HET EINDVERSLAG

De auteur
De Franse schrijver Olivier Guez(1974) heeft jarenlang als freelance journalist gewerkt voor grote tijdschrijften, waaronder The New York Times en Le Monde. Tussen 2000 en 2005 werkte hij als internationaal economisch verslaggever voor La Tribune. Het eerste boek dat hij schreef, La Grande Alliance, in samenwerking met Frédéric Encel, ging ook over die periode.
In Frankrijk won De verdwijning van Josef Mengele de Prix Renaudot.

Het boek
1949. Josef Mengele, de marteldokter van Auschwitz, arriveert na zijn vlucht in Argentinië. Zich verschuilend achter pseudoniemen, beschermd door netwerken en het geld van zijn familie, en ondersteund door een gemeenschap in Buenos Aires die nog steeds droomt van het Vierde Rijk, gelooft de voormalig folteraar dat hij een nieuw leven kan beginnen. Duitsland heeft het druk met de wederopbouw, het Argentinië van Perón is welwillend. Maar al snel wordt de jacht op voortvluchtige nazi-kopstukken weer geopend. Vanaf dat moment zal Mengele geen moment rust meer hebben, maar ondanks een klopjacht van dertig jaar sterft hij in 1979  onder mysterieuze omstandigheden in Zuid-Amerika maar nog steeds in vrijheid.
Deze krachtige roman is het resultaat van Olivier Guez’ diepgravend onderzoek naar wat waarschijnlijk de meest geheimzinnige man uit het Derde Rijk is geweest en reconstrueert op boeiende wijze de mythe achter de ‘Engel des doods’.

De deelnemers aan de leesclub
Monique van Kleef, Annemiek Bos-Chialastri, Annemieke de Jong, Rob Manders, Mandy, Axje1807 (Alexandra) , de boekenier (Luc), Janet, Ilona tomasowa, HHofstede (Hasso), INGFZ (Ingrid) , Anice, Isolde en rinzewind (Wim) waren de gelukkigen die een exemplaar toegestuurd kregen. Maaaar… daar stopte de pret niet! Liefst drie deelnemers sloten aan met een eigen exemplaar. Maaartje, Maartje (it’s all-in the name) en The_Cat (Inne) kwamen onze groep vergezellen.

De leesclub
Wat een enthousiasme! Ik voel me erg gezegend dat ik deze leesclub mocht coördineren en dat komt door jullie, lieve deelnemers! Dank jullie wel!

De cover kon iedereen wel bekoren. Het sobere geeft het boek een goede uitstraling en het feit dat het een gebonden editie is, was voor veel deelnemers een erg prettige verrassing.

De combinatie van feit en fictie is verwarrend, maar ook erg leuk. Wat is verzonnen? Wat is er gebaseerd op de waarheid? Een auteur die een eigen draai geeft aan de feiten, maar daar wel erg zijn eigen stempel op drukt en weinig ruimte laat aan de lezer om zelf een mening te vormen over het hoofdpersonage. Dat is toch grotendeels onze conclusie. Jammer? Misschien wel, maar hoe kan je een andere mening hebben over een figuur zoals Mengele?
Op de vraag of je een ander onderwerp kent waarbij het leuk zou zijn om feit en fictie te combineren, kwamen leuke suggesties met oa. de verdwijning van Agatha Christie, de verdwijning van Amelia Earhart, de verdwijning van het vliegtuig van Malaysian Airlines vlucht 370 en de moord op Pim Fortuin

Het boek stipt natuurlijk enkele pittige thema’s aan. De vlucht van de Nazi’s naar Zuid-Amerika is er eentje van. Een echte eye-opener voor sommige deelnemers, andere lezers wisten van deze zaken al heel veel af. We konden ook hier iets opsteken van elkaar en dat werd dan ook volop gedaan!

