Eindoordeel: De Tatoeëerder van Auschwitz
Auteur en scenarioschrijfster Heather Morris voerde drie jaar lang gesprekken met Auschwitz-Birkenau overlever Lale Solokov. Er ontstond een bijzonder contact, een vriendschap, die er voor zorgde dat Solokov beetje bij beetje zijn verhaal vertelde. Hij begon pas met het delen van zijn verhaal toen zijn geliefde Gita overleden was. Hij had niet veel tijd, zoals hij zelf zei. Zijn antwoord op de vraag of hij ergens naartoe moest, was: ‘Ja. Ik moet naar Gita toe’. Een uitspraak tekenend voor de bijzondere liefde die tussen Lale en Gita moet hebben bestaan.
Een verhaal dat oorspronkelijk beschreven werd als filmscenario, maar dat in 2018 zorgde voor een debuut als schrijver. De Tatoeëerder van Auschwitz geeft de lezer een, tot voor kort, onverteld verhaal.
Dit eindverslag is van de hand van leesclubcoördinator Annemieke de Jong.
Over het boek
De Joodse Lale Solokov ging ‘vrijwillig’ naar een werkkamp, vanuit de gedachte dat hij daarmee zijn familie zou kunnen redden. Het verhaal begint, in April 1942, met de treinreis naar het werkkamp. Het onmiskenbare herkenningsteken “ARBEIT MACHT FREI” verwelkomt hem als hij uit de trein komt. Een langdurig verblijf in het kamp, tot de bevrijding van Auschwitz-Birkenau een feit is, volgt.
Lale wordt al snel het slachtoffer van één van de vele ziektes in het kamp. Een redding gebracht door de kampgenoten uit zijn Barak is bepalend voor zijn (over)leven in Auschwitz-Birkenau. Hij ‘krijgt’ de kans om zijn situatie te verbeteren. Hij besluit een baantje in het kamp te accepteren. Vanaf dat moment staat hij bekend als De Tatoeëerder van Auschwitz. Het is tijdens zijn werk dat hij oog in oog komt te staan met Gita. Wat volgt is een verhaal van liefde, in de meest vreselijke omstandigheden, van iemand die vastbesloten is de hel van het kamp te overleven.
Ervoor kiezen om te leven is een heldhaftige daad, een daad van openlijke ongehoorzaamheid.
De jaren in het kamp gaan voorbij, maar de ontluikende liefde tussen Gita en Lale biedt hoop. Lale voert strijdbaar zijn gruwelijke taak uit. Hij vecht daarmee niet alleen voor zijn eigen leven en het leven van Gita. De voordelen en de kennis die hij heeft, deelt hij met zijn kampgenoten.
“Wie één leven redt, redt de hele wereld.” vult Lale zacht aan.
Een boek waarin niet de vraag óf, maar hoe ze zullen overleven centraal staat. Wat is de kracht van liefde in een afschuwelijke omgeving in vreselijke tijden?
De kracht van liefde in een hartverscheurende omgeving
De Tatoeëerder van Auschwitz is een vlot en beeldend beschreven verhaal, waar de meeste deelnemers van de leesclub snel doorheen gingen. Een beschrijving van gruwelijkheden in Auschwitz, door de ogen van de Joodse Lale Solokov, aldus Cindy de Rijk. Dit zorgt ervoor dat de roman veel meer biedt dan de te verwachten thema’s Oorlog en Liefde. Het is een verhaal over vriendschap, vertrouwen en er voor elkaar zijn. Over moed en doorzettingsvermogen. Over kracht, hoop en de drang om te overleven.
Een verhaal dat zonder twijfel weet te raken. Al is het maar omdat het boek voor 95% berust op onderzochte en bevestigde feiten en daarmee een afspiegeling is van een gruwelijke realiteit. De overige 5% gaat over waargebeurde momenten die gekoppeld zijn aan het leven van Lale en Gita in Auschwitz, aldus auteur Heather Morris in The Guardian. De vraag is of dit noodzakelijk was. Zoals Alexandra aangeeft was het verhaal ook “zonder de ‘extraatjes’ van de schrijfster al meer dan indrukwekkend geweest. De vraag bij het lezen van het boek is wat er raakt vanuit de wetenschap dat de beschreven gruwelijkheden waargebeurd zijn en wat vanuit het boek? De lezers verschillen van mening over de wijze waarop emoties en gevoelens in het verhaal zijn uitgewerkt. Sommige lezers hebben dit als te beperkt ervaren. “Het verhaal had mij nog meer kunnen raken als de emoties meer uitgewerkt zouden zijn. Al kan ik me voorstellen dat het erg moeilijk is, omdat de schrijfster erg dicht bij Lale’s vertelde verhaal is gebleven”, aldus Sanne. Maar dit geldt zeker niet voor alle lezers. Jack Vermonden beschrijft het verhaal als een met veel gevoel, emotie en ontzag vertelt en geschreven inspirerend verhaal, waarbij je na het lezen zeker je eigen alledaagse problemen relativeert.
Het boek laat af en toe vraagtekens achter, aldus Daphne G. Pas in het nawoord wordt door de auteur Heather Morris verteld waarom dat is. De lezers zijn het er dan ook over eens dat de toevoeging van de aanvullende informatie in het boek, die informeert over de verschillende mensen die deel uit maken van Lale zijn verhaal, een absolute meerwaarde is. Al blijkt de afloop van de oorlog voor sommige gevangen van het kamp gruwelijk en noodlottig.
De boodschap is zonder twijfel eenzelfde als in veel oorlogsromans. Namelijk dat we niet moeten vergeten wat er is gebeurt en dat dit nooit meer mag gebeuren. Het boek is ontroerend, confronterend en hoopvol, aldus Silvia van Elzelingen. De omschrijving door The_Cat is erg passend. Ze omschrijft het verhaal als: ‘prachtig’ op zijn manier en een krachtige erfenis die inzicht geeft in hoe mensen hebben geprobeerd om mens te blijven te midden van alle gruwelijkheden.
Eindoordeel
De Hebban Leesclub rond De Tatoeëerder van Auschwitz is afgesloten met een (afgeronde) gemiddelde waardering van ****.
Aanvullingen
Heb je interesse in meer, uitgebreidere achtergrondinformatie? De lezers die deel uit maakten van de leesclub kwamen er achter dat rondom de publicatie van het boek, verschillende artikelen verschenen zijn. Een aantal van deze artikelen vind je hier:
How I told the story of the tattooist of Auschwitz
'Stealing moments, stealing time': the love story that started with a tattoo in a death camp
