Helemaal, gedeeltelijk of niet betoverd

Op 6 juli 2016 werd hij, veelal ’s avonds nog, bezorgd bij de deelnemers aan de leesclub: de prachtige blauw-met-zwarte hardcover van de young adult Havikskruid. Het debuut van de Britse auteur Irena Brignull. Enthousiast sloegen velen al snel aan het lezen in dit mooie boek over heksen, een persoonsverwisseling, een troonsopvolging en een jonge zwerver. Tijdens de weken van discussie die volgden bleken de meningen over de inhoud van het boek wat meer verdeeld dan die over het uiterlijk. Sommige lezers waren er helemaal weg van, anderen hadden er problemen mee, de rest zat daar tussenin. Kortom, Havikskruid was echt een boek voor discussie.

Een unieke discussie zou het sowieso worden, want uitgeverij Gottmer had zelf op het boek afgestemde discussievragen gemaakt en dat zie je niet vaak. De vragen waren een mix van serieuze inhoudelijke kwesties en meer speelse items als welke acteurs je zou casten voor de belangrijkste rollen in het verhaal. Dat zorgde voor een leuke afwisseling in de discussie. Uiteindelijk waren er echter een aantal punten die de gemoederen meer bezig hielden dan andere. Maar eerst een korte beschrijving van het verhaal

Het boek

Een profetie heeft voorspeld dat een meisje uit de heksenfamlie Havikskruid is voorbestemd om heksenkoningin te worden. Dat brengt de ambitieuze Raven Havikskruid ertoe de pasgeboren dochter van haar zus Klaver om te wisselen met een gewoon mensenkind, zodat haar eigen dochter Distel koningin kan worden. En zo groeit de met toverkracht begiftigde Poppy op in de gewone mensenwereld en de niet magische Ember in de uit louter vrouwen bestaande en primitief wonende heksenclan. Maar net als de oude heksenkoningin op sterven ligt, ontmoeten Poppy en Ember elkaar en wordt Poppy opnieuw een bedreiging voor Raven en Distel. Maar ook een aantal andere en grotere clans willen toch liever zelf de nieuwe koningin leveren. Ondertussen heeft Poppy ook Leo ontmoet, een jonge zwerver die is weggelopen bij zijn gewelddadige stiefvader en –broers. Poppy en Leo vinden elkaar erg leuk, maar als Leo ook Ember ontmoet, weten ze het allebei niet meer zo zeker.

De driehoeksverhouding

Niet zo origineel, een driehoeksverhouding in een young adult. Toch is er hier wel iets opmerkelijks aan de hand, want de romantische afloop ligt niet voor de hand en wordt door een meerderheid van de deelnemers niet gewaardeerd. Aanhangers van Ember als Leo’s nieuwe vriendin komen tegenover ‘team Poppy’ te staan. Eén van deze groepen blijft dus niet begrijpend achter. Henriet: Nee ik was niet tevreden met het einde, zoals ik al eerder vertelde ben ik echt …, waarmee ik bedoel dat ik graag Leo hand in hand had zien lopen met … aan het einde. En daarbij vond ik het einde ook niet echt geweldig, het voelt een beetje snel afgerond, ik heb het gevoel alsof alle personages nog steeds niet op hun plek zitten (daar waar ze thuis horen).

Anderen zijn juist blij met deze afloop. Sandra: Ja ik vond het een goed einde, niet helemaal alleen maar rozegeur en maneschijn, dat maakt dit boek toch "echter" op een of andere manier.

De heksen

De heksen die in Havikskruid voorkomen bedrijven een traditionele vorm van toverij. Het is allemaal spreuken, kruiden, drankjes en aangeboren talent. Daarover is de leesclub het wel eens. De meningen verschillen echter over de vraag hoe wenselijk dat is. Het voordeel is namelijk dat lezers gemakkelijk op deze hekserij kunnen inhaken, zonder dat er veel hoeft te worden uitgelegd, wat een hoop infodump scheelt. Kiki: De soort magie die Irena Brignull heeft gekozen zorgt ervoor dat het makkelijk te begrijpen is en dus niet veel verklaringen nodig heeft. Zo kan Havikskruid snel en makkelijk gelezen worden, dus ja, het past goed in het verhaal.

