Met een fijne groep lezers begonnen we in december aan Gebied 19 van Esther Gerritsen. Een lastige maand om een leesclub te hebben in verband met alle feestdagen en vakanties. Toch werd er flink heen en weer gepraat en hebben we heel wat ideeën uitgewisseld. Want, dat dit boek verschillende ideeën en heel wat gespreksstof oproept, staat vast.

Esther Gerritsen: Ik ben sowieso dol op sciencefiction. Toen ik tijdens de coronapandemie buiten liep met mijn hond, tijdens een van de lockdowns, liep ik als enige over straat. Ik vroeg me toen af: stel je voor dat echt iedereen ineens weg is, echt helemaal weg, en dat is het dan. Zo ontstond het eerste zaadje voor het boek. 

Gebied 19 won het afgelopen jaar de Boekenbon literatuurprijs, best bijzonder omdat Gebied 19 een ScienceFiction roman is.  Ergens in de toekomst wordt Tomas wakker op een aarde die lang niet meer zo vol is als toen hij de dag ervoor naar bed ging. De helft van de wereldbevolking is verdwenen. Ook zijn vrouw, waarmee hij pas de dag ervoor in het huwelijk is getreden. 

Met dit wakker worden in een nieuwe wereld begint Gerritsens roman die ons vooral met veel grote raadsels confronteert. 

Motivatie

Veel van de deelnemers waren vooral geïnteresseerd in een ScienceFiction boek, een enkeling helemaal niet, maar vroeg zich af hoe Esther dit in een roman zou verwerken.  Ees 'Gerben gaf aan dat hij niet van SciFi houdt. Ik ook niet. Maar van Gerritsen verwacht ik geen Star Wars. Ben zeer benieuwd hoe zij dit toekomstverhaal vorm heeft gegeven.' Een enkeling had al eerder boeken van deze schrijfster gelezen en er waren deelnemers die al het een en ander over het boek gelezen hadden: Annemarie Naar dit boek ben ik reuze benieuwd. Ik lees heel wisselende reacties en vooral het einde lijkt met wisselend succes ontvangen te worden.'

Kaft en titel

We moesten wel even geduld oefenen. Het boek werd van de uitgever naar Hebban en daarna naar ons gestuurd. Maar toen het eindelijk op de deurmat viel, werden we verrast met een mooie hardcover. Voor de meeste deelnemers waren de afbeelding en het kleurenpalet op de kaft aantrekkelijk genoeg om de interesse op te wekken: Samantha  'De afbeelding op de kaft maakt mij nieuwsgierig naar het verhaal: in roodtinten, wat doet denken aan de planeet Mars of giftige smog. En ook dat de hoofdfiguur een eenzame held is die het in zijn eentje op moet zien te knappen. De combinatie van het genre met de titel lijkt te verwijzen naar een soort Area 51.' Ook wekt de kaft direct vragen op. Welk hemellichaam zien we zo groot in beeld? Wie zijn die man en hond? Wat is Gebied 19? KarinM 'Deze kaft heeft een uitstraling van zakelijkheid door de keuze van het lettertype, die verzacht wordt door de aanwezigheid van de man en de hond. De kleuren vind ik erg mooi. De afbeelding van de aarde die zo overheersend groot is, komt op mij enigszins dreigend over. De tegenstelling tussen zakelijkheid, het dreigende aan de ene kant en de hoopvolle houding van de man en de hond maakt ook dat ik het boek niet goed kan plaatsen aan de hand van de cover alleen.' KarinB 'Ik krijg een gevoel van dreiging als ik naar de kaft kijk. De man staat breed, in het donker, alsof hij zich probeert te wapenen tegen iets. De grootte van het hemellichaam zorgt ervoor dat ik het idee krijg dat de stad/aarde daarop afkoerst. Ik kreeg ook associaties met sciencefictionfilms waarin de aarde dreigt te vergaan. Denk aan 'Independence Day' of 'Armageddon'. Daar passen de kleuren ook bij: dreigend, onheilspellend rood.'

