Dit leesclubje is ontstaan uit een groep enthousiaste Dorrestein lezers, die samen een oudje van haar hand wilden lezen. We waren met 14 vrouwen én één man. Aard Evert durfde het aan! En stond zijn mannetje.Dit boek van Dorrestein komt uit 1998 en gaat over Ellen van Bemmel die een heftige jeugd achter de rug heeft. Nieuwsgierig naar het eindoordeel? 

INHOUD 

Twaalfjarige Ellen van Bemmel is de enige van de vier kinderen uit het saamhorige gezin van Bemmel die de komst van haar nieuwe zusje met grote ongerustheid tegemoet ziet. Want stel dat de banvloek die zij heeft uitgesproken, werkelijkheid wordt. Vijfentwintig jaar later keert Ellen, als enige nog levende Van Bemmel, terug naar haar ouderlijk huis. Ze is zwanger en zoekt een antwoord op de vragen die haar eigen kind haar later zal stellen: Heb ik geen oma, mama? En geen opa? Heb ik geen familie? Hoe komt dat? 

LEESCLUB 

Aan de hand van tien discussievragen bespraken de leesclubdeelnemers wat zij van het boek vonden. 

De titel van het boek, Een hart van steen, komt terug in het verhaal. Merel: Het hart van steen komt zoals al gezegd is letterlijk in het verhaal terug in de vorm van de grafsteen. Het hart van steen kan ook aan diverse personages toebedacht worden. Ellen lijkt haar moeder geen stenen hart toe te dichten, omdat haar reactie te wijten is aan hormonale onbalans. Haar vader echter zou wel hiervoor in aanmerking komen, want hij heeft de wensen van zijn vrouw boven het leven van zijn kinderen verkozen. Later komt er echter een andere verklaring voor het gedrag van vader. Merel vindt de titel prima. Misschien ligt het er wat te dik op, maar ik zou geen andere titel hoeven. 

Het boek is alweer bijna twintig (!) jaar geleden voor het eerst verschenen. Ik was benieuwd dit merkbaar zou zijn, naar de verwachting? ine: Dit boek gaat vooral over menselijke relaties, de interactie met elkaar. Op dat vlak zijn wel niet veel veranderd en zal het nog actueel zijn. Als we het al ergens aan merken dat wel een 'oud' boek lezen, zal het eerder aan de technologische omstandigheden zijn: op het vlak van informatie en communicatie is alles aan sneltreinvaart veranderd de laatste decennia.

Leuk detail in het boek is het knipselbureau van de ouders van Ellen. Niet echt van deze tijd meer maar een aantal leesclubleden kennen het maar al te goed. Elsofie heeft in de jaren ’70 regelmatig met een knipselbureau gewerkt. Ook Roosje heeft vroeger graag gebruik gemaakt van de knipselmappen in de bibliotheek. 

Renate heeft vele boeken geschreven. Ruim 30 werken van haar hand zijn gepubliceerd. Waren de leesclubleden bekend met ander werk van Dorrestein? Ellen Rodrigo: Ik heb eigenlijk al het oudere werk van Dorrestein wel gelezen. Dat vind ik beter dan haar nieuwere werk, m.u.v. Reddende engel, dat was weer genieten. Kenmerkend voor haar schrijfstijl volgens mij: het gemak waarmee ze lijkt te schrijven en waarbij ze de lezer de meest afschuwelijke zaken laat aannemen, heel humoristisch, venijnig (vilein), vlot, ironisch. Ze drijft de spot met haar personages, zichzelf én met de lezer. De terzijdes vind ik ook geweldig. Haar schrijfstijl is duidelijk herkenbaar en uniek. 

Hoewel het fictie is, kan een boek realistisch overkomen. Ik vroeg me af in hoeverre het boek realistisch was opgeschreven. Velen vinden het boek realistisch overkomen. Marielle: Het boek vertelt voor mij een absoluut realistisch maar bijzonder schrijnend verhaal. Margje raakt door haar PN-depressie de controle over alles kwijt. “Waarom had het kwaad, arglistig als het was, haar onschuldige gezin als broedplaats uitgekozen?” Niemand die haar helpt, niemand die iets doet, gruwelijk.

De post natale depressie speelt een behoorlijke rol in dit boek. Wil: Dat nauwer contact met God zou in principe zeker niet tot tragische gevolgen moeten lijden. Maar Margje heeft een ernstig defect in haar godsdienstbeleving en zoekt steeds naar de schuldige(n) en als enige oplossing om uit de impasse te komen gaat zij letterlijk over lijken. En bedenkt dat het goed is. Tja. Deze godsdienstwaanzin beslaat eigenlijk het hele boek en wordt duidelijk verwoord. De lezer ziet het meteen en krijgt alle stadia mee van deze waanzin en van haar medische stoornis. De andere betrokkenen helaas niet.

