OVER De stenen goden

De Middelburgse antropologiestudent Anthoni Eskens doet op Paaseiland onderzoek naar de moai, de mysterieuze beelden die al eeuwenlang tot de verbeelding spreken. Al snel ontdekt hij dat er op het eiland een felle, onderhuidse strijd woedt over de oorsprong van de moai. Als er mensen beginnen te verdwijnen, lijkt het erop dat sommigen het niet bij discussiëren laten…

In Middelburg treft Monique Fierloos, conservator van het Zeeuws Museum, voorbereidingen voor een grote tentoonstelling over ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen en Paaseiland. Een Paaseilandse beeldhouwer is uitgenodigd om voor het museum een beeld te maken, maar een in een nabijgelegen dorp gevonden moai zet de verhoudingen op scherp. En dan valt de eerste dode…

DE LEESCLUB EN HUN VERWACHTING

De leesclub bestond uit twintig actieve lezers (inclusief de coördinator) uit België en Nederland, waarvan maar liefst vijf mensen meededen met een eigen exemplaar. Het was een gemêleerd gezelschap van lezers die nog nooit een boek van Windmeijer hadden gelezen ‘die hard’ fans die al zijn boeken gelezen in de kast hebben staan.

De verwachtingen waren hooggespannen en bijna elke lezer hoopte op een interessante mix van fictie, (historische) feiten en religie, zoals Evelien Walravens: “Jeroen kennende gaat hij dit in een spannend verhaal uit de doeken doen.” Gea Kuipers verwachtte een mooie spannende thriller vanuit tenminste twee perspectieven gecombineerd met archeologie, antropologie en theologie: “Dus eigenlijk een typisch Jeroen-boek.” Katja van Neer hoopte dat ze tijdens het lezen herinneringen kan oproepen aan haar vakantie op Paaseiland: “Ik vraag me af of mijn herinneringen overeenkomen met de feiten, waarnaar Jeroen research heeft gedaan. Kortom ik wil snel gaan lezen om erachter te komen.” VM van Erp-van Dijk vond tot haar verrassing in de flaptekst ineens de boekverkopers uit Goes en Middelburg terug in een andere functie: “Dit wordt vast weer een heel bijzonder verhaal. En in ieder geval ga ik er beslist weer iets van opsteken!”

Dat de lezers enthousiast waren kwam ook tot uiting via het delen van foto’s en filmpjes. Leon vond een foto van de houten plankjes met rongorongo, de oude taal van Paaseiland en deelde een linkje van een YouTube filmpje met de ‘wandelende’ beelden. Willy van Boven vond een YouTube filmpje van de Maori haka dance, waar Monique Fierloos de tentoonstelling over Roggeveen onder de aandacht bij het publiek bracht.

DE COVER en de TITEL

Praktische alle lezers waren het eens over de prachtige kleuren en de mystieke uitstraling van de cover, waarbij de kenmerkende stenen beelden van Paaseiland direct de titel verklaren en duidelijk maakt waar het boek over gaat en waar het zich deels afspreekt. Anne-Claire Verham was onder de indruk van het 3D-achtige effect van de beelden, waardoor ze er echt uitspringen: “Zucht, deze kaft heeft echt alles dat je ervan kunt wensen!” Voor Aard Evert was de mooie cover echter niet direct een reden om met leeshonger in de boekhandel naar dit boek te grijpen. Ben denkt daar anders over: “Ik had het boek zeker opgepakt in de boekwinkel alleen al vanwege de in het oog springende cover. Maar sowieso omdat het een boek is van Jeroen Windmeijer.”

Dat de titel De stenen goden niet voor niets is gekozen werd door Jeroen Windmeijer toegelicht: “In dit specifieke boek gaat het er ook om wat er kan gebeuren als mensen verstarren in hun denken, als hun ideeën stollen, verstenen. Vandaar ook de titel: De STENEN Goden. Het boek is een pleidooi om soepel van geest te blijven en altijd open te blijven staan voor het idee: misschien klopt het helemaal niet wat ik denk...”

SCHRIJFSTIJL

De meeste lezers konden de schrijfstijl van Windmeijer waarderen met kwalificaties als’ beeldend en soms onderwijzend’, ‘informatief’, ‘nieuwsgierig makend’, ‘vlot en modern’ en ‘vloeiend en pakkend’. Aard Evert was minder enthousiast: “Eerlijk gezegd vind ik de schrijfstijl nogal warrig en verwarrend. De dialogen vaak in eenvoudige en soms zelfs populaire spreektaal; de beschrijvende gedeelten soms wat gezwollen.” Het wat gezwollen taalgebruik werd ook door Anne-Claire Verham opgemerkt: “Maar dat was dus zeker niet constant zo en omdat ik ben opgegroeid met dergelijke taalgebruik, niet echt storend voor mij.”

