DE LEESCLUB

De leesclub bestond 22 deelnemers, inclusief de coördinator en maar liefst zeven deelnemers met een eigen exemplaar. Helaas moesten twee deelnemers wegens persoonlijke omstandigheden de leesclub vroegtijdig verlaten. Annie ten Cate en Stefanie: veel sterkte!

Ga als een rivier is de debuutroman van de Amerikaanse Shelley Read, dus voor iedereen een nog onbekende auteur. Dat neemt niet weg dat de verwachtingen hooggespannen zijn. Bij Charisse zelfs torenhoog: “Ik hoop zó dat het een zalig meeslepend en rustgevend verhaal zal worden dat ik het liefst in één ruk zal uitlezen.

De verwachtingen worden nog verder aangewakkerd door de poëtische zinnen aan de binnenkant van de flappen. Stefanie: “Na het lezen van de flaptekst verwacht ik een boek met mooie zinnen en omschrijvingen en een indringend verhaal dat nog lang nazindert.”

De via een sticker op de voorzijde van het boek geplakte vergelijking met Daar waar de rivierkreeften zingen stuwen de verwachtingen nog hoger op. Een sticker die overigens door praktisch elke deelnemer direct van het boek wordt gepeuterd. Door juist die vergelijking spreekt Marja Legius de angst uit dat haar verwachtingen misschien wel te hooggespannen zijn.

De vergelijking zorgt er ook voor dat de deelnemers bijna unaniem een grote rol van de natuur verwachten. La vida es bella: “Ik verwacht niet alleen prachtige natuurbeschrijvingen - de familie van de auteur woont al vier generaties in een bergstreek - maar ook een sterke connectie tussen mens en natuur. We krijgen al een voorsmaakje van haar poëtische stijl, maar kan ze net zoals Delia Owens de menselijke gevoelens aan de hand van natuurverschijnselen visualiseren?”

SofiedeBraekeleer: “De opmerking dat Victoria diep de natuur zal moeten in vluchten, maakt me nieuwsgierig. Die opmerking verklaart ook wel de verwijzing naar Daar waar de rivierkreeften zingen. Ik ben benieuwd hoe groot de rol van de natuur zal zijn in dit boek en of die als het ware een personage op zich zal zijn.”

Marije-freriks is daarnaast nieuwsgierig naar de veerkracht van de vrouwen in de context van de tijd: “Hoe gaat het met de vrouw in die tijd, in de cultuur van dat land.”

Bij MarieJoseJansen gingen de verwachtingen alle kanten op: “De flaptekst geeft meerdere zaken aan, coming of age, clandestiene liefde, vrouwelijke veerkracht, maar er wordt ook gehint dat ze gedwongen wordt om diep de natuur in te vluchten en alles kwijtraakt. Ik wist dus ook niet wat ik van de vreemdeling moest denken. Wordt ze verliefd op die vreemdeling? Of is het iemand die haar iets aan doet? Wat gebeurt er allemaal? Het is een roman en geen feelgood dus ja, loopt het dan wel goed af? Zo veel vragen. Het heeft me niet teleurgesteld maar ik wist met het boek voor het eerst in mijn handen totaal niet wat ik precies kon verwachten en dat was eigenlijk best wel speciaal.”

DE COVER en de TITEL

Het eerste wat opvalt aan de cover is de stroeve, bijna plakkerige structuur van de omslag, die door niemand echt gewaardeerd wordt en waarvoor SofieDeBraekeleer de term ‘antislipboek’ bedenkt. Een term die met veel hilariteit wordt ontvangen. Evelien Walravens vermoedt dat het het vel van een perzik moet verbeelden: “Maar dat voelt in mijn beleving toch anders. Ik krijg er een beetje klamme handjes van.” Een gewaarwording die op veel bijval kan rekenen.

