9 mei, daar is het mailtje van Debbie! Tien lezers zijn geselecteerd voor de leesclub rond Fatsoenlijke mensen stelen olifanten van de Zweedse auteur Peter Hammarbäck. Nog voor we goed en wel begonnen waren, sloot zich een elfde deelnemer aan, waardoor ons kleine clubje iets minder klein werd. Naar goede gewoonte volgden de voorstelpraatjes elkaar in snel tempo op. Op de boeken moesten we een weekje wachten, maar dat gaf ons de tijd om nog het een en ander uit te lezen en wat tips uit te wisselen.

Waarover gaat het boek?

De schrijver neemt ons mee naar Stockholm, meer bepaald naar de dierentuin. Adam is er dierenverzorger, maar mist het sterke karakter om tegen de plannen van directeur Camilla in te gaan. Zij wil immers alleen nog ‘spannende’ dieren in haar zoo, met andere woorden dieren die bezoekers aantrekken. En dus heeft ze het plan opgevat om olifanten, leeuwen en gorilla’s uit een failliet circus binnen te halen. Samen met Natalie van het circus begint Adam zich af te vragen of er geen andere mogelijkheden zijn, want dieren moeten vrij zijn, toch? Wat volgt is een bizarre onderneming die het duo tot in Kenia zal brengen.

De klassiekers

De eerste discussievragen zijn die die altijd terugkomen; ze gaan over de cover, de schrijfstijl, de verhaalopbouw en het vertelperspectief.

We hebben de cover van het Nederlandstalige boek vergeleken met de originele Zweedse, de Deense en de Hongaarse, en daaruit bleek dat ‘ons’ Volkswagenbusje met koala weliswaar de vrolijkste was, maar dat de stijlvolle Deense cover de voorkeur had. In een latere vraag over de titels in verschillende landen kwamen de verschillen opnieuw duidelijk naar voren. De ene titel benadrukt dat het verhaal over een dierentuinjongen gaat, terwijl een andere de klemtoon bij de olifanten of bij de leeuwen legt.

Fatsoenlijke mensen stelen olifanten wordt grotendeels chronologisch verteld, met af en toe een terugblik naar het verleden. Zoveel was duidelijk, dus daar hoefden we niet te lang bij stil te blijven staan. Over het gebruikte perspectief viel meer te zeggen. Aanvankelijk heette het dat alles vanuit Adams standpunt verteld werd (dat is ook zo), maar toen dook onzekerheid op over een (al dan niet alwetende) verteller. En keken we soms ook niet mee in Natalies hoofd? Heel bijzonder dat je zulke dingen niet meer precies weet te achterhalen, zodra je een boek uithebt.

De schrijfstijl wordt verschillende keren als eenvoudig beschreven. De meeste leesclubdeelnemers vinden het prima zo, de opzet van deze roman leent zich niet voor complexiteit of een ingewikkeld taalgebruik. Fatsoenlijke mensen stelen olifanten is dan ook geen literaire roman die veel concentratie vraagt, maar een prettig leesbaar verhaal met de focus op de personages en de ongeloofwaardige en bizarre toestanden waarin ze verzeilen. En toch, schijn bedriegt soms, want het boek laat ook nadenken en stelt bepaalde situaties aan de kaak – met name dierenwelzijn en hun al dan niet vrij zijn - iets waar we in latere vragen nog volop over zouden praten.

Uitgelichte scènes en personages

Deze leesclub toont maar weer eens dat elke lezer andere klemtonen legt bij het lezen. Tijdens het benoemen van favoriete scènes valt de verscheidenheid van de gekozen fragmenten op.

De personages zijn niet bepaald standaard. De lezers merken op dat de auteur ervoor gekozen heeft ze vrij karikaturaal neer te zetten, zodat hun bijzondere eigenschappen goed uit de verf komen. Ieder van ons kon zijn zegje doen over de vijf menselijke hoofdpersonages, en dat leidde tot heel duidelijke uitspraken. Mensen werden zelfs met dieren vergeleken, en wanneer dan woorden als kakkerlak en ezelin opduiken, dan snap je wel dat niet iedereen onze sympathie kon wegdragen.

Thema’s

Nog voor we begonnen te lezen, was het duidelijk dat er in Fatsoenlijke mensen stelen olifanten veel aandacht zou zijn voor dieren en hun welzijn. Een vraag over dierentuinen en dierenrechten kon dan ook niet ontbreken. Iedereen merkt op dat veel dingen die vroeger heel normaal waren (circussen met wilde dieren, dieren in kleine hokjes,…) nu veel minder vanzelfsprekend geworden zijn of zelfs helemaal niet meer kunnen.

Het was dankzij het redactionele artikel over dit Boek van de Maand dat we al op voorhand best veel wisten over het verhaal dat we samen zouden gaan lezen. In hoeverre konden we ons achteraf vinden in de uitspraken die de Crew toen deed? Dat wilden we wel eens uitzoeken en dus kon iedereen reageren op zes citaten van de Hebban-redactie. Het resultaat was best verrassend. Heel vaak waren we het ronduit niet eens met wat gezegd werd; heel vaak natuurlijk ook wel, maar zelfs dan werden nuances aangebracht. Onze leesclubdeelnemers hebben duidelijk kritisch nagedacht bij het beantwoorden van de vragen.

Wie krijgt er een spin-off?  

Ondertussen hebben we het grootste deel van de leesclub gehad en is het zaak de interesse niet te laten verslappen. Tijd dus voor een aantal creatieve opdrachten, tijd om de hersencellen serieus aan het werk te zetten.

Er worden verkooppraatjes geschreven, en misschien wel het leukste van alles: iedereen schrijft een insteek, een scenario voor een spin-off met een van de personages. Namen genoeg om uit te kiezen, maar toch gingen de meeste vervolgverhalen over David, de vriend van hoofdpersonage Adam en duidelijk onze favoriet. De romans in wording waren heel uiteenlopend, Peter Hammarbäck heeft nu materiaal voor wel tien boeken!

Beoordeling

Natuurlijk hebben we nog meer besproken tijdens de leesclub, maar het zou ons te ver brengen om echt alles hier de revue te laten passeren. De gemiddelde score willen we natuurlijk niemand onthouden, die ligt bij 3,8 sterren. Niet iedereen is even grote fan van het absurditeitsgehalte van het boek, maar de verhaalopbouw en de schrijfstijl van Hammarbäck worden gesmaakt.

Het was een plezier om de leesclub van Fatsoenlijke mensen stelen olifanten te begeleiden. Op naar nieuwe leesavonturen nu!

Verslag door Greet Braem, leesclubcoördinator