VERTELPERSPECTIEF

Het vertelperspectief is vanuit de derde persoon afgewisseld met delen uit het logboek van Roggeveen en de museumcatalogus. De meeste lezers vonden dit een prima keuze van de auteur. Herke1978: “De keuze snap ik wel. Het zou verwarrend worden met twee ik-personages. Nu was het steeds duidelijk over welk personages het hoofdstuk ging.” Een mening waar onder andere ciin_leest en Femked het volledig mee eens waren. Evelien Walravens: “Op deze manier kan de auteur meningen die niet van de personages zijn ook in het verhaal invoegen, er komen natuurlijk nogal wat historische gebeurtenissen voorbij die wel moeten kloppen.” Peter de Wolff voegt daaraan toe: “Daarnaast biedt de derde persoon de mogelijkheid om meer en objectiever te vertellen dan puur uit de ervaring van een ik-personage. Ook gebeurtenissen van randfiguren kunnen dan gewoon verteld worden, ook al is een hoofdpersonage daarbij niet aanwezig.”

Voor Geesje had deze perspectiefkeuzen zowel voor- als nadelen: “Voordeel is dat duidelijk is vanuit wie het geschreven is. Nadeel zou kunnen zijn dat je je minder met de hoofdpersoon betrokken voelt.” De afstandelijkheid werd ook door enkele andere lezers ervaren.

PERSONAGES

De hoofdpersonages zijn Anthoni Eskens en Monique Fierloos. Daarnaast spelen er verschillende bijpersonen een belangrijke rol in het verhaal. De meeste lezers vonden dat zij als personage voor het verhaal voldoende uitgewerkt waren. Peter de Wolff had daar een iets andere mening over: “De karakterisering vind ik niet helemaal geslaagd. Zo mis ik de achtergrond waarom Monique zo fanatiek is met betrekking tot de tentoonstelling. Of waarom Marisa zo aanpapt met Anthoni. Of wat Anthoni nu eigenlijk wil bereiken op Paaseiland. Een beetje meer achtergrond zou daarin behulpzaam zijn geweest.” Ook Gea Kuipers heeft haar bedenkingen: “In de vorige boeken die ik van Jeroen las, waren er altijd personages die ik heel leuk, of helemaal niet leuk vond. In De stenen goden blijven alle personages voor mij wat in het midden hangen.” Verder vroeg Bos-Chialastri zich bij Monique af of ze verder nog wel iets anders deed dan de voorbereiding op de tentoonstelling en zich bemoeien met het beeldje en Hotu’s onderzoek: “Dat leek me wel wat onvoorstelbaar, je kan niet altijd aan staan.” Een opmerking die bijval kreeg van een aantal andere lezers. Bij Aard Evert vielen vooral Sergio en Marisa en haar vader op: “Omdat zij naar voren komen als mensen van vlees en bloed, met gevoelens, warmte en passie.”  M.Opheliac: “Ik vond dat elk personage een eigen karakter heeft en dat maakte voor mij dat de verschillende mensen gemakkelijk uit elkaar te houden zijn. Ik ben zelf slecht in namen dus wanneer er geen duidelijk eigen persoonlijkheid wordt geschapen haal ik personages door elkaar. En dit had ik bij De stenen goden niet.”

(SPANNINGS)OPBOUW en PLOT

De vele korte hoofdstukken met (kleine) cliffhangers en perspectiefwisselingen afgewisseld met stukken uit het logboek van Roggeveen en de museumcatalogus werd door veel lezers gewaardeerd. Maxime Lokhorst: “Ik vond de korte hoofstukken heerlijk daardoor dacht ik steeds: nog eentje dan… Ook de afwisseling is me goed bevallen, mede daardoor voelde het verhaal heel vlot en heb ik het nooit als langdradig ervaren. Ik vond de stukken van Roggeveen een goede toevoeging vooral omdat in de hoofdstukken daarna er een link was met die stukken. Dit maakte voor mij geen droge stof maar een mooie aanvulling.” JohanDC: ‘Kleine hapklare brokken en hoofdstukken die je ook soms even snel tussendoor kunt lezen. Het zorgde ervoor dat ik wilde blijven lezen.” Mary Ruyter: “Je hoefde nu in ieder geval niet zo lang te wachten voordat het verder ging en je kreeg niet de kans om iets te vergeten, zoals dat wel eens gebeurt als je hele lange hoofdstukken hebt.”
Niet iedereen was het daar mee eens. Peter de Wolff: “Ik vond het zo nu en dan erg onrustig lezen.” Aard Evert kreeg zelfs de neiging om hoofdstukken over te slaan en later weer terug te keren om even in een verhaallijn te blijven, waarop VM van Erp-van Dijk reageerde dat ze dat ook daadwerkelijk gedaan heeft. Zij waren het er beiden ook over eens dat de als cliffhangers bedoelde einden van een hoofdstuk hun doel voorbijschoten en zelfs contraproductief waren omdat de hoofdstukken veel te kort waren. Een mening die gedeeld werd door Anna Bos-Chialastri: “Er waren er juist iets te veel waardoor voor mij het spanningselement wegviel.”

