Een nieuwe leesclub op Hebban met een historische roman, waarbij de aantrekkelijke cover en een verleidelijke titel de verbeelding prikkelen. Wie is die Zwarte koningin, wie is de vrouw op de cover en wat heeft zij te verbergen?

Vele geïnteresseerde lezers schreven zich in, maar het aantal boeken was beperkt. Vijftien lezers kregen dé mail dat ze waren ingeloot en melden zich al snel en enthousiast in het leesclubcafé. Wie niet was ingeloot kon aansluiten met een eigen exemplaar en dat zorgde voor zeven extra lezers. Volle bak, maar heel gezellig.

De leesclub

De boeken lagen al snel in de brievenbus. De eerste vraag over de verwachtingen ging meteen online en leverde veel reacties op. Na ruim twee weken lezen waren de boeken uit en stonden de overige negen (deel) vragen online in het discussietopic, zodat iedereen die al kon beantwoorden en bewaren voor de discussie. De eerste vraag die ‘open’ ging, was die over de cover en de titel.

De cover en de titel

De huidige cover is een andere dan die oorspronkelijk was bedacht, en ook de titel De zwarte koningin is nieuw bij deze uitgave. Voer voor discussie en dat hebben we geweten. De mailbox ontplofte zo’n beetje, zoveel reacties werden er geplaatst.

Met de wisseling van cover en titel zijn we het eens, deze nieuwe uitgave past goed bij het boek. We vragen ons af wie er nu de cover siert, is het Catherine als jonge vrouw, of is het toch de jonge Fiore, hofdame van Catherine die de hoofdpersonage is in deze roman? Dan blijkt de kracht van de leesclub en komen we tot het besluit dat het Fiore moet zijn, in een pose waarin ze geschilderd gaat worden. Maar het heeft ook wat van een jonge Catherine in de kleding die ze draagt, een beetje van beide dus en dat is mooi gekozen. Hoewel de schrijfster niet actief meedoet in de leesclub, blijkt ze die toch te volgen, weet MarijeMei die haar via Facebook dan ook de vraagt stelt hoe het met de cover zit.

Quinty: Ik vind het symboliseren dat Fiora in de schaduw gehuld is, maar zich naar het licht wilt draaien. Dit staat dan natuurlijk voor de dingen die Fiora voor Catherine moet doen, maar eigenlijk helemaal niet wil doen.
Andrea: Alleen doet de titel vermoeden dat het echt over de koningin-moeder gaat, terwijl het boek echt volledig vanuit de hofdame Fiora geschreven is. De flaptekst verzet deze verwachting wel al voor een groot stuk.

MarijeMei: Hierbij het antwoord van Catharina Botermans: De omslag foto? Dat is, heel saai, een foto uit een beeldbank. Dus het is niet vooropgezet of door een vormgever bedachte pose met bijpassende kleding. We hebben er een stuk of 8 beelden gekozen (ook van andere dames) en daar is de vormgever mee aan de slag gegaan. [..]. Ik vind het vooral leuk dat je kunt denken aan een jonge Catherine (als was zij bepaald niet zo aantrekkelijk) als wel Fiora zoals ze was ten tijde van het boek. Al zijn de parels dan een beetje misplaatst. Maar ze zal heus wel eens zo’n haarstuk opgezet hebben in Catherine’s kleedkamer denk ik dan

De proloog

Na een zeer interessante discussie bij de vraag over de cover en de titel, is het tijd voor een vraag over de proloog. Het lijkt een vraag die wat minder discussie zal uitlokken, maar niets is minder waar. Met deze enthousiaste groep lezers, loopt ook dit topic gezellig vol.

De proloog gaat over Fiora en Amédee en biedt een blik op het einde van het verhaal. De term ‘spoiler’ komt voorbij. Het is inderdaad zo dat het laatste deel van het boek nu al bekend is, maar het blijkt na het lezen van het boek toch nog een verrassing te verbergen.

Jolanda: Achteraf had voor mij de proloog ook niet gehoeven want het geeft best wel wat spoilers weg. Dat weet je aan het begin van het boek nog niet maar bij de herhaling voelde ik toch wel teleurstelling.
Ilsberk: Toen de tekst terug kwam, was er wat herkenning. Door de voorgeschiedenis uit het boek krijgt de proloog meer body.
MarijeMei: Een paar dingen die ik in het begin er niet zo uit had gehaald, vielen me de tweede keer juist op
Maaike: Ik lees de proloog ook altijd. Vaak ervaar ik het als een soort puzzel, omdat je bij in het begin van het verhaal nog niet begrijpt wat de proloog precies met het verhaal te maken heeft en dan vind ik het leuk om daar gaandeweg achter te komen.