Redelijk wat deelnemers missen echter toch originaliteit, alsmede ook een mooi uitgewerkte magische achtergrond. Nancy: Het stuk waar Poppy over de heksengeschiedenis las in een boek en daardoor besefte dat zijzelf een heks is, was voor mij één van de hoogtepunten in het boek. Ik wou meer van dergelijke momenten waar de heksen beter uitgebeeld en menselijker werden. Nu had ik het gevoel dat de schrijfster ons een basisheks uit een sprookje gaf, dat wij allemaal aanvullen met onze verbeelding van heksen uit onze kindertijd. 
 
Datzelfde geldt voor de zuiver vrouwelijke clans waarin de heksen samenleven. Ook hier mist voor velen een achtergrond, zoals bijvoorbeeld de geschiedenis van de clans. Anne-Claire: De hekserij vond ik niet goed uitgewerkt in dit boek. Je moet erg veel maar aannemen. Ik snap echter niet waarom heksen die zo machtig zijn dat ze zelfs het weer kunnen veranderen in woonwagens wonen en de was nog doen in een tobbe. Ook werd het nergens duidelijk wat de functie en status van die heksenkoningin precies is. Voor mij is het woord 'koningin' alleen niet genoeg om aan te nemen dat het hier om een machtige en aantrekkelijke positie gaat. Het kan ten slotte ook grotendeels om een ceremoniële functie gaan. Door deze vaagheid snapte ik vervolgens niet zo goed waarom er steeds zo hard en gemeen gevochten werd om die functie. Wat was er te winnen of verliezen dat er zelfs levens voor op het spel gezet moesten worden? Daar had ik echt graag meer over geweten.
 
Is wonen in een heksenclan iets voor de overwegend vrouwelijke deelnemers aan de leesclub? Nou nee, zo menen de meesten. Lisa geeft daar de volgende goede redenen voor: Ik zou het leuk vinden om in een heksenkring van alles te leren over toverkracht en kruiden, en het lijkt me echt leuk om zo'n goed contact met dieren te hebben dat ze naar je toe durven te komen. Maar het leven is er wel saai en eentonig, en op een dag zal er echt iemand komen met slechte bedoelingen om de kracht en kennis te misbruiken en als je daarvoor nooit met mannen hebt geleefd, of het altijd hebt weggestreept, zal het misgaan. Bovendien denk ik dat ik niet onder zo'n constante controle van andere heksen wil leven, die allemaal een soort zusters en moeders zijn, in het boek blijkt al snel dat ze je zo snel als ze kunnen tot de perfecte onderdanige heks vormen en als dat niet lukt, je gewoon laten vallen.

Alleen Rosalie ziet het wel zitten: Ik ben altijd al gefascineerd door toverkracht en ik zou er veel voor over hebben om te kunnen toveren. Hoewel ik wel moet toegeven dat ik bang ben voor spinnen en andere insecten, maar als ik opgegroeid zou zijn in een heksenkring -maar wel als heks, en niet zoals Ember geboren als mens- dan zou ik die angst niet hebben en het waarschijnlijk zou ik het dan heel leuk vinden.

Maar zou de wereld er niet gewoon beter uitzien als vrouwen overal de dienst uitmaakten in plaats van mannen? Zeker niet, zo denken bijna alle deelnemers. Ook Rosalie niet: Ik denk altijd dat je altijd samen moet werken, omdat je in je eentje gewoon niet zo sterk bent als samen. Dat betekend dus ook dat vrouwen het in hun eentje niet redden. We hebben mannen gewoon nodig om ons in balans te houden. ... Als vrouwen vanaf het begin de macht hadden gehad, zou de wereld er nu misschien heel anders uitzien. De meeste vrouwen zijn niet zo agressief als mannen, maar vrouwen hebben wel zwakke punten op andere vlakken.

De bookcrush (of niet?)

Tja, Leo. Hij verdeelt de meningen ook in zijn eentje. Cisz ziet hem als absoluut bookcrush waardig en daar is ze niet de enige in. Anderen zijn geraakt door zijn heftige persoonlijke geschiedenis, die tot een nog heftigere climax komt. Maar zijn gedrag roept bij sommigen ook ergernis op en de manier waarop hij zich laat leiden door gebeurtenissen en andere mensen doet Gabriella tenslotte verzuchten: uhm leo wtf is er mis met jou? snap je niet dat er gespeeld wordt met je gevoelens?