Wat veel lezers jammer vonden, was dat de twee verhaallijnen tot het einde parallel aan elkaar bleven lopen en slechts zijdelings met elkaar te maken hadden.

Weinig spanning

De lezers waren het unaniem met elkaar eens dat spanning die je in een thriller zou verwachten ontbrak. Femked: “De plottwists waren niet heel erg schokkend waardoor de spanning, vooral in de eerste helft, erg laag lag en een beetje kabbelde.” Toch waren er wel spannende momenten. Katja van Neer: “Het gedeelte in de grotten vond ik heel beklemmend. En de tocht naar de vogelmaneilandjes zat boordevol actie en spanning. Tussendoor zijn er wel enkele plottwists, maar is het eerder mysterieus dan spannend.” Anne-Clair Verham: “Het gevoel dat het verhaal voor de climax spannender had gekund overheerst.” Leon had eigenlijk niet anders verwacht als hij grappend opmerkt: “Maar wat wil je, op zo'n klein kaal eiland?”

RELIGIE en GESCHIEDENIS

Jeroen staat erom bekend dat hij historische feiten en religie verwerkt in zijn fictieve verhaal. In dit verhaal staat de geschiedenis van Paaseiland centraal en deelt hij verschillende theorieën over Noach en de zondvloed. Vooral de geschiedenis van Paaseiland spreekt tot de verbeelding. Evelien Walravens: “Ik vond het zeer interessant. Ik weet nauwelijks iets van Paaseiland, behalve dat er grote beelden staan en dat het erg ver weg is. Door dit boek weet ik er nu meer van, wat de beelden voorstellen bijvoorbeeld en welke zaken er in het verleden al dan niet toe geleid hebben dat deze cultuur abrupt aan zijn einde kwam.’ Ook M.Opheliac is enthousiast: “k vond het zeer interessant. Ik weet nauwelijks iets van Paaseiland, behalve dat er grote beelden staan en dat het erg ver weg is. Door dit boek weet ik er nu meer van, wat de beelden voorstellen bijvoorbeeld en welke zaken er in het verleden al dan niet toe geleid hebben dat deze cultuur abrupt aan zijn einde kwam.”

De combinatie religie en historische feiten viel niet bij iedereen in de smaak. Geesje had bijna de neiging om af te haken: “Toch doorgelezen omdat ik wel benieuwd naar het eind was, maar ik vond de religie en historische feiten toch "too much'.” Dit in tegenstelling tot Katja van Neer die dat juist de grote aantrekkingskracht van de boeken van Windmeijer vond: “Hij laat verschillende theorieën aan bod komen, maar stuurt je niet een bepaalde kant op. Hij laat de lezer zelf meedenken en zelf een conclusie trekken wat hij/zij gelooft of niet.” Een mening die JohanDC deelt: “Jeroen verstaat de kunst om historie en religie te verweven. Ik vond het in deze roman overigens zeer respectvol gebeuren. Tegelijk weet je ook dat het een thrillerroman is. Dus ik verwacht geen waarheid getrouwe weergave, meer een suggestie, een stapje verder denken dan dat te bewijzen valt.” Ook Anne-Clair Verham was erover te spreken: “Ik vond het wel leuk hoe hij al die ideeën had verdeeld over verschillende personages. Hij had het goed voor elkaar om de eerste sprekers al geloofwaardig over te laten overkomen om het iemand anders hen dan toch weer nog geloofwaardiger te laten tegenspreken, zoals bv bij Dorothea en Marisa gebeurde. Dat maakte het boek vaak verrassend.” De boeken van Windmeijer hebben Leon zelfs geïnspireerd om zich meer te gaan inlezen in de bijbel en koran.

THEMA’S

De lezers ontdekken meerdere thema’s: watersnood, overstroming, zondvloed, culturele toe-eigening en roofkunst, maar ook de invloed die een (Westerse) ontdekkingsreiziger kan hebben op (niet Westerse) lokale bevolking.

