afbeelding http://slideplayer.nl/slide/10219224/

De Toverberg als Apollinische façade

Thomas Mann was een groot bewonderaar van Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken, 15 oktober 1844– Weimar, 25 augustus 1900), een beroemde en invloedrijke Duitse filosoof, dichter en filoloog.

afbeelding: wikipedia

In één van de vroege werken 'Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik' (1872) van Nietzsche kwam Thomas Mann de naam Zauberberg tegen. In dit werk bestudeert Nietzsche de Griekse tragedie en ziet daarin elementen die de tragedie in stand houden. Aan de ene kant de orde, de strakke opbouw, het gesproken woord, dat dingen verheldert, dit noemt hij het Apollinische element wat hoort bij de god Apollo. Aan de andere kant wordt de tragedie geïnspireerd door minder goed grijpbare zaken zoals gevoel, mysterie, driften, dit noemt hij het Dionysische element, het hoort bij de god Dionysos. De Olympische goden zouden nodig zijn om de Dionysische driften te kanaliseren.

Dankzij de Olympische goden konden de Grieken het wantrouwen tegen titanische machten van de natuur, de noodlotgedachte, de gier van de grote mensenvriend Prometheus, het verschrikkelijke lot van de wijze Oedipus, de vloek over het geslacht van de Artriden* weerstaan of in elk geval verhullen. Uit de oorspronkelijke titanische orde werd de Olympische orde (vreugde) ontwikkeld.

Peter-Paul Rubens- De val van de Titanen. 1637-1638 (wikipedia)

De wereld van de Olympiërs is Apollinisch en dient als beschermende laag tussen ons en onze driften.

In De toverberg van Thomas Mann dient het sanatorium als de façade voor onze angsten en diepste instincten. Het is er deftig, het eten is goed, er is een orkest op zondag. Maar dat is allemaal façade, ziekte en dood worden verhuld, afgeschermd, zieken werden gescheiden van de minder zieken.

Nietzsche heeft een belangrijk deel van zijn filosofisch leven besteed aan zelfoverwinning, hij waarschuwt voor het zich overgeven aan het Dionysische, waartoe de mens van nature is geneigd.

Hans Castorp maakt (net zoals Thomas Mann) het proces door van Selbstüberwindung (zelfoverwinning), in dit geval wil dat zeggen dat zijn romantisch-conservatieve houding evolueert naar een meer ethische houding. 

*Met de Atreïden of Atriden (Gr. οἱ Ἀτρείδαι) bedoelt men in de Griekse mythologie de kinderen van koning Atreus van Mycene: in het bijzonder verwijst de term naar Agamemnon en Menelaos, twee broers die een belangrijke rol speelden in de Trojaanse oorlog. 

-Tea van Lierop-