De moeders

In het boek komen drie moeders voor: Raven, moeder van Distel, Klaver, moeder van Ember (eigenlijk Poppy) en Melanie, moeder van Poppy (eigenlijk Ember).  Over de rol die deze moeders spelen heerst meer eensgezindheid. Raven is (uiteraard) onsympathiek, ook naar haar eigen dochter Distel toe, die ze voor allerlei karretjes spant. Klaver wordt gezien als de meest moederlijke van de drie, omdat zij Ember toch heeft opgevoed als haar eigen dochter. Otiswolf, zelf ook moeder, wijst erop dat Klaver bepaalde lastige keuzes heeft gemaakt om Poppy veilig te houden: Ik denk dat Klaver de beste positie van een liefhebbende moeder weer geeft. Ook ontfermt zij zich over Distel en daaruit blijkt wel dat zij een groot hart heeft. Moeder liefde kan soms ook loslaten zijn in belang van het kind.

Voor Melanie heeft bijna niemand een goed woord over. Deze laat Poppy vallen omdat het haar biologische dochter niet is, maar Ember, die ze totaal niet kent, wordt meteen liefdevol in de armen gesloten. Dat, zo vind men, kan echt niet. Zoveel zou genetica niet uit moeten maken. Otiswolf hierover: Ik vind dat de moeder van Poppy wel heel erg overkomt als een slachtoffer. Ze had zeker meer kunnen doen wanneer ze vermoed had dat Poppy niet haar dochter was. ( dna test?) Het komt mij wat onwerkelijk over zeg maar. Alleen Sandra, ook zelf moeder, kan zich in Melanie inleven: De wanhoop van de moeder van Poppy (en naar later blijkt van Ember), als moeder zijnde kan ik mij dat zo goed voorstellen.

De schrijfstijl

Nog een onderwerp waarover de leesclub minder verdeeld is, is de schrijfstijl van Irena Brignull. Die wordt alom geprezen als bijzonder vlot. Bijna iedereen schiet door het boek heen, de meest enthousiaste lezers worden zelfs helemaal meegesleept. De auteur schreef eerder filmscenario’s en dat is terug te zien in een beeldend schrijfstijl. Toch vonden sommige lezers het boek af en toe onduidelijk. Kiki: Havikskruid wordt redelijk chronologisch verteld, hoewel er af en toe stukjes worden overgeslagen om ze daarna te vertellen op deze manier: “*** zat in het parkje. Hiervoor was ze eerst *** tegengekomen, om daarna naar *** te gaan, enzovoorts.” Daarom raakte ik soms ook in de war en dacht ik zo van: 'Hè?', om daarna te ontdekken dat het nog uitgelegd werd. Niettemin las ze het boek razendsnel uit: Er zitten voldoende wendingen in het verhaal om mij te boeien. Dat verklaart ook waarom ik het boek in één dag heb uitgelezen.

De structuur

Meer kritiek was er op de manier waarop het boek was opgebouwd. Jet: Het hele boek door wordt alles uiiiiiitgebreid beschreven en viel ik soms echt half in slaap en dan is het einde zo voorbij. Ik had liever gehad dat het hele middenstuk wat vlotter was geschreven en dat er dan wat meer aandacht werd besteed aan het einde.Veelal positief is men over de perspectieven die regelmatig wisselen, meestal tussen Poppy, Ember en Leo. Lisa: Verder zijn de perspectiefwisselingen veel minder verwarrend dan bij veel andere boeken omdat ik door de situaties waar ze in zitten gelijk weet wie het zijn, er wordt niet té lang gewacht met verdergaan op een verhaallijn waardoor je precies weet wat er gebeurt terwijl het wel spannend is.
 
Men vindt de karakters ook goed ingeleefd. Zo schreef Nancy: De gevoelens van eenzaamheid die zowel Poppy, Ember als Leo voelen, komen voor mij heel sterk naar voren in dit boek. Dat vond ik een echt pluspunt! Kortom, je leert alle drie de hoofdpersonen goed kennen en dat wordt gewaardeerd.

Dat geldt grotendeels ook voor het feit dat je lezer het hele boek door meer weet dan de hoofdpersonen omdat de verwisseling al in de proloog uit de doeken wordt gedaan. Dat roept vooral de vraag op hoe de heldinnen uiteindelijk achter de waarheid zouden komen. Cisz: Zoals ik al eerder aangaf vond ik het juist een toegevoegde waarde aan het verhaal geven dat ik als lezer wel het geheim al kende. Er zat wat mij betreft een logische volgorde in het vertellen van het verhaal, en wisselde de emoties en de spanning elkaar voldoende af om mij te blijven boeien!

