Zijn biografie, zo doet de tekst op de flap van Gescheiden kamers vermoeden, doet denken aan Frans Kellendonk: gevoelig en stilistisch zeer precies, een klein oeuvre, grote kritische waardering, herenliefde, gestorven aan aids en een laatste roman met de dood voor ogen geschreven. Pier Vittorio Tondelli brengt in 1986 Gescheiden kamers uit. In 2016 wordt het vertaald door Jan van der Haar en met behulp van een Schwob-bijdrage uitgegeven in Nederland. Kellendonks Mystiek lichaam vormt voor menig lezer een ware uitdaging. Kan Tondelli tippen aan de boeken van Kellendonk? Vijftien literatuurliefhebbers buigen zich over deze cultklassieker, zoals lezer Mark het boek noemt. Kunnen zij het boek waarderen?

Geheime kamers beslaat het verhaal van schrijver Leo. Hij heeft een relatie met Thomas, wanneer Thomas komt te overlijden aan, zo wordt geïmpliceerd, aids. Leo krijgt nauwelijks de kans afscheid te nemen van zijn geliefde en gaat alleen terug naar huis. Hij zal de dood van Thomas moeten verwerken. Om zichzelf terug te vinden, ontvlucht hij zijn eigen leven: letterlijk en figuurlijk. Reizende over de wereld probeert hij zijn leven op de rails te krijgen, te ontdekken wie hij is en hoe zijn toekomst eruit gaat zien. Tijdens zijn vlucht blikt hij terug op zijn verleden en zijn relatie met Thomas: de relatie in gescheiden kamers.

Het boek oogt
“Intrigerende foto…” Dina is duidelijk. De cover van Gescheiden kamers wordt over het algemeen goed ontvangen. De cover lijkt de lezer veel te willen vertellen: een hart, kamers die met kleppen van elkaar gescheiden zijn, maar toch weer verbonden blijven. Ook Kris en Sanneke waarderen de omslag, vanwege het feit dat hij interesse wekt. Ook wordt de groene kleur om het hart heen als passend ervaren. Marloes noemt de kaft zelfs rustgevend en dat wordt door meerdere lezers beaamd. Gigi stelt haar mening tijdens het lezen daarin een beetje bij: “Nu ik een stuk gevorderd ben in het boek en nog eens naar de kaft kijk is de kaft niet rustig maar vurig!” Opvallend is dat de meeste lezers geen ‘achterflaptekstenlezer’ zijn. Eeke en Geertje lezen de tekst op de achterflap wel, maar laten deze tekst niet bepalend zijn. Toch wekt de gehele omslag van Gescheiden kamers interesse. Het boek wordt dan ook, vooraf, met open armen ontvangen.

Drank en drugs…
Tijdens het lezen komen er diverse prachtige discussies op gang. Waar de leesclubvragen niet altijd uitnodigen tot het starten van een volle discussie, ontstaan toch diverse meningen over het boek. Over de rol van drank en drugs in het boek wordt een tijdje gesproken. Istvan geeft aan dat hij het gebruik van drank en drugs maar een beetje ‘braafjes’ vond, wanneer hij het vergelijkt met nu. Eeke staat daar anders tegenover. Zij geeft aan dat het gemak waarmee de drank en de drugs gebruikt werden haar verbaasde en ook Marloes geeft aan dat ze de rol van drank en drugs groot vindt in het boek. Daniel verwoordt het gebruik van drank en drugs als een soort ‘verslavingskromme’. Het lijkt wel of de personages erop teruggrijpen wanneer het minder gaat, iets wat Kris helder verwoordt. Toch worden deze passages door de meeste lezers niet als erg onthutsend ervaren.

Intertekstualiteit
Dat het boek bol staat van de intertekstualiteit wordt tijdens het lezen ook ontdekt. Anna merkt On the Road van Jack Kerouac op en Sanneke geeft aan dat er diverse malen teruggewezen wordt naar de Bijbel. Nico merkt de quote “But we can’t live together, and we can’t stay apart” op en maakt daarbij de verwijzing naar de titel van het boek. Dina merkt op dat er heel veel verwijzingen naar andere schrijvers en liedjes zijn. Er wordt verder niet echt gesproken over de betekenis van de intertekstualiteit. De beweegredenen van de schrijver blijven wat onduidelijk, helaas.

Roadnovel, aids-roman of homoroman?
Het boek van Tondelli wordt ook wel een roadnovel genoemd. Tijdens de leesclub ontstaan al snel vraagtekens bij deze term. Nico geeft aan dat de term bij dit boek op twee manieren te interpreteren is: de reizen en het ronddwalen na het verlies. Anna geeft aan dat protagonist Leo de roadtrip nodig heeft om zijn verdriet een plekje te geven, maar ze vraagt zich af of het boek daarom een echte roadnovel moet heten. Ook Geertje denkt dat de term deze keer misschien niet al te letterlijk genomen moet worden. Istvan sluit zich daarbij aan door aan te geven dat het op zijn hoogst een ‘metaforische roadnovel’ is. Wil sluit zich daar, samen met Eeke geheel bij aan. Daniel geeft aan het boek een ‘roman’ te willen noemen, omdat hij de derde persoon heel moeilijk te bevatten vond. Hij geeft aan dat je op die manier op afstand van één karakter wordt gesteld.
Of het boek dan een aids-roman genoemd mag worden, zorgt eveneens voor discussie. Gigi vindt dat het boek deze term wel mag dragen en Eeke noemt daarbij dat de schrijver het nergens hardop noemde, vanwege misschien schaamte. Sanneke vindt het zeker geen aids-roman, omdat de schrijver de ziekte niet bij naam noemt. Marloes trekt daarbij de vergelijking met Mystiek lichaam en kan het wel een aids-roman noemen, ondanks dat het begrip niet expliciet genoemd wordt. Gigi verwoordt de onduidelijkheid in het boek heel duidelijk: “De schrijver wist het wel degelijk. Maar wat Leo wist, wilde weten of probeerde te verdringen, dat laat Tondelli, met opzet vaag.” En juist die vaagheid zorgt bij verdeeldheid onder de lezers. Of het boek een aids-roman is of niet, blijft onduidelijk.
Dan rest de label ‘homoroman’. Nico vindt dat Tondelli het genre ‘homoroman’ overstijgt in zijn boek en Gigi sluit zich helemaal aan bij dat gegeven. Ook Marloes, Eeke en Sanneke zijn het eens met het feit dat dit boek meer dan een homoroman is en Geertje vindt dat de typering zelfs ‘te kort door de bocht is’. Gescheiden kamers verdient meer dan de label ‘homoroman’, aldus de meeste leesclublezers.

