De klank van een interessante discussie

Als je begint aan een leesclub is het als coördinator bidden op leuke deelnemers én op een levendige discussie. Ik kon bij De stem twee volmondige vinkjes zetten en dat maakt me altijd nederig van dankbaarheid! Dus bij deze, aan alle deelnemers, zowel met gewonnen als met eigen exemplaar, een grote dankjewel!

Het boek

De korte inhoud is veelbelovend en zeker met het zicht op een leesclubdiscussie.

Een vrome Somalische asielzoekster komt als oppas in dienst bij het gezin van Zelda en Bor, en ontpopt zich tot hun verbijstering tot een fenomenale zangeres. Haar naam is Amal. Ze is zo goed dat ze haar opgeven voor het populaire tv-programma De Stem.

Tijdens haar spectaculaire eerste optreden verklaart Amal zich voor het oog van het publiek afvallig van haar geloof; en meteen barsten de bedreigingen van alle kanten los. Het gezin wil haar beschermen en wordt zo meegesleurd in conflicten die hun veilige wereld voor altijd zullen veranderen.

De deelnemers

Naast de vijftien lezers die een gewonnen exemplaar door de uitgeverij opgestuurd krijgen, zijn er ook een aantal fanatieke lezers die aansluiten met een eigen exemplaar. Hoe meer zielen, hoe meer vreugd wordt er wel eens gezegd. En dat is absoluut waar.

Het was een mengelmoes van verstokte leesclubdeelnemers en leesclubnewbies (die zich geweldig hebben gered!), fans van Durlacher en lezers die nog nooit een boek van haar hadden gelezen.

Het lezen van het boek

Het is altijd even aftasten, zo een nieuw boek, en Jessica Durlacher begint meteen met een heftige scène. Dat is iets wat veel lezers beamen als ze starten met lezen en het is dan ook een vaak gemaakte opmerking.

Ronald drukt zich heel netjes uit door toch al tijdens het lezen zijn twijfels te uiten: ‘Het boek leest in het begin wat lastig. Dat gaat in de loop van het verhaal wel steeds beter. Je moet echt aan de schrijfstijl wennen. Lange, soms wat gekunstelde zinnen. Die daarnaast toch ook wel poëtisch heel mooi zijn. Regelmatig moet ik een zin drie keer over lezen, voordat ik de volgorde snap. Als communicatieman zou ik het heel anders doen. Maar goed, iedereen heeft zijn of haar eigen schrijfstijl.’ Ook dit is iets waar veel lezers zich in herkennen, waarbij de ene lezer het accent meer op het poëtische en bij de andere op het gekunstelde ligt…

Bij de meeste lezers gaat het lezen wel vlot en we kunnen na een 2,5 week dan ook rustig richting de discussie gaan. Iets waar iedereen veel zin in heeft en waar het boek zich uitstekend lijkt voor te gaan lenen.

Leesclubdiscussie

We beginnen rustig, met de bespreking van de cover en de titel. Waar de ene lezer de cover heel mooi vindt, spreekt het de andere deelnemer veel minder aan. De vrouw op de cover is intrigerend want is het nu Zelda of is het Amal? Of misschien is het wel zoals Tienke zegt: ‘Ik heb het vermoeden dat de afgebeelde vrouw beide vrouwen uit het boek moet voorstellen: Amal en Zelda. Beide leer je maar half kennen, beide hebben hun geheimzinnigheden en ze proberen zich deels te verstoppen/onzichtbaar te zijn, terwijl ze aan de andere kant juist weer graag gezien willen worden. Ik denk dat dat laatste ook de reden is dat de vrouw half afgebeeld is.’

Er werd al tijdens het lezen gesproken over het heftige begin van De stem. Jessica Durlacher plaatst de gebeurtenissen van 9/11 centraal in de eerste scène van haar boek. Dat roept gemengde emoties op. Natuurlijk kunnen we het ons allemaal herinneren en natuurlijk was het een verschrikkelijke dag in de wereldgeschiedenis, maar Friedl gebruikt de term ‘effectbejag’ in een reactie op Melinda, die het ook wat gemaakt vond. Angèle vond het een erg sterk begin van het boek en zag er vooral de symbolische waarde van: ‘Het meest slechte voorteken dat je je maar kunt bedenken bij het begin van je huwelijk.’

Jessica Durlacher maakt in het boek veelvuldig gebruik van metaforen, iets wat ook weer gemengde gevoelens oplevert. Soms is het geslaagd en soms voelt het gekunsteld. Nu is dat iets wat vooral opvalt aan het begin van het boek, want hoe verder het verhaal vordert en zeker bij de overgang naar deel twee, wordt de stijl toch directer. Daarmee wordt De stem in dat tweede deel ook een stuk leesbaarder. Dat is iets wat John al heel vroeg aangaf tijdens het lezen: ‘Deel 1 was (mening!) gezocht poëtisch, Deel 2 las meer als een verhaal, ongekunsteld en daardoor raakte het mij meer.’