Personages

Vanuit de proloog stromen we door naar de vraag over de personages. Fiora, Catherine, Guillaume de nar en de aap, ze komen allemaal voorbij. Daarbij kijken we naar de bij-personages die een minder grote rol spelen.

We bespreken vooral Fiora en Catherine uitgebreid en hun gedragingen en ontwikkeling krijgen veel aandacht, net als de verhouding tussen hen. En met ons allen komen we tot bijzondere inzichten, vooral de vergelijking van Quinty krijgt bijval.

Quinty: Fiora maakt wel een veel grotere ontwikkeling door, zij gaat namelijk van naïef meisje tot moordenaar. Ik denk dat ze deze ontwikkeling niet door had gemaakt als ze niet met Catherine in aanmerking was gekomen, of als Catherine er niet zo lang overheen had laten gaan voordat ze Fiora tot al deze daden aangezet had. Ik zie het een beetje als een toxic relatie, waarbij vaak een analogie getrokken wordt met een kikker: als je een kikker in kokend water gooit, springt hij er gelijk uit, maar als je hem in water zet en het water dan langzaam laat koken, blijft hij zitten. Zo denk ik dat het ook het geval was geweest bij Fiora.

Een onderdeel van deze vraag is of het Botermans is gelukt om de mens achter de reputatie van Zwarte Koningin heeft laten zien. Voor de ene lezer is dat voldoende gelukt, maar anderen hadden graag wat meer van haar willen zien.

Koosje: Ik heb wel een beeld gekregen van een vrouw die keuzes maakt ten koste van haar eigen wezen, maar in alles gericht op haar zonen en koninkrijk en gericht op het behouden van macht. Een eenzame oude ziekelijke soms ook kwetsbare vrouw, die al is het achteraf toch wel heel veel genegenheid voelde voor of misschien zelfs verbondenheid met haar hofdame. [..] Dus toch wel een beetje meer mens, vrouw, moeder dan de reputatie.
Marina: Door het hele verhaal heen kreeg ik niet echt een goed beeld van haar. Er bleef afstand. Alleen op het einde, met dat cadeau, liet ze wel de menselijke kant van Catherine zien.

Via een vraag over de schrijfwijze en de opbouw van het verhaal kijken we naar de setting en beantwoorden een vraag over feit en fictie.

'Vlotte makkelijke schrijfstijl', 'prettig leesbaar', 'passend bij de tijd,' en 'veel vaart' wordt er gezegd, maar ook 'kabbelend' komt voorbij. Een aantal lezers valt het op dat verleden en tegenwoordige tijd door elkaar worden gebruikt. Over de opbouw zijn de lezers tevreden, chronologisch met terugblikken, in een rustig tempo vertelt met spanning aan het einde en dat ingepakt tussen een proloog en een epiloog.

Rineke:  In het begin viel het op dat zij meermaals in dezelfde scene van verleden tijd overspringt naar tegenwoordige tijd [..] Waarschijnlijk is het de bedoeling om levendigheid aan te brengen. Aanvankelijk vond ik het storend, maar raakte er snel aan gewend.

Nel: Het boek bouwt traag op, waardoor je als lezer meekijkt naar het hof door de ogen van Fiora. Naar het eind toe wordt het steeds spannender. De spanning zit hem vooral in de tweestrijd van Fiora.

MarijeMiggiels: Fictie en non-fictie liepen wel mooi in elkaar over. Ik heb me geen moment hoeven afvragen of iets echt of fictie was. Dat gegeven vind ik eigenlijk wel knap gedaan.

Het einde

Het einde van het boek levert net als de proloog een hoop reacties op. De epiloog sluit af met een scène waardoor het verhaal weer rond is en terug bij het begin, maar het laat ook ruimte voor een open einde waarbij we zelf invullen hoe het afloopt met Fiora. Ook hier zijn de meningen verdeeld, want niet iedereen houdt van een open einde. Waar we het wel met elkaar mee eens zijn is dat een feelgood einde van 'ze leefden nog lang en gelukkig' niet passend zou zijn geweest bij deze historische roman.