Over de illustratie in combinatie met de titel zijn de meningen verdeeld. Koosje van Zweeden is ronduit enthousiast: “Ik vind de cover erg mooi, de glimmende iets verheven letters. Een prachtige perzik op de cover met een zacht oplichtende achtergrond.” Ook Sandra is positief: “De felle kleuren spraken mij enorm aan. Door de hand en perzik voel je de zomer je tegemoetkomen.”
Dat geldt niet voor lindat die geen fan is van een foto op de voorzijde. Voor Charlotte88 was het zelfs een reden om het boek eerder niet zelf fysiek aan te schaffen. Monicu op haar beurt vindt de foto wel mooi, maar vindt de titel van het boek er niet bij passen: “Pas als je de achterkant leest, begrijp je de afbeelding op de voorkant.” Een mening die door Chantal H-L wordt gedeeld.

SCHRIJFSTIJL

Over de schrijfstijl zijn de meeste deelnemers het met elkaar eens. Kwalificaties als ‘goed leesbaar’, ‘geen moeilijke woorden’, ’geen lange, ingewikkelde zinnen’ en ‘toegankelijk’, maar ook ‘poëtisch’, ‘bloemrijk’, ‘beschrijvend’, ‘filmisch’ en ‘bedachtzaam’ en ‘mijmerend’ worden genoemd.

Marije-Freriks: “Het verhaal is erg beeldend geschreven, met bijvoeglijke naamwoorden en mooie metaforen die dit versterken. Heel voelbaar, je voelt en proeft en hoort het land met de mensen, de dieren en het groen. Een bijna zintuigelijke ervaring die wordt herkend door Chantal H-L (“Je kunt door de uitgebreide beschrijvingen van de o.a. natuur niet alleen de omgeving voor je zien maar ook bijna ruiken”) en ook door Evelien Walravens (“Je proeft de perziken bijna!”).

Voor sommige lezers voelt de schrijfstijl soms ‘overdreven en theatraal’ aan, zoals voor Olanna die de schrijfstijl wat ‘Amerikaansig’ vindt: “hier en daar overdreven en opgesmukt.” Desondanks kan ze wel genieten van de inspirerende wijsheden en overdenkingen die Read in haar verhaal deelt. Gezien de prachtige quotes die de lezers met elkaar delen is iedereen het daar mee eens.

VERTELPERSPECTIEF

Het vertelperspectief is grotendeels vanuit ik-persoon Victoria en wisselt slechts een keer via een brief van Inga (de adoptiemoeder van Victoria’s zoon Lukas) die Victoria vindt op de plek waar ze Lukas jaren eerder heeft achtergelaten. De meeste lezers vinden het prettig dat ze het verhaal vanuit Victoria meekrijgen. Jaimy Smeets: “Ik vind vanuit het ik-perspectief altijd dat het verhaal dichter bij me komt. Alsof ik het dan ook zelf beleef.”

Marja Legius vindt het mooi dat het ik-personage Victoria terugkijkt op haar leven en vertelt vanuit haar ervaringen maar met de wijsheid die ze door deze ervaringen heeft opgebouwd: “Daardoor zegt ze soms ook dingen als “Dat wist ik toen nog niet” of “Dat zou later blijken”.” Over dit ‘vooruitlopen op de toekomst’ zijn de meningen verdeeld. Waar de een dit ‘spannend verhogend’ en juist een sterk element van het boek vindt en ze daar mee bedoelt dat ze met alles wat ze nu weet misschien andere keuzes gemaakt zou hebben, vindt de ander dat nou juist het enige wat ze niet leuk vond aan het boek, waaronder Jodijkstra: “Ze vloog naar het nu, vroeger en in de toekomst. Ze schreef wat er later kwam, dat vond ik irritant.”

La vida es bella had het zinvol gevonden als er ook een ander personage aan het woord was gelaten omdat ze nu alles door de gekleurde bril van Victoria las: “Soms kreeg ik het gevoel dat ze enorm haar best deed om haar beslissingen te verantwoorden, alsof ze bij ons, de lezers, op een goed blaadje wou komen. Ze wou ons zo sterk doen geloven dat er geen andere keuzes mogelijk waren, dat ze niet anders kon dan wegvluchten, dat ze niet anders kon dan haar kind achterlaten.” … “Ruby-Alice spreekt niet, maar in haar hoofd zit er misschien wel een schat aan gedachten verborgen.” Het voorgestelde perspectief naar Ruby-Alice kan op veel bijval van de lezers rekenen.

