Trottoir Roulant Paris 1900 Exposition Universelle

Der Untergang des Abendlandes is een boek van Oswald Spengler. Het is in dezelfde  tijd geschreven als de Toverberg. Spengler stelt in zijn boek dat de Europese cultuur naar zijn einde loopt. Thomas Mann heeft het boek gelezen, getuige het feit dat de uitgever reclame maakt met een uitspraak van hem: ‘Een intellectuele roman van de eerste orde.’  Mann zal het zeker met belangstelling hebben gelezen gefascineerd als hij was door het grote thema van het onontkoombare verval. In dit artikel een paar achtergronden over hoe die wereld en met name Europa er in die tijd uitzag, met betrekking tot de Toverberg.

De geschiedkundige Philipp Blom noemt de periode waarin de Toverberg zich afspeelt, de eerste jaren van de twintigste eeuw tot aan het uitbreken van de eerste wereldoorlog, de duizelingwekkende jaren. Voor de mensen in die tijd gingen de ontwikkelingen stormachtig hard. De samenleving veranderde: kinderen kregen mondjesmaat onderwijs, de positie van de vrouw begon te verbeteren. Uitvindingen, nieuwe theorieën en inzichten volgende elkaar in hoog tempo op. De Toverberg kondigt in de kunsten ook het einde aan van de romantiek en later het realisme en naturalisme van de negentiende eeuw en introduceert het nieuwe tijdperk van het modernisme.

Duitsland was eind negentiende eeuw leidend op het gebied van de nieuwste technologieën. In Europa was Duits de taal van de handel, het universitaire leven en de wetenschap. Het grote land was een nieuwkomer in de Europese machtspolitiek. Duitsland was economisch dynamisch en zocht een daarbij behorende plek op het Europese toneel. De Duitse politieke elite, met de keizer voorop, vond dat Duitsland een evenwaardige positie net als Engeland verdiende. Engeland en Frankrijk maakten zich zorgen over de groeiende economische en militaire macht van Duitsland. Er werden bondgenootschappen gesloten. Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië vinden elkaar. Aan de andere kant het tsaristische Rusland en de twee koloniale grootmachten Frankrijk en Engeland. De dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije heeft moeite de ontevreden naties bij elkaar te houden, op de Balkan rommelt het. Ook Rusland heeft daar ambities voor uitbreiding van haar gebied. De moord op Franz Ferdinand in Sarajevo steekt de lont in het kruidvat aan en leidt tot het uitbreken van de eerste wereldoorlog. Die Mutterkatastrophe noemt de gezaghebbende geschiedkundige Golo Mann (zoon van) het.

Charles Darwin

afbeelding Wikimedia commons

Halverwege de 19de eeuw werd misschien wel één van de grootste ontdekkingen van de wetenschap gedaan. Darwin beschreef in The origin of species de evolutieleer. Het hele idee dat leven evolueert, zich ontwikkelt of eerder steeds verandert, was een nieuw inzicht. Het idee van evolutie wordt enthousiast niet alleen op de natuur toegepast, maar ook andere disciplines gaan er mee aan de haal. De internationale bond voor de organisatie van de Vooruitgang, waar Settembrini lid van is, leidt uit de evolutieleer van Darwin het filosofische standpunt af dat de diepste natuurlijke roeping van de mensheid haar zelfvervolmaking is. Dit is nog een positieve manier om voort te borduren op de evolutieleer. In dezelfde tijd ontwikkelde ook de eugenetica, de rassenleer zich uit de evolutieleer.

Sigmund Freud 
afbeelding Wikipedia

Krokowski houdt zich bezig met de zielsontleding en het menselijk droomleven. Hij geeft er elke twee weken een lezing over. De psychoanalyse staat in de kinderschoenen. Sigmund Freud, de vader van de psychoanalyse, legde veel nadruk op het onderbewuste. Het onderbewuste bevat veel verdrongen herinneringen.

Verdrongen vanwege pijn of gevaar. Freud had kennis genomen van een wet uit de natuurkunde van Helmholtz: energie kan niet vergaan. Freud stelde dat het materiaal in het onderbewuste psychische energie bevatte. Het bewustzijn probeerde steeds de ongewenste onthullingen van het onderbewustzijn te onderdrukken, maar het onderbewuste is zeer krachtig. Zo zou al ons handelen vanuit ons onderbewustzijn kunnen worden verklaard. Freud vond dat wij nooit iets per ongeluk of toevallig deden. Zo zijn dromen, volgens Freud, boodschappen uit ons onderbewuste.

https://en.m.wiktionary.org/wiki/radiograph

Wilhelm Conrad Röntgen (1845 - 1923) was een Duits natuurkundige. Hij is vooral bekend door zijn ontdekking van de naar hem genoemde röntgenstraling. In 1901 ontving hij de eerste Nobelprijs voor Natuurkunde.

In het Berghof beschikt Behrens over een doorlichtingsapparaat of Röntgenapparaat. Het apparaat werd in 1896 uitgevonden. De allereerste röntgenfoto, die in zowel medische als populaire bladen verscheen, was een afbeelding van Bertha Röntgens benige hand, waarop de scherpe contouren van haar trouwring onmiddellijk in het oog vielen. In die beginperiode werd het röntgenapparaat ook commercieel geëxploiteerd. Fotografen maakten röntgenfoto’s. De zwart-witte foto’s werden een hype. Vrouwen lieten hun beringde hand doorlichten en gaven de röntgenfoto als cadeau aan hun man. Zo konden zij altijd genieten van een intiem plaatje van hun geliefde. Toen later bleek dat röntgenstralen schadelijk voor de gezondheid waren, stopte de commerciële toepassing ervan.

- Jan Haas -