Het belangrijkste thema dat de lezers eruit haalden is de hebzucht van de mens die leidt tot vernietiging en misbruik van de aarde misbruiken waarbij Paaseiland als een schrikbarend voorbeeld dient voor de teloorgang van de natuur.

VM van Erp-van Dijk viel het vooral op dat de verhaallijnen van Anthoni en Monique inhoudelijk parallel verlopen en als het ware twee gespiegelde helften zijn van een puzzelstukje in het verhaal: “Wat ik daarmee bedoel is dat wanneer Anthoni iets uitgelegd krijgt op Paaseiland, dat in het volgende hoofdstuk ook Monique in Middelburg hetzelfde ontdekt. Een duidelijk voorbeeld is hoofdstuk 38, waarin Monique te horen krijgt dat de moai van Ouddorp in het huisje van schipper Ramon regelmatig aan de wandel ging, waarna in hoofdstuk 39 Anthoni op Paaseiland tijdens een tocht naar de steengroeven van Sergio uitleg krijgt hoe de beelden werden gemaakt en hoe ze werden verplaatst. ('... Ze wandelden.'). Zet je de hoofdstukken van Monique en die van Anthoni naast elkaar, dan gebeurt op Paaseiland min of meer hetzelfde, alleen de locatie en het perspectief is anders.” Een analyse die een groot deel van de lezers herkende.  Bij navraag aan Jeroen Windmeijer antwoordde hij dat hij dit er niet bewust heeft ingestopt: “Maar onbewust gebeurt er veel tijdens het schrijven, en dus meer dan waar de schrijver zich zelf van bewust is...”

MEDEWERKING VAN JEROEN WINDMEIJER AAN DE LEESCLUB

De medewerking van Jeroen Windmeijer aan de leesclub wordt gewaardeerd. De lezers maakten enthousiast gebruik van de mogelijkheid om hem vragen te stellen die hij snel en uitgebreid beantwoordde. De lezers lieten zich door zijn deelname niet beperken in het geven van hun mening.  

WAARDERING

De leesclub werd met een gemiddelde score van 3.8 sterren afgesloten.

Een lezer waardeerde het boek met slechts 2**. Mary de Ruiter: “Het grootste gedeelte van het boek is nogal tam; pas aan het einde van het boek wordt het spannend, maar dan gaat het er ook hard aan toe.”

Vijf lezers hadden 3*** sterren voor het boek over waaronder. Willy van Boven: Er had meer spanning in gemogen voor de stempel thriller. Aan de andere kant zijn er zeker spannende elementen en niet iedereen blijft in leven in de zoektocht naar de oorsprong van de Paaseilandbeelden.” En Aard Evert: “In de loop van het boek wordt de ontwikkeling van de plot nogal vertraagd door de vele historische en religieuze achtergrondinformatie, op zich heel leesbaar en interessant, maar iets te veel van het goede voor die lezer die dacht een thriller te gaan lezen. Echte spanning ontbreekt in deze in vloeiende en zeer leesbare stijl geschreven roman, die een nogal vaag einde kent.”

Twaalf lezers waardeerden het boek met 4****. Anna Bos-Chialastri: “Een boek van Jeroen zorgt er altijd voor dat je nadenkt over hoe het nou echt zou kunnen zitten met het verhaal van de oorsprong en wat er volgens de diverse religies, of als je je er prettiger bij voelt de mythologie, het juiste inzicht zou zijn.” Herke1978: “Historie, heden en geloof zitten perfect verweven in het verhaal waardoor het niet alleen spannend is, maar ook zeer leerrijk om te lezen.” Ciin_leest: “Op zich vond ik het boek niet echt een hele erge thriller. Wel vond ik hem avontuurlijk en ook leerzaam want tijdens het lezen kom je meer te weten over de bewoners en de geschiedenis van Paaseiland. Dit zorgde ervoor dat ik het boek met plezier uit heb gelezen.” Maxime Lokhorst: “Een thriller met informatie over de historie en cultuur van Paaseiland, een spannend verhaal dat de lezers aan het denken zet over actuele thema’s. Verwacht geen nagelbijtende spanning maar een mysterieus boek met een iets wat onverwacht en onrechtvaardig einde.”

Tot slot gaven twee lezers de volle 5*****. Ben: “Het is interessant en soms spannend, vanaf de eerste bladzijde word je meegezogen in het verhaal. Toch is het geen echte thriller, meer een avontuur of historische fictie. Ik heb wederom genoten van een prachtig boek van Jeroen Windmeijer en kijk al uit naar een volgend boek.” JohanDC: “In deze thriller is Jeroen erin geslaagd een thriller neer te zetten die je wil uitlezen, maar die je ook aan het denken zet over de historische context van het verhaal. Een zeer geslaagd boek.”