Willy: Het eind van het verhaal is een beetje met gemengde gevoelens. Te groot stuk herhaling van de proloog. [..] De epiloog maakte dat wel weer goed.
Hennie: Een verhaal met een open einde; Je blijft toch altijd met vragen zitten. Liefst zou ik een happy end willen zien. Maar we hadden al een idee gekregen over de afloop.
Koosje: Dat het een cirkelvormig verhaal is vind ik wel prettig lezen. Je begint min of meer aan het einde en pakt dan terug naar het begin en doorloopt het dan een soort van chronologisch tot het einde en dan nog een klein staartje.

Quote's en scènes

De laatste drie vragen van de leesclub betreffen quote’s op het boek, bijzondere scènes en mooie zinnen en we sluiten af met de vraag in hoeverre de verwachtingen vooraf zijn uitgekomen. Het is inmiddels duidelijk dat deze groep lezers nog even enthousiast is over de leesclub, want het aantal reacties blijft ongekend hoog. 

Er worden diverse gebeurtenissen genoemd die opvielen in het boek. Een van de gebeurtenissen die erg opvallend was en ook bizar  te noemen, is als D’Epernon, een van de vertrouwelingen van koning Henri, als een kat zijn opwachting maakt.

Jolanda: Die katten-scéne bijzonder maar ik zag dat meer als excentriek. Ik vond het wel jammer dat daar weinig meer van terug kwam in het verhaal. Nu stond het zo op zichzelf dat het effect ervan kwijt raakte.

Wat 'mooie zinnen' betreft is de opbrengst niet heel hoog. Een paar lezers hebben niets gemarkeerd, terwijl anderen wel een paar zinnen citeren die opvielen tijdens het lezen. Het geeft in de leesclub een 'o-ja' gevoel. Meer aandacht gaat naar de laatste deelvraag over hoe de leeservaring is van het hele boek. De ene lezer heeft veel uit het boek gehaald, de ander ging op zoek naar extra informatie op internet.

Sandra: Ik vind het een prachtig boek! Het verhaal heeft me zeker geraakt en heeft me genuanceerder gemaakt ten opzichte van de hugenotenoorlogen. Dat alles een kwestie van macht is en dat het in feite niets te maken heeft met de inhoud van je geloofsbeleving. [..] En in dat opzicht had ik van Catherine ook wel het beeld van de op macht beluste, duistere figuur, die geen misdaad schuwde om haar opponenten uit te schakelen. Vandaar dat één van mijn mooie zinnen die over religie en hebberigheid is. Dat is echt een inzicht dat ik door dit boek heb verkregen.
Rineke: Na het lezen van het boek bekroop mij een gevoel van teleurstelling. Het verhaal heeft mij niets geleerd. Positief: het boek heeft mij nieuwsgierig gemaakt en gestimuleerd om zaken op te zoeken die mij door het boek niet duidelijk werden gemaakt.

Verwachtingen

De zwarte koningin is een boek dat zich uitstekend leende voor een leesclub. Dat het verhaal over Catherine De’Medici zou gaan was de aanleiding voor velen om het te gaan lezen. Het feit dat het boek vervolgens vanuit hofdame Fiora wordt verteld en Catherine De’Medici al op leeftijd is, is dan toch anders dan de verwachtingen vooraf. 

VM van Erp: Helemaal uitgekomen is dat niet, want hoewel de feiten wel dienen als kapstok voor het fictieve verhaal, blijkt het meer het verhaal van Fiora dan van Catherine. [..] Ben ik nu teleurgesteld? Nee, dat niet, want het is per slot van rekening een debuut, en als je het goed beschouwd een veelbelovend debuut!
Nel: Ik had hoge verwachtingen van het boek. Deze zijn deels uitgekomen. [..]  Wat ik niet had verwacht is, dat de verhaallijn, spanningsopbouw vooral gericht was op Fiora, de hofdame.
Lieneplien: Gedeeltelijk wel, het geroddel en de intriges zijn zeker aan bod gekomen in de roman. Ik had alleen wel verwacht dat ik meer zou leren over de tijd van Catherine en dat is niet helemaal gelukt.

Het was de voorlaatste vraag, maar deze is zo leuk om mee af te sluiten:

Omschrijf het boek in maximaal 10 woorden.