En dan de titel? Waar ligt Gebied 19, of wat is Gebied 19? De meesten van ons worden door de titel toch wel op het verkeerde been gezet. Annemarie 'Heeft het iets te maken met Covid 19? Of is dat iets op die planeet die we zien op de omslag?' Angela 'De titel in combinatie met de afbeelding laat veel ruimte voor je eigen fantasie. Zelf denk ik bij de kleur aan de planeet Mars. Maar kijkt de man dan naar Mars of een andere onbekende planeet? En hoe kan het dan dat het op de aarde ook rood gloeit? Er staan huizen, dus hij staat nog op de aarde of is dat ook al niet zo? En waarom staat die planeet zo dicht bij de planeet waar de man op staat? En dan heb je de titel nog, gebied 19. Is dit een gebied op aarde, waar onderzoek naar ander leven wordt gedaan? Of is het een plek op een andere planeet waar de mens naartoe is gegaan en het heeft "geclaimd". En waar zijn de gebieden 1 tot en met 18 dan?'  

Hebban: Was het voor jou moeilijk om de dystopische toekomst uit Gebied 19 te verbeelden?

Gerritsen: Nee, want het ging me niet zo zeer om het reizen naar een andere planeet. In Gebied 19 wilde ik een nachtmerrie laten zien: je vrouw is weg, al je vrienden zijn er niet meer, niemand heeft je meer nodig, je hebt geen succes. Daar wilde ik een andere nachtmerrie tegenover zetten: je krijgt alles wat je wil, maar je gelooft er niet in. Welke van de twee is erger?

Schrijfstijl

Al gauw kwamen we erachter dat dit verhaal je regelmatig op het verkeerde been zet. De titel was een mooi voorbeeld, maar hoe verder je in het boek komt, des te meer vraagtekens er eigenlijk ontstaan. De ene lezer had hier plezier in, de ander vond het niet prettig dat niet alle vragen beantwoord werden. De onderwerpen die aan bod komen tijdens de belevenissen van Tomas zijn onder andere: werkelijkheid tegenover verbeelding met Tomas als beeld van de Ongelovige Tomas uit de Bijbel (Angèle), zelfstandig denken tegenover groepsdruk: Judith 'Terwijl Tomas die vragen vooral stelt om te begrijpen en erbij te horen, zorgt het voor een kloof tussen hem en anderen. Enigszins tragisch dat hij alles kon hebben, wat hij uiteindelijk wou als hij zichzelf verloor en geen vragen meer zou stellen.'

Sven 'De schrijfstijl komt op mij over als zeer vlot. Het leest lekker en blijft dat niveau door heel het boek wel houden. Met haar schrijfstijl zet ze de lezer wel wat aan het denken over hoe die zelf zou kunnen reageren in de situaties uit het boek.'

Deze opmerking van Sven was een mooi begin van een gesprek over de moeilijkheid van eenvoudig schrijven. Annemarie zegt: 'In mijn baan als rijksambtenaar ervaar ik dat het vaak best lastig is om zaken eenvoudig en helder uit te leggen. Wollig taalgebruik is veel gemakkelijker, dan klets je er wat omheen.' Susanna: 'Net als korter schrijven ook moeilijker is….. dus ja dat is echt mooi gedaan door Esther vooral omdat je het als lezer niet merkt, ik bedoel, ik zat me niet de hele tijd af te vragen: jee, wat een helder taalgebruik …. Jullie wel?'

Shardé voegt nog toe: 'Ook vind ik dat het boek goed beeldend beschreven is, je kunt je een goed beeld vormen van de omgeving en de situatie. Zonder dat ze te veel in details blijft hangen. Esther schrijft pakkend en weet de aandacht van de lezer er goed bij te houden.' 