Zelda is hét hoofdpersonage. Toch is het ook interessant om even naar de nevenpersonages te kijken. Debby komt dan al direct bij Amal terecht: ‘Amal vond ik heel boeiend, omdat zij min of meer verwijst naar Ayaan Hirshi Ali’. Ook tot Geertje sprak Amal het meeste: ‘Amal is mijn favoriete nevenpersonage. Ze kiest haar eigen weg, ondanks alle tegenslag en is daarmee regisseur van haar eigen leven. Ik vind haar erg dapper in haar strijd om de vrijheid en sociaal erg vaardig in de manier waarop ze mensen voor zich weet te winnen’. Karla kiest voor Bor: ‘Maar Bor spreekt me het meest aan, omdat hij zo’n cruciale rol heeft bij wat er gebeurt. Alle belangrijke initiatieven komen van hem en Zelda volgt gedwee. Hij beslist om in NY te trouwen, om Amal in huis te halen, hij geraakt in de ban van Amal en jaagt het geld erdoor. Die rationele, standvastige Bor, wie is hij? Wat denkt hij werkelijk? Wat gaat er allemaal in zijn hoofd om als hij een traktaat schrijft over de rede? Is hij een bedrieger, verblind, extreem idealistisch, eerzuchtig? Hetzelfde verhaal vanuit zijn standpunt zou een heel ander boek worden, het gezin zou daarin wellicht een ondergeschikte rol krijgen. Ik zie in hem een tragisch Grunbergiaans personage, rationeel aan de buitenkant, heel verstoord vanbinnen.’

Op de vraag over welk nevenpersonage de deelnemers graag meer hadden gelezen, komen erg veel verschillende antwoorden. Van Philip én zijn vriendin tot Nora, de anorexiapatiënte van Zelda.

Hierboven kan je de woorden zien, waarmee de deelnemers De stem beschreven. De woordwolk hieronder geeft de karaktereigenschappen weer die de lezers toedichten aan Zelda.

Zelda maakt verschillende keuzes gedurende het verhaal. De vraag was welke keuzes de lezers goed vonden en welke keuze ze minder geslaagd vonden. Er komen verschillende interessante antwoorden voorbij. Karen vond het besluit om contact op te nemen met de vader van Kevin erg sterk: ‘Ik vond het best dapper van haar, weet niet of ik het lef zou hebben hoor. Ze had maar één kant van het verhaal gehoord en de vriendin van Philip was ook niet helemaal zuiver.. Verder rijst de vraag bij mij, of ik mijn 19-jarige zoon zo zou "pamperen". Hij leert toch het meest als hij zelf de gevolgen van zijn handelen ondervindt, is mijn mening althans. Sowieso vond ik haar af en toe irritant toegeeflijk naar Philip toe.’
Marije geeft een voorbeeld van een minder geslaagde keuze: ‘Ik zou Amal nooit in het tuinhuis hebben verborgen, ze deed dit weliswaar ook door toedoen van Bor en al is het met de beveiliging. Niet alleen omdat haar spaargeld, wat ze toen niet wist, hier aan is opgegaan, maar ook omdat de kinderen hierdoor gevaar lopen en er traumatische gebeurtenissen aan kunnen overhouden. Dit is teveel voor kinderen, ze had dit nooit moeten goedvinden.’

Doordat we als lezer zo in het hoofd zitten van Zelda, maakt Simone een terechte opmerking dat we ons misschien meer aan haar irriteren, omdat we alles van haar weten. Toch zijn veel lezers hard voor hoofdpersonage Zelda en hebben ze hun vraagtekens bij de professionaliteit en onafhankelijkheid van Zelda.

Ondanks dat niet iedereen laaiend enthousiast is over het boek, zou het toch interessant zijn om te zien hoe de deelnemers het boek aan de man brengen. Mooie slogans kwamen er naar boven!

De thema’s die Jessica Durlacher aan bod laat komen zijn vrij pittig en roepen veel emotie op. Dat is te merken bij vraag 8, waar de link naar de actualiteit wordt gemaakt. De veelvuldige voorbeelden die worden aangehaald, die vergelijkbare situaties bevatten als het boek, tonen aan dat De stem ontzettend actueel is qua thematiek en daardoor ook erg belangrijk. Waar sommige deelnemers wel moeite mee hebben, is de benadering die Jessica Durlacher heeft gekozen. Mariek noemt het eenzijdig en vindt het jammer dat er daardoor bijna een verdraaid beeld ontstaat.