Los van het feit of de manier waarop de brief bij Victoria terecht is gekomen geloofwaardig is (in een plastic zak op de open plek waar ze ooit Lukas heeft achtergelaten, zonder onderhevig te zijn geweest aan weersomstandigheden, dieren (vogels bijv.) en de nieuwsgierigheid van andere wandelaars), wordt het wel een mooie aanvulling op het verhaal gevonden. MarieJoseJansen: “Je wilt als lezer toch weten wat er met Lukas is gebeurd en hoe zijn leven was.”

Hierna wordt er uitgebreid gediscussieerd over waarom Read ervoor gekozen heeft om het verhaal van Lukas te vertellen via zijn ‘witte’ adoptiemoeder in plaats van hem als half ‘native american’ zelf aan het woord te laten. In de link naar het interview met de auteur dat Evelien Walravens deelt met de leesclub licht Read haar keuze toe en legt ze tevens uit waarom ze er bewust voor gekozen heeft om ook Wil niet zelf aan het woord te laten: “Ik kan zijn verhaal niet vertellen als witte vrouw, maar ik kan het wel laten zien door de ogen van Victoria. En dat heb ik geprobeerd zo voorzichtig mogelijk te doen. Want vergeleken bij de ontheemding van Wilson Moon, is die van Victoria maar klein.” Evelien Walravens: “Ik denk dat dit wel wijs is geweest van haar, wilde ze niet de hele Native Americans community over zich heen krijgen. Maar hierdoor is het aandeel van Wilson Moon wel kleiner gebleven dan ik had gehoopt.” Hoewel Reads standpunt door de lezers wordt begrepen, vindt een aantal het toch een gemiste kans. La vida es bella: “Akkoord dat Victoria vertelt, maar ze vertelt het verhaal van Wil en Victoria. Alhoewel hij vroeg sterft, blijft hij toch het hele boek aanwezig. Voor mij voelt dit onevenwichtig aan.”

PERSONAGES

Hierna gaat de discussie naadloos verder over de verschillende personages die een belangrijke rol in het verhaal spelen. Eigenlijk kan dat van alle personages die hun opwachting in het verhaal maken gezegd worden. Lindat: “Er is amper een personage waarvan ik denk dat ze geen cruciale rol speelden.” Toch zijn met name Wil, ondanks dat hij maar kort in het verhaal aanwezig is, en Ruby-Alice evident voor het leven van Victoria en haar ontwikkeling van 17-jarige meisje naar de vrouw die ze is geworden. Helma Koot: “Wil is net als alle andere personages een figurant (wel een belangrijke) die voor een kort moment deel uitmaakt van haar leven en zijn steentje bijdraagt aan haar ontwikkeling. Zijn rol, en ook die van Ruby Alice, is voor mij meer om de bekrompenheid van de dorpsgemeente te duiden en Victoria zich te laten realiseren dat haar dorpsgenoten helemaal niet zo aardig en vriendelijk zijn waardoor zij zich kan ontwikkelen als een zelfstandig denkende vrouw.” Niettemin blijven de meeste lezers het jammer vinden dat de achtergrond van met name Wil en Ruby-Alice niet nader toegelicht wordt. Volgens bcarine doet het eigenlijke levensverhaal van Wil er niet echt toe: “Het draait rond haar [Victoria -red.] gevoelens voor hem en hoe ze door hem uit haar lethargie ontwaakt.

THEMA’s

Het verhaal beschrijft vooroordelen en maatschappelijke normen die in die tijd gemeengoed waren, zeker in gesloten dorpsgemeenschappen als Iola. Een groot thema is het racisme waar Wil mee te maken krijgt en waarvan ook Lukas zijn deel ervaart. Maar ook ‘verlies’ speelt door het hele verhaal een grote rol in Victoria’s leven: de vroege dood van haar moeder, tante en broer en daaruit voortvloeiend het verlies van haar jeugd, de dood van Wil, het afstand doen van Lukas, het verlies van het land zijn voorbeelden die door de lezers genoemd worden.