De stijl van Tondelli
De stijl van Tondelli in Gescheiden kamers is op zijn minst opvallend te noemen. Marloes typeert de stijl als: “Poëtisch, beschrijvend, vergelijkend…” en later meer: “beeldend, metaforisch, filosofisch”. Marloes Otten voegt daar ‘gedetailleerd’ aan toe. Sanneke kan de stijl enorm waarderen vanwege de goede woordkeuze. Eeke vindt de stijl daarentegen ook wel eens hoogdravend. Wil de schrijver niet té mooi beschrijven? Dat gevoel wordt door een aantal andere lezers wel gedeeld. Istvan geeft aan: “De zinnen zitten soms erg geconstrueerd en eloquent in elkaar. Zo eloquent dat ik soms bijna naar een woordenboek heb gegrepen.” Toch wordt de stijl van Tondelli over het algemeen als positief ervaren. Daarbij worden prachtige zinnen aangehaald die soms hartverscheurend overkomen. Nico citeert en verwoordt het volgende: “ ‘Hij heeft geen woorden voor hem, omdat hij voelt dat Thomas ze al leert kennen.’ Daar heb ik geen woorden voor.”
De perspectiefkeuze wordt niet altijd gewaardeerd. Eeke noemt de wisselingen van tijd niet altijd heel herkenbaar en Marloes vindt de ‘hij’ een lastig perspectief. Zij geeft aan het boek regelmatig bewust weg te leggen, omdat het anders ‘te veel’ in één keer is. De grote verschillen in stijl tussen de diverse delen.

EINDOORDEEL

Over het algemeen wordt Gescheiden kamers goed ontvangen. Het boek vangt dan ook een dikke voldoende. Met een gemiddelde van 3,5 (3,6) uit 5 sterren lijkt het boek over het algemeen gewaardeerd te worden door de lezers. Geen enkele leesclublezer deelde minder dan drie sterren uit en van Sanneke kreeg Gescheiden kamers zelfs de volle vijf sterren!

Opvallend is dat het verhaal in het boek gewaardeerd wordt, maar dat de schrijfstijl als moeilijk of belemmerend wordt ervaren. Marloes verwoordt het als volgt: “Ondanks de vele mooie bewoordingen, de tragische worsteling met het leven en de interessante thema’s, kan het lezen van dit boek stroef verlopen. Je struikelt regelmatig over mooie, poëtische zinnen, maar worstelt net zo goed met moeilijk taalgebruik. Leo’s kijk op het leven is een rollercoaster, met het risico het overzicht kwijt te raken. Gescheiden Kamers is een roman die je vooral gelezen moet hebben om de thema’s en de maatschappelijke kant ervan. Zeker als je bereid bent de diepere laag tot je te nemen. Een boek dat je soms gewoon even moet laten liggen om de betekenis van alles tot je door te laten dringen.” Ook Geertje vond het een mooi boek en het feit dat je moeite moet doen om te puzzelen maakt het boek voor haar aantrekkelijk. Echter, het is geen Kellendonk; daar moet je meer voor doen. Marloes Otten sluit zich hierbij aan. Ook Eeke was over het algemeen positief over het boek. Zij geeft aan dat er zoveel in het boek zit, dat het een worsteling is om er doorheen te komen, maar dat dit meer dan de moeite waard is.

Diverse leesclublezers besluiten de leesperiode met een goed gevoel. Menig lezer zou dit boek niet zomaar opgepakt hebben. De leesclub en de gevoerde discussies hebben dan voor veel lezers dan ook toegevoegde waarde gehad. Dina verwoordt het als volgt: “Zonder deze leesclub zou ik me waarschijnlijk nooit aan deze roman over mannenliefde gewaagd hebben, maar wat ben ik blij dat ik het wel gedaan heb” en ook Nico heeft baat bij de leesclub gehad: “Het heeft mij nieuwe inzichten en gedachten gegeven.”

Al met al kan geconcludeerd worden dat Gescheiden kamers moeilijk is, maar gewaardeerd wordt. Waar de perspectiefkeuze niet altijd als prettig wordt ervaren, en het verhaal soms moeilijk te doorgronden is, zorgen de prachtige zinnen die het boek rijk is en de intertekstualiteit bij veel lezers voor waardering. Met 3,5 uit 5 sterren haalt het boek dan ook een terechte voldoende. Om met Kris’ woorden af te sluiten: “Tondelli’s Gescheiden kamers is een gelaagde ideeënroman die een tweede of zelfs derde lezing vraagt en ook verdient, zodat de volle betekenis van de complexe en vaak heftige diepgang, symboliek en mystiek zich steeds verder kan ontvouwen en uiteindelijk bij de lezer tot rust kan komen.”