreide woordenschat. Er zaten heel wat woorden bij die ik niet kende. Het vreemde was wel dat ik het niet nodig vond om ze op te zoeken, ik vond ze erg passend.’

In De mierenkaravaan komen verschillende grote en kleine thema’s voor. Bekende thema’s die ook in haar eerdere boeken voorkomen zoals de natuur, identiteit en gender (zie ook artikel van Martijn) . In de leesclub hebben we het met name  over welk thema je echt raakte, waar je langer over heb nagedacht bijvoorbeeld of wat je in het boek in zijn geheel raakte.

Gigi: ‘Dit boek raakte me op verschillende manieren. Dat waren thema’s maar ook andere zaken. De ziekte van Kiek raakte me, door de wijze waarop Kiek er mee omging maar ook over hoe ze erover nadacht. Welke gevolgen het kon hebben, waar ze het meest bang voor was en het verliezen van energie en de gevolgen die dit had voor haar geliefde tuin.’

Ninke Isa Noah: ‘Het boek heeft heel veel met mij gedaan en veel indrukken achtergelaten. Dat het met mijn favo seizoen begon maakte dat ik al extra gemotiveerd was om het te lezen, dat de processen van de natuur/tuin zo beelden beschreven worden, maakte het heel mooi, maar soms ook heel rauw, dat was iets dat mij absoluut raakte.’

We ronden uiteindelijk de leesclub af met een mooi gemiddelde van 4,5 ster.

Gigi: ‘Na het lezen van deze kleine roman, met weinig pagina’s, groeit die uit tot een vuistdik boek door het analyseren, nadenken, praten, discussiëren over de inhoud, de personages, de perspectieven en andere zaken.’

Petra: ‘Het verhaal heeft mij tot vertragend lezen gezet, een verhaal wat met aandacht en zorg is verteld verdient het ook om met aandacht en zorg gelezen te worden.’

Marja: ‘ 'Het is een boek dat uitnodigt tot herlezen en ontdekken; een roman voor lezers die zich willen verliezen in het ritme van taal, nadenken over het complexe menselijk bestaan en de relatie tussen mens en natuur.'

Simen: ‘De mierenkaravaan neemt de lezer mee in de wonderlijke wereld van de tuin en de strijd van Kiek met haar ziekte. Het voelt alsof je samen met de personages door de tuin wandelt.’