Enkele deelnemers vonden het echter irritant, omdat het naar hun gevoel juist afbreuk deed aan de spanning. Zoals Jet schreef: Ik snap dat het uiteindelijk om de personages gaat, maar het leuke aan boeken vind ik juist dat je dingen ontdekt mét de personages en op die manier een band met ze ontwikkelt. Heel jammer dus dat je als lezer al lang weet wat het hele verhaal tot stand heeft gebracht, iets wat juist een grote plottwist had kunnen zijn...
 
Veel deelnemers zagen zowel goede als minder geslaagde kanten aan de opbouw van het verhaal. Sylvia: Er is voldoende spanning in het verhaal, ook al weet je in grote lijnen waar het naartoe zal gaan. Sommige wendingen verwacht je, maar andere zoals dat Poppy’s vader een nieuw gezin heeft [niet]. Informatie, emoties en spanning wisselden elkaar goed af, dit kwam waarschijnlijk ook omdat de hoofdpersonages zich afwisselden. Het boek las goed gemakkelijk en snel door, er werd veel beschreven, maar dit had geen grote invoelt op je leessnelheid, soms wel op de snelheid van het verhaal.

De losse eindjes

Dit boek is niet af, zo lijken zelfs de enthousiaste lezers het te voelen. Er blijven nog veel kwesties open. Zaken die wel zijn aangestipt, maar niet verder uitgewerkt. Er wordt al druk gespeculeerd over een vervolg, waarin alle leemtes alsnog worden opgevuld. Al missen niet alle deelnemers dezelfde informatie. Een greep:

Imane: Ik vind dat er wat meer verteld mocht worden over Jocelyn en hoe zij als personage in elkaar zat, want zij heeft immers Leo opgevoed er is wel wat verteld natuurlijk maar voor mij gevoel niet genoeg, en misschien wat meer over de moeder van Leo we zijn achter gekomen dat zij en Leo een heks zijn maar meer niet.

Gabriella: Ik zit wel op een follow up te wachten met de vader van poppy want uh wat?! hij vind ook alles maar best? waarom vertellen ze hem niks? hij zal net als de moeder willen weten wie zijn dochter is toch?

Henriet: Ook vind ik de reden waarom Raven de spreuk op Klaver heeft uitgesproken maar een beetje vaag, en daardoor komt het op mij ook over dat het wel heel makkelijk is geschreven. Want: ik had toch graag wat meer haat gezien voor deze spreuk zegmaar,om mij had er wel een een of ander familiedrama mogen zijn waardoor Raven wraak wil nemen door machtig te worden via de spreuk of iets dergelijks. Het kwam op mij meer over als: 'ik wil macht, dus dan moet mijn dochter heksenkoningin worden. Oh nou dan moet ik die spreuk maar gebruiken.

De film

Maar is dit verhaal, dat uiteindelijk een boek is geworden dan niet toch geschikt voor een film? Natuurlijk, zo vind een gedeelte van leesclub. Toch niet echt, vindt de rest, want daarvoor zit er te weinig actie in het verhaal. Maar misschien wel als er dingen veranderd worden, zoals Imane schrijft: Ik zou niet echt verwachten dat hier een film van zou worden gemaakt deels omdat het niet echt goed genoeg is voor een film maar het heeft toch wel iets als je er wat dingen aan kunt veranderen misschien zou het dan wel in een film veranderd kunnen worden. Ondanks de twijfels doet wel iedereen enthousiast mee aan de casting van de belangrijkste rollen en dan komen er heel wat namen voorbij…   

Eindconclusie

Havikskruid is dus een boek dat gemengde reacties oproept, bij de deelnemers onderling, maar ook bij lezers als individu. Sommigen zijn compleet betoverd, anderen in mindere mate en weer anderen helemaal niet. Toch is het niet echt een geval van ‘you love it or you hate it’ , want uiteindelijk zijn de meeste beoordelingen overwegend positief. De sterrenoogst voor het boek, waarvoor 14 beoordelingen zijn meegerekend, is : 3 keer 5 sterren, 6 keer 4 sterren, 2 keer 3 sterren en 3 keer 2 sterren. Dat geeft samen een score van 3,64 oftewel 3½ sterren.