Judith 'Gerritsen schrijft in typisch Nederlands zakelijke stijl. Dat past volgens mij heel goed bij wat ze probeert te bereiken met dit boek. Door weelderigheid te vermijden maar beperkte, analytische beschrijvingen toe te passen, houdt ze de wereld klein en persoonlijk. De wereld die je te zien krijgt is puur de wereld zoals Tomas deze ervaart. Het gebruik van opsmuk zou je blik als lezer verder van Tomas afhalen en invulling geven voorbij zijn karakter.'

Sciencefiction of niet?

Is het een sciencefiction roman of een boek met een sf-tintje? Daar werd ook over gesproken in de leesclub. De meningen waren verdeeld en de gesprekken gingen uiteindelijk vooral over de definitie van sciencefiction. 

Judith 'Het is natuurlijk super breed en hoewel de nadruk tegenwoordig vaak op het High Tech stukje en space odyssee ligt, hoeft dat zeker niet.' Sven 'ik lees meestal sci-fi met ruimtereizen, ruimteschepen en zelfs buitenaards leven. Gebied 19 gaat heel losjes over deze thema's maar bevat misschien wel een diepere kern dan die sci-fi verhalen.'

Conclusie: als je het verhaal start met het idee dat je gaat lezen over ruimtereizen en veel techniek kom je bedrogen uit, als je het verhaal leest en kijkt waar het verhaal je brengt, kom je vele lagen tegen. 

Shardé 'Het sciencefiction tintje was minder ‘heftig’ dan ik verwacht had en dat vond ik eigenlijk wel prettig. Het is een erg sterk verhaal, wat zelfs geloofwaardig overkomt (in de meeste gevallen).'

Tot slot

Alle deelnemers waren tevreden over het gelezen boek, de ene wel duidelijk meer dan de andere. Dit bleek vooral te maken te hebben met de verschillene lagen in het verhaal, waardoor je aan het einde geen duidelijk beeld hebt over wat er nou eigenlijk waar is en hoe het in elkaar zit. Voor enkelen helpt het te weten dat er een boek volgt, anderen hebben dit niet nodig om het boek hoog te waarderen en veel van ons zijn gewoon nieuwsgierig naar de weg die Gerritsen inslaat in deel twee. 

Karin M 'Mijn verwachting was een ScienceFiction boek te gaan lezen. Maar het was veel beter dan een SFboek. Er zaten zoveel lagen in. Ik had niet verwacht een boek te gaan lezen dat mij zo aan het denken zou zetten.'

Ees 'Het verhaal is weer een knappe Gerritsen constructie. De SF-setting zwak . Ging er niet echt in mee.'

Sven 'Waar ik wel volledig de mist inging was met denken dat het boek meer sci-fi gehalte ging hebben dan wat er nu uit gekomen is. Ik bleef echt op mijn honger zitten qua sci-fi.'

Gemma 'Ik vloog door het boek heen en bleef in verwarring achter aan het eind.'

Angèle 'Mijn verwachtingen zijn overtroffen, omdat het dystopische dat de schrijfster ons beschrijft zowel veraf als heel dicht bij huis is. Het werkt nog bevreemdender dan andere dystopische romans zoals bijvoorbeeld Het verhaal van de dienstmaagd van Atwood. Daar komt nog bij dat ik me steeds afvroeg: wat lees ik nou eigenlijk? Lees ik een dystopische roman of lees ik fictie van de bovenste plank, fictie die zelfs alleen maar in het hoofd van een persoon bestaat?'

Conclusie

Een boek dat veel verschillende gevoelens losmaakt, een boek dat je aan het denken zet, maar ook een boek dat je met veel vragen laat zitten. Kortom, een boek waarover de meningen ook flink verdeeld zijn. Waar iedere deelnemer de schrijfstijl van Gerritsen kon waarderen, was niet iedereen gecharmeerd van de inhoud van de roman. Daarom verschilden de waarderingen ook behoorlijk.Er werden drieën, vieren en één vijf uitgedeeld. Gemiddeld kreeg het verhaal van ons een waardering van 3,7 sterren.