Op de vraag welke passages er het meeste bijgebleven waren, kwamen verschillende antwoorden. Mandy geeft het voorbeeld van het narcisme van Mengele: ‘Hij kon er niks aan doen, hij bewees Duitsland alleen maar een dienst en nu werden ook nog eens zijn diploma's afgepakt. Zo egocentrisch.’ Ook Alexandra benoemt dit: ‘ij mij was ook echt het feit dat hij in shock was dat zijn diploma's afgepakt werden, een heel bepalend stuk, hij leefde echt in de veronderstelling dat hij goed deed, een beter noordelijk-sterkere mensen, bijvoorbeeld boeren creëren.’ Luc zegt hierover: ‘Hij heeft nooit begrepen dat de manier waarop hij onderzoek deed, verkeerd was, mensonwaardig.’
Ingrid had geen specifieke scene, maar benoemt een gebeurtenis: ‘Wat mij heel erg shockeerde was het beschreven experiment van Mengele om een moeder te verbieden haar pasgeboren baby te zogen om te kijken hoe lang het duurde voordat het kindje zou overlijden.’ Ook Janet is dit het meeste bijgebleven: ‘De gedachte alleen al wat deze vrouw door heeft moeten staan maakt me misselijk en onpasselijk.’
Annemiek vind dat de toon al gezet wordt met dit: ‘Dat hij terugdacht aan de tijd dat hij fluitend besloot wie te selecteren voor de experimenten (in Auschwitz).’
Annemieke vond het meest bijzondere moment de ontmoeting met zijn zoon Rolf: ‘Ik vind het bewonderenswaardig dat hij zijn vader zo´n kans geeft. Bijzonde ook hoe Mengele er mee omgaat en bij zijn eigen standpunt blijft in dit stukje…’ Inne zegt over dezelfde scene dit: ‘Zolang zijn zoon niet gezien hebben, en dan ook nog niet beseffen dat wat hij aan het doen is helemaal niet de juiste kant opgaat.’ Maartje benoemt deze conversatie: ‘'Heb je nooit medelijden gevoeld met de kinderen, vrouwen en oude mensen die je naar de gaskamer stuurde? Heb je geen berouw?' Mengele werpt een vuile blik op zijn zoon, die er duidelijk niets van begrijpt. 'Medelijden is geen valide begrip, omdat de Joden geen mensen zijn.' Dit toont voor mij de man Mengele het meest.’ Ook Rob haalt een deel van deze conversatie naar voren: ‘'Papa, wat deed je in Auschwitz?'. Vooral sterk omdat het zijn eigen 'vlees en bloed' zijn die hem als eerste en enige confronteren met zijn verleden en hem ter verantwoording roepen. En vervolgens de verwerping en afwijzing. Pijnlijker kan het niet ...’ Wim is het volledig eens met Rob en zegt over deze scene: ‘Een aangrijpend moment vond ik dat. De ontkenning.’  Maaartje kiest ook voor de ontmoeting met de zoon, maar om een heel andere reden: ‘Het was zo een sterk gekleurd stuk van een zuivere good guy (zoon) en intense bad guy (Mengele) dat ik me juist vooral afvroeg hoeveel het verhaal de daadwerkelijke gebeurtenissen benaderde en niet vooral een projectie is van de kennis en gevoelens achteraf. Ik vroeg me vanwege de zwart-witte benadering dus vooral af of dit feit of fictie was.’
Over de zoon valt nog meer te zeggen volgens Hasso: ‘Rolf Mengele is een gekwelde jongen. Elke keer als hij zich voorstelt, wordt hij onthaald op een pijnlijke stilte en gegeneerde blikken. Mengele, zoals....? Ja, Mengele. De zoon van Satan." Dit maakt maar weer een duidelijk welke invloed het gedrag van ouders op de kinderen heeft en welke vooroordelen mensen hebben bij een naam.’
Isolde gooit het over een andere boeg. Zij komt terug op het moment dat Mengele hoort van de executie van Eichmann: ‘De verbazing en het ongeloof, en direct daarna de angst…’
Anice is verwonderd over het egoïsme van Mengele: ‘Het feit dat Gerhard jarenlang als een soort babysitter is geweest van mengele en nu van hem totaal geen hulp krijgt nu zijn vrouw zo ziek is.’
Monique vat het samen: ‘Mengele moet zijn wil doordrijven in alles. Zijn ware aard komt altijd bovendrijven.’