 Andere belangrijke thema’s zijn onder andere ‘ontworteling’, ‘zingeving’, ‘bestaanszekerheid’, ‘de paradox van verschillend-maar-één-zijn’, ‘vooroordelen’, ‘moederliefde’ en ‘liefde voor de natuur’.

METAFOREN EN  DE ROL VAN DE NATUUR

Read verwerkt daarnaast vele metaforen in haar verhaal waarvan de belangrijkste de verplaatsing van de perzikbomen zijn. Dat de verplaatsing staat voor het vermogen van de bomen om te overleven en vervolgens te gedijen onder moeilijke omstandigheden Victoria's eigen pad weerspiegelen wordt door de lezers beaamd.

Een andere metafoor die genoemd wordt is het weer. Helma Koot: “Het weer is misschien ook wel een metafoor voor de mens: ze kunnen allebei prachtig en lieflijk zijn, maar met hetzelfde gemak wreed en vernietigend. En net als de natuur de kracht heeft om te herstellen na een natuurramp, kan een mens ook weer opkrabbelen.”

De titel van het boek Ga als een rivier meandert als een rode draad door het verhaal. Het is de lijfspreuk van Wil, maar is vooral de metafoor voor het leven nemen zoals het komt. Marja Legius: “Ook al wordt de rivier ingedamd en gedwongen een meer te zijn ze blijft een rivier met alles wat ze heeft verzameld. Zoals ieder op zijn levenspad zijn of haar bagage met zich meedraagt.” Behalve als metafoor neemt de rivier ook fysiek een belangrijke plaats in. Monicu: “De wilde Gunnison die wordt bedwongen door er een stuwmeer van te maken, het water dat haar genade schenkt door het verleden uit te wissen. Zowel zij als haar zoon zoeken onafhankelijk van elkaar de rivier op in momenten waarop ze het moeilijk hebben. Ze ontdekt dat haar nieuwe landgoed grenst aan een zijtak van de Gunnison. De loop van de rivier doorkruist de plaatsen die samenhangen met de belangrijke gebeurtenissen in haar leven. En dan op het eind vraagt ze zich af wat de zin van alles is en vergelijkt haar leven met de verdronken rivier die ondanks alles een rivier blijft.”

Dat brengt de lezers naar een discussie over de rol van de natuur. Olanna vond de ‘natuurwijsheden’ en beschrijving van de natuurlijke omgeving de mooiste onderdelen van het boek: “Shelley Read heeft het niet zomaar over vogels, vissen en bomen, maar over prairiekraanvogels, paarse lupinen, espen, wilgen, bron- en regenboogforellen etc. Dit maakt het verhaal realistisch en ook liefdevol over die wereld waar wij (maar een klein) onderdeel van zijn.” Dit in tegenstelling tot Koosje van Zweeden die geen enkele moment het gevoel had overspoeld te worden door het gevoel van de beschreven natuur: “De beschrijvingen waren prachtig maar meer vanachter glas voor mij.” Een mening die door meerdere lezers gedeeld wordt.