(dat bleek nog een hele opgave, en de 10 woorden werden enigszins overschreden…) 

• Nel: Spannende en rijke historische roman over liefde, macht en verraad.
• Lieneplien: Historische roman over een hofdame aan het intrigerende hof van Catherine d’ Medici.
• MarijeMei: Hoe intrige en machtsspelletjes het leven van een jonge vrouw volkomen op z’n kop zetten
• Ineke: Het goede willen doen, en toch verkeerde keuzes maken
• Rineke: Een fictief verhaal dat zich afspeelt aan het Franse hof in de 16e eeuw.
• Koosje: De zwarte Koningin, Intriges en onvoorwaardelijke loyaliteit, houdt Catherine de Medici haar hofdame in haar macht?
• Marina: Een historische roman om je even in een andere wereld te wanen
• Jolanda: Hoe Catherine de’ Medici haar hofdame tot afkeurenswaardig handelen aanzette.
• Anja: Belevenissen van de hofdame tijdens de laatste jaren van Catherine de Medici
• Rietje: Het leven aan het hof van Catherine de Medici gezien door de ogen van een hofdame.
• MarijeMiggiels: Volg hofdame Fiora in de schaduw van Koningin moeder Catherine de Medici
• Marieke: Een historische roman over het leven aan het hof van Catherine De'Medici
• VM van Erp: De toekomst van een hofdame wordt beïnvloed door Catherine de’ Medici.
• Maaike: Inkijkje in het Franse hofleven vanuit hofdame van Catherine de’Medici
• CaroLeest: Fiora de hofdame van Catharina de Medici is zo loyaal, dat het misschien haar eigen ondergang wordt.
• Hennie: Een jonge hofdame aan het Franse hof komt onder de invloed van de machtige Catherine de Medici.
• Quinty: Goed geschreven historisch roman
• Ilsberk: Hoe een hofdame het vertrouwen van Catherine de’ Medici wint
• Sandra: Hoeveel kost het veiligstellen van de troon?
• Marja: Naïeve jonge hofdame wordt instrument in handen van gewiekste koningin
• Willy:  Manipulaties van Catherine de Medici brengt haar hofdame in gevaar
• Andrea: Een historische roman over een hofdame aan het hof van Catherine de Medici.

De sterren

Een mooie historische roman en 22 best kritische lezers in een leesclub, het leverde een mailbox op die op ontploffen stond, zoveel reacties kwamen er steeds binnen. Vijf sterren voor de leesclub komt er als reactie bij vraag 10 van VM van Erp: “Zo veel interactie bij het beantwoorden van de vragen heb ik nog niet vaak meegemaakt. Dan weet je weer helemaal waarom deelname zo leuk kan zijn”.

Maar het draait om het boek, hoe hebben we dat beoordeeld?

Hoewel er teleurstelling was bij de verwachting van het boek in verhouding tot het werkelijke verhaal, dat minder Catherine was en meer Fiora, zijn de lezers positief over het boek.

Met 11 x vier sterren, 1 x drie-en halve ster en 10 x drie sterren is de leesclub van De zwarte koningin afgerond met een gemiddelde van 3,5 sterren.

Maaike (4 sterren): Catharina Botermans heeft hiermee een vermakelijk debuut geschreven dat snel wegleest en je een inkijkje geeft in het Franse hofleven vanuit het perspectief van een vooraanstaande hofdame.
Sandra (4 sterren): Het boek brengt nuance in de reputatie van de zwarte koningin. Ze was ook een mens, ook een moeder.
Rietje (3 sterren): De lezer blijft op zijn honger zitten. Je verwacht meer te weten te komen over Catherine zelf maar de eigenlijke protagonist is de hofdame.
IlsBerk (3 sterren): Wel laat het boek zien dat Catherina een goede onderzoeker is en ze het leven aan het hof treffend kan beschrijven.

Met dank aan Hebban en uitgeverij Kok/Mozaiek voor het beschikbaar stellen van de boeken en speciale dank aan Catharina Botermans die het aandurfde om haar debuut te laten bespreken en extra informatie wist te geven bij enkele vragen.
En grote dank aan jullie leesclublezers. Met meer dan 1500 reacties verdeeld over tien vragen werd dit, dankzij jullie, een geweldige leesclub!

Marieke Scheers
Coördinator Leesclub De zwarte koningin