De drie woorden om het boek te beschrijven leverde enkele hele mooie woordspelingen op! Mens of beest? Eigen ideologie verblindt. Dader speelt slachtoffer. Gevangen in ‘vrijheid’.

Eindoordeel en Waardering .

De quotes
Maaartje: 3* Het boek vertelt het interessante en voor velen onbekende verhaal van het leven van Mengele na de Tweede Wereldoorlog, maar doet dat in een minder geslaagde vorm door feiten en sterk persoonlijk gekleurde fictie te combineren tot een roman.

Inne: 3* Uiteindelijk geeft het een mooie uiteenzetting van de vlucht van Mengele, en een aantoning van hoe hij erin geslaagd is geweest om nooit gepakt te worden.

Wim: 4* Het boek kreeg de naam historische roman mee alhoewel er moet gezegd worden dat het zwaartepunt van het boek non-fictie is. Hoewel de materie nogal zwaar is, slaagt Olivier Guez er met zijn typische journalistieke schrijfstijl in deze heel toegankelijk te maken.

Luc: 4* Fictie en non-fictie gaan in dit boek hand in hand, al moet gezegd worden dat het overgrote deel non-fictie is.

Mandy: 4* Het feit dat hij geen berouw toont, maakt hem in mijn ogen tot een echte psychopaat en de haat die je krijgt jegens deze persoon, zonder dat de schrijver daar expliciet op uit is, vind ik toch knap. Het heeft me niet onberoerd gelaten en voor zo’n feitelijk boek, bracht het toch de nodige emoties over.

Isolde: 4* En na het boek blijf je toch achter met de onbeantwoordbare vraag hoe het toch allemaal mogelijk is geweest …

Annemiek: 4* Guez laat mij na aflopen van het boek nog wel achter met de volgende vragen: Zou deze vlucht voor Mengele het achteraf nou echt waard geweest zijn? Als hij het over kon doen zou hij dan zo een leven geleid willen hebben?

Maartje: 3*Al met al een boek dat verbijstert en dat oproept tot vragen stellen.

Hasso: 3*Wat betreft de beschrijvingen van de relaties die Mengele had met zijn familie en de mensen die hem hielpen in Zuid-Amerika had het meer de diepte in mogen gaan en eigenlijk geldt dat ook voor het personage van Mengele zelf.

Monique: 4*De schrijver Olivier Guez heeft Politicologie en Rechten gestudeerd en is daardoor goed onderlegd. Hij kan dit goed gebruiken tijdens zijn speurwerk en hierdoor weet hij een inhoudelijk, meeslepend en intrigierend boek neer te zetten. Historie en fictie worden goed verweven met elkaar.

Annemieke: 4* Een boek dat je laat schrikken over het naoorlogse leven, dat je aan het denken zet over wat een mens drijft en hoe die aan zijn idealen komt en dat je laat zien dat een vrij leven zeker niet altijd vrij hoeft te zijn.

Ingrid: 4*Al met al een interessant boek dat mij nog wel een tijdje bij zal blijven. Wat mij betraft had er meer dialoog mogen zijn en het element roman iets meer naar voren mogen komen.

Alexandra :4*Mede doordat Olivier Guez de dagboekfragmenten van Mengele zelf heeft gebruikt, is het een boeiend verhaal geworden.

Anice: 4* Het boek blijft lang nadreunen in mijn gedachten.

Rob: 3* De fictie die - deels op basis van dagboekfragmenten - is ontsproten aan de verbeelding van de schrijver, gaat kopje onder tussen de historische feiten.

Janet 5* Dit boek toont de gruweldaden van de Engel des Doods, en geeft ons een blik op de narcistische persoon die Mengele is.

Conclusie
Gemiddelde eindwaardering is 3,75. Als we dat afronden komen we uit op een kleine vier sterren! Conclusie: Wij vonden het de moeite waard! Nu de rest van Nederland en België nog!

Bedankt alle deelnemers en tot een volgende keer!