Tea: De passage in de kerk waar Ida gedoopt werd vond ik al heel beklemmend, daar roept Ellen God aan : 'Mijn maag wordt zwaar van ellende. Alstublieft God, gooi een bliksemschicht op me neer. Sla me maar met een Egyptische plaag.' Dit lijkt bijna een vooruitblik van wat er later gaat gebeuren met Margje( ik raak in de war, want die naam komt voor in de boeken van Jan Siebelink en als er iemand is die mooi over godsdienstwaanzin kan schrijven is hij het wel) Ik vind het thema mooi uitgewerkt, zeker in combinatie met de psychische gesteldheid van Ellen, de minder betrouwbare waarnemer.

Rietje: Ik denk dat Margje bij God een soort houvast zocht. Bidden om de baby beter te maken. Een schreeuw om hulp of van wanhoop. Vond het erg triest.

Aard Evert: Ik denk dat we op dit punt nauwelijks nog te maken hebben met pnd. Het heeft zich Bij Margje toch wel ontwikkeld tot pure gekte, of in ieder geval tot godsdienstwaanzin. Persoonlijk vind ik dit een iets te vèrgaande hysterische ontwikkeling en een klein minnetje op het conto van Renate Dorrestein. Het te slachten varkentje op het aanrecht.....pure horror. Maar ja, misschien wel een integraal onderdeel van haar benaderingswijze, dat weet ik niet. Voor mij hoefde dit niet, subtielere gekte lijkt me mooier!

In dit postnatale geweld is vader Frits ook aanwezig. Hoe vinden de leesclubleden de vader, Frits, neergezet? Onze enige man in ons midden wordt aangemoedigd en durft te antwoorden. WWel vraagt hij zich af of hij in een wespennest is getrapt… Dat blijkt niet zo te zijn! Aard Evert: Ik geef het jullie te doen, een ideale vader te zijn als je een introverte, zwijgzame figuur bent, hals over kop verliefd geworden op een vrolijk, uitbundig meisje en al meteen in de luiers verzeild raakt. En denk eraan, katoenen luiers met veiligheidsspelden . Een type als Margje neemt dus min of meer automatisch het heft in handen, waar het het huishouden en de opvoeding betreft. Nergens lees ik dat Frits niet zijn best doet om een goede vader te zijn, op zijn manier en in dat tijdsgewricht. Ellen kruipt tegen hem aan en hij probeert haar een beetje zelfvertrouwen te geven ( wat hij zelf mist!). Omdat Margje ook meewerkt aan de knipsels ( best een beetje modern, toch) krijg je de indruk dat de kinderen min of meer zichzelf en elkaar opvoeden. Vader Frits vlucht in zijn werk, vooral natuurlijk als Margje's gedrag daat aanleiding toe geeft. Dan wordt zijn karakter , door Ellen "zachtmoedig" genoemd, maar wat je ook best nogal slap mag noemen extra duidelijk. Hij "ritselde van ernst en droogte". Wel leert hij Ellen schaken, niet een eenvoudige klus, waaraan hij best de nodige tijd besteed zal hebben. Nergens krijg ik de indruk dat hij minder van zijn kinderen hield dan zijn vrouw.

Roosje de Vries: Ik vind hem als personage tamelijk sympathiek. Ik vind de moeder trouwens ook sympathiek. Is het hun zonde misschien dat ze zo verliefd waren op elkaar? En daardoor hun kinderen enigszins verwaarloosden of iig op het tweede plan stelde? Behalve dus bij de laatste. 

Zijn er dan passages die ons bij zullen blijven? Marianne: Een opvallend stuk vond ik waarin Ellen naar de verjaardag van haar broertje gaat en hij haar amper meer herkent. Hij was het enige dat zij over had uit het verleden, maar hij is door de adoptie en naamsverandering zo veel veranderd dat Ellen ook dat kwijt is.

Marieke Scheers: toen ik net nadacht over wat het meest is blijven hangen, kwam ik op de scene waar ze afscheid neemt van haar andere persoonlijkheden. Het was voor mij een moment dat ze eindelijk haar verleden achter zich wil en kan laten, en zich kan richten op de toekomst.

Wil: Dat is de passage met de appelboor....Vreselijk, vreselijk, vreselijk .... 

Tot slot vroeg ik of de leesclubleden iets tegen Ellen wilden zeggen. Rietje: Ik had haar het liefst in mijn armen genomen en gezegd "kom maar bij mij", toen ze met haar broertje weggelopen was. Dit fragment heeft me erg aangegrepen. 

BEOORDELING

De meeste lezers zijn zeer te spreken over ‘Een hart van Steen'. Precies 4 sterren gemiddeld! Een aanrader dus! Er zijn met vijftien leden ruim 500 reacties gekomen op onze discussiepagina..! Een heerlijk levendige discussie dus en fijne interactie. Ik heb genoten!

Eveline Tolsma - Coördinator Een hart van steen