WAT VERDER TER TAFEL KOMT

In de slotvraag stelden de lezers elkaar ter afsluiting nog boeiende vragen over onderwerpen die in de discussie niet aan bod waren gekomen. Ze gingen volop in discussie over de vraag van Koosje van Zweeden of zij het leven van Victoria zouden hebben kunnen leven. Een vraag die door bijna iedereen ontkennend werd beantwoord.
MarieJoseJansen was benieuwd of de lezers meer over het leven van Seth hadden willen lezen? Hoewel de meesten zijn rol wel voldoende voor het verhaal vonden, was iedereen toch wel een beetje nieuwsgierig naar zijn leven na de onderwaterzetting.
Op de vraag van Monicu of het feit dat de slechte behandeling van Wil door de dorpsbewoners misschien gezien kan worden als metafoor voor het feit dat zij hetzelfde lot ondergaan, antwoorden de meeste lezers instemmend.
Olanna vraagt zich als oplettende lezer nog af of er nog een betekenis zit achter het meermaals terugkomen van anselm (citroenkruid) in het boek. Helaas moet iedereen daar het antwoord schuldig op blijven.
Charisse vraagt zich als oplettende lezer af of er misschien foutjes gemaakt zijn in de vertaling: het Europese konijn is niet het konijn dat in het boek kan voorkomen en een ree komt niet voor in de USA. Monicu komt met het verlossende antwoord: “Read heeft daadwerkelijk een interactie gehad met (laten we dan zeggen) hertachtigen tijdens haar tochten door de natuur en dat moment opgeschreven om in haar boek te verwerken, dus ik dacht wel een Engelstalig interview te kunnen vinden, maar ik vond dit: "The doe turned gracefully back the way she had come and pranced out of sight. Seconds later, she reappeared, followed by a delicate spotted fawn." En deelt een link naar het artikel waarin Read onder andere ook ‘rabbits’ noemt.
Lindat is benieuwd of de medelezers het verhaal net als zij af en toe wat ongeloofwaardig vonden. De bevalling midden in de natuur zonder enige hulp en de manier waarop Victoria uiteindelijk contact kreeg met de pleegmoeder van Lukas worden niet helemaal geloofwaardig ingeschat.

WAARDERING

De leesclub is met een prachtige gemiddelde score van 4,2 sterren afgesloten.

Van de twintig overgebleven lezers, waardeerden twee lezers het boek met 3***. Olanna: “Jammer is dat zowel thema’s als racisme (de situatie van native americans in die tijd), uitsluiting (van alleenstaande zwangere vrouwen en mensen met een psychische aandoening) en de positie/kracht van vrouwen (pas als ze dé man ontmoet, wordt hoofdpersoon Victoria sterk) als personages niet meer uitgewerkt zijn.” La vida es bella: “Dit is zeker geen slecht boek, maar het heeft mijn verwachtingen niet ingelost.”

Veertien lezers hadden 4**** voor het boek over. Charlotte88: “De schrijfstijl is aangenaam en beeldend en Shelley is goed in staat om je mee te nemen in de sfeer van het dorp, de familie maar ook de ongerepte natuur. Dat de auteur tevens historische feiten verwerkt in het verhaal geeft een extra dimensie en maakt het tevens een leerzame ervaring. Al met al, een fijn boek met vele thema’s en mooie sfeeromschrijvingen die nog een tijdje zal blijven nazinderen. Zeker niet een boek dat je met een paar weken weer vergeten bent!” Jaimy Smeets: “Ik wil zo veel over dit bijzondere verhaal vertellen, maar kan je alleen maar aanraden om het te lezen. Ga er met open ogen in en laat je onderdompelen in de wijsheid die het je te bieden heeft.” Jodijkstra: “Het boek zal niet voor iedereen geschikt zijn, omdat de schrijfstijl rustig, beschrijvend en langzaam, beeldend en zeer uitgebreid is. Met name in het begin, vliegt de schrijfster van nu, verleden en naar de toekomst, waardoor ik nog wel eens in de war raakte. Maar naarmate het verhaal vordert word je gepakt, en lijkt het of je met de hoofdpersonage aan de hand mee wordt genomen in haar leven.” Natasha: “Ga als een rivier is een prachtig debuut over omgaan met verlies, loskomen van je geboortegrond en keuzes maken uit liefde. Voor jezelf, je omgeving en de natuur. Read zet karakteristieke personages neer, want sommige wil je door elkaar schudden en andere wil je juist veilig in je armen nemen. Een boek wat je bij blijft.”

Tenslotte gaven vijf lezers de volle 5****. Agnes: “Indrukwekkende roman”. Bcarine: “Is de titel aanvankelijk een beetje mysterieus, gaandeweg wordt het je duidelijk dat je leven net als een rivier blijft verder stromen en je altijd door moet gaan.” Francisca den Otter: “Dit is zo’n boek waarvan ik het lastig vind een recensie te schrijven. Want ja gebeurt er heel veel? Nee eigenlijk niet, eigenlijk is hetgeen er met de hoofdpersoon gebeurt best klein en intiem. Maar wat het boek mooi maakt zijn de beschrijvingen van het land, de woordkeuze en de zinnen die daarvoor gebruikt worden.”