Voor je aan een boek start, heb je toch een bepaalde verwachting. Het is altijd mooi om na het lezen dan ook te reflecteren of de verwachtingen die je had, ook uitgekomen zijn. De verwachtingen zijn zeker niet bij iedereen uitgekomen en dat is jammer. Dat is iets wat ook voelbaar was doorheen de leesclub. Heleen de verwachtingen weggestopt en begon er heel open aan, dat resulteerde in een positieve ervaring: ‘Dit bevalt mij goed. Maar het smaakt naar meer: kom ik nog eens een boek van JD tegen dan neem ik deze zeker mee.’ Edith deed met een eigen (luister)exemplaar mee aan de leesclub. Zij kreeg wel het soort verhaal dat ze verwachtte, maar had toch nog op meer inzicht in wat Amal dacht gehoopt.

De laatste vraag was een open keuze voor de deelnemers, ze mochten een vraag aan de andere lezers stellen of aan de auteur. Marja besloot een vraag te stellen aan Jessica Durlacher: ‘Wat is de overweging geweest om de personages niet "een verhaal" omtrent henzelf te geven. Dan had wat mij betreft de boodschap die ik meen te lezen, ook duidelijk geworden, maar zou het meer van vlees en bloed zijn. Ze bleven zo op het papier.’

Beoordelingen

Dit is wat de deelnemers van de leesclub over het boek te zeggen hebben:

Heleen: Het boek De stem had me gelijk beet.

Marja: Als lezer ontkom je er niet aan in het hoofd van Zelda te zitten, in haar beschouwingen. Ze toont zich afwisselend arrogant, maar ook onzeker.

Karla: De Stem moet het uiteindelijk niet hebben van ambitieuze principes of idealen. De sterkte zit in de kleine observaties en gedachtestromen van Zelda, een bezorgde moeder en echtgenote die zich tegen wil en dank voelt meegesleurd en gedwongen tot verscheurende keuzes.

Edith: Op woensdag 17 maart mochten we onze stem weer uitbrengen op een partij die het meest tegemoetkomt aan onze hoop en verwachtingen voor de toekomst. Als ik de partijstandpunten vluchtig bekijk staan gelijkheid, veiligheid, opkomen voor onze vrijheid, migratie en integratie bij alle partijen hoog op het programma. Jessica Durlacher laat in haar nieuwe boek De stem twee vrouwen aan het woord die ons het een en ander kunnen vertellen over deze standpunten; een Somalische vluchteling en een bezorgde Nederlandse moeder.

Tienke: Een boek met vele interessante ingrediënten, die voor mij niet goed samen kwamen en daardoor maken dat ik het boek 2 sterren geef.

Karen: Een psychologische roman, waarin de lezer meegenomen wordt in het hoofd van Zelda. Ze maakt je deelgenoot van haar diepste gevoelens zoals twijfels en schaamte. Mooi vond ik de passages waarin ze haar moederschap en in het bijzonder de relatie tot haar oudste zoon overdenkt.

Melinda: Prachtige thema's en ontzettend actueel. En toch wist het verhaal mij nét niet te raken, nét niet te grijpen.

Geertje: Actueel en een mooie combinatie van feit en fictie. Daardoor ideaal voor een leesclub.

Evy: Een meer open benadering van personages en problematiek, én een vlottere schrijfstijl hadden dit verhaal zeker naar een grotere hoogte getild.

Angèle: Vals gestemd

Mariek: Ambivalentie kan een prachtig gegeven zijn in een roman, maar in een roman die te zwaar leunt op de werkelijkheid is die ambivalentie vooral beschadigend voor de auteur.

Simone: Het laten horen van je stem is belangrijk, maar kan ook de mensen om je heen in de knel brengen. Moet je daarom je mond houden? Of is het je verantwoordelijkheid om te spreken, te schreeuwen en te zingen over al die dingen die gehoord moeten worden?

John: Daarin vindt Durlacher een tempo en een trend die je meevoert in het leven na de climax. Soms verklarend, soms ontroerend. Ook verrassend en dat is het gevoel wat achterblijft na lezing van De Stem.

Ronald: De stijl van het boek is wisselend. In het begin wordt je verrast met lange, soms gekunstelde zinnen. Die overigens ook wel mooi en poëtisch en filosofisch kunnen zijn.

Friedl: Ik twijfelde heel erg tussen 2 of 3 sterren, maar de discussie die je aan de hand van dit boek kunt voeren, het gebruik van de actualiteit en de goede manier waarop JD dit verweeft in de geschiedenis van Zelda maken dat de doorslag naar 3 sterren gaat.

Esselyn: Durlacher wil dit boek schrijven en onderwerpen zoals emancipatie, geweld, vriendschap, verkrachting, het gezinsleven, bedreigingen en fundamentalisme. Geen van deze onderwerpen komt echt lekker uit de verf.

Waardering

5x 4 sterren, 7x 3 sterren, 2x 2 sterren levert een gemiddelde op van 3,2 sterren.