Na Wolf Hall was er geen ontkomen aan. We móesten met zijn allen doorlezen en doorpraten over wat Mantel neergezet heeft! Dus met grotendeels dezelfde groep lezers gingen we van start met deel twee van deze epische trilogie. Het mooiste aan deze leesclub is dat iedereen ook weet wat hij of zij kan verwachten en dat iedereen met een onnavolgbaar enthousiasme begint.

In dit tweede deel gaan we door op dezelfde voet. Mantel blijft in de kenmerkende stijl van Wolf Hall verder schrijven, maar het grote verschil is wel dat we het met zijn allen beter kunnen verteren. De personages zijn bekend, het verhaal is in een setting geplaatst en nu kan het echte genieten gaan beginnen! Gigi benoemt het heel goed ‘Ik had toch drie volle zinnen nodig om me weer helemaal thuis te voelen.’

Guy brengt al snel de eerste zin van het boek onder de aandacht ‘Zijn kinderen storten uit de lucht’. Een mooi begin dat smaakt naar meer! En dat meer smaakte ook heel goed!

De motto’s aan het begin van Wolf Hall namen wat meer plek in, maar toch lijkt de ene zin ‘Ben ik dan niet een man als alle andere?’ ook veel los te maken. Wil Henry VIII een ‘normale’ man zijn? Of alleen maar als het hem zelf uitkomt? Nathalie B noemt het terecht een tricky question…

Veren en vogels. Het leek wel alsof ze door Het boek Henry heen, alle kanten op vlogen! Zelfs de titels van hoofdstukken ontsnappen er niet aan. Alhoewel het allemaal erg lieflijk klinkt, over veren en vogels, toch gebruikt Mantel het ook in minder aangename scènes. De pauwenveren van de engelenvleugels van Cromwell’s dochter, moeten zelfs dienst doen als een soort martelwerktuig op een bepaald moment. Maar het kan ook heel poëtisch, zoals Tea aangeeft met dit citaat ‘Wanneer Wyatt schrijft, krijgen zijn verzen vleugels en wanneer ze hun verenkleed uitslaan, duiken ze nu eens onder hun betekenis door en scheren er dan weer overheen.’
Verschillende deelnemers, waaronder Nicole en Anne, koppelen de vogels ook aan de vrouwen. Enerzijds het feit dat de vrouwen aan het hof echte roofvogels zijn, anderzijds ook het feit dat de symbolen voor Anne Boleyn en Jane Seymour, de valk en de feniks zijn.

Het hoofdpersonage is natuurlijk niet veranderd in dit tweede deel, maar toch is het mogelijk dat wij als lezer anders tegen Thomas Cromwell aan gaan kijken of dat zijn ‘dubbele agenda’ duidelijker zichtbaar wordt. Ook in de recensies van verschillende deelnemers zien we het terug, de donkere kantjes van Cromwell vallen meer op en dat komt helemaal tot uitdrukking bij de beschuldigingen van de ‘poten van het beest’. Misschien is het deels onzekerheid en twijfel die hem maken tot wat hij is geworden in Het boek Henry. We gaan in het derde deel zien welke kant zijn karakter opgaat…
Zijn familie blijft belangrijk voor hem, waar niet alleen de bloedverwanten onder vallen. Hij is goed voor heel zijn huishouden en gunt ze alle goeds. Dat maakt Cromwell gelukkig nog steeds een erg aimabel man doorheen het hele verhaal.

Dit deel, meer dan Wolf Hall, heeft enkele erg spannende momenten. Zo beschrijft Mantel de ondervragingen, met name die van Mark, op een manier die het bloed toch wel sneller doet slaan. Ook de brand in de kamer van Anna Boleyn en de tenlastelegging in de rechtszaal worden genoemd.
Om jullie nog even te laten proeven van de manier waarop Mantel erg subtiel een soort spanning kan creëren: “Alleen hij, Cromwell, voelt zijn nekharen overeind komen. Zo word je te grazen genomen: je aandacht getrokken door een of ander in scène gezet voorval terwijl de moordenaar met zijn mes van achteren komt.”
Je weet als lezer dat je met een begenadigd schrijfster te maken hebt als ze zelfs het geroddel spannend kan maken! “Ze zeggen dat de oude koningin ziek is. (...) Ziek van verdriet, zou ik denken. Ze zeggen dat ze een vloek heeft uitgesproken over Anne Boleyn, zodat die geen zoon krijgt.”
Bij één lezer liet de uitval van Henry naar Cromwell haar hart zelfs even stilstaan. Zo zie je maar, zelfs historische romans kunnen té spannend zijn op bepaalde momenten.

Natuurlijk staan de mannen centraal in dit boek, met name Cromwell en zijn koning, maar ook de vrouwen hebben een groot aandeel in het verhaal. En laat ons eerlijk zijn, zonder de vrouwen was het vast niet zo smaakvol geweest. Hieronder enkele citaten die de vrouwen beschrijven.
“Ze zal die dag sterven zegt ze. Ze heeft de dood bestudeerd, hem vaak verwacht en is niet bang voor zijn nadering.” -Katharine
“Anne begrijpt de noodzaak niet om mensen te vriend te houden. Zij denkt dat ze alleen Henry hoeft te paaien.”
“Wat heeft Jane Seymour behalve een maagdenvlies, en wat heb je de ochtend erna nog aan een maagdenvlies? Voordien is ze de koningin van zijn hart, nadien gewoon de zoveelste slet die haar rok niet omlaag kon houden. Jane heeft schoonheid noch hersens.”
“Katherine is sterk, weet je. Als het ophoudt met sneeuwen en de koning staat het toe, dan kun je morgen op weg. Ze is al eens eerder ziek geweest en teruggekrabbeld.”

De vragen met welke vrouw wij het het beste zouden kunnen vinden en of de vrouwen onderling vriendschappen hadden kunnen aangaan onder andere omstandigheden, leveren een mooie discussie op die je eigenlijk gewoon even helemaal moet doorlezen. Er komen verrassende persoonlijke voorkeuren naar boven in ieder geval!

Niet alleen veren en vogels blijven ons bij als we aan de voorwerpen in dit boek denken. Ook het zwaard waarmee het hoofd van Anna Boleyn wordt afgehakt staat in het geheugen gegrift.
De hoed van Chapuys, valkeniershandschoenen, de blauwe mouwen van Jane, rood fluweel, de ring van Wolsey en de schilderijen van Holbein blijken allemaal voorwerpen die spontaan naar boven komen in gedachten, als we aan Het boek Henry denken.
Hoe kunnen we dan met voorwerpen uitdrukking geven aan het gevoel dat het boek oproept? Met een heksenketel? Een bijbel? Of toch een koekoeksei?

Het mag duidelijk zijn, we hebben flink gediscussieerd, maar waren het toch vaak eens. Een heel actieve groep die al bijna als familie begint te voelen. Ik vraag me af, ben ik dan als coördinator een soort Cromwell die zijn gezin alle kansen moet geven om te shinen? Nee, dat geloof ik niet. Jullie, deelnemers, zijn gewoon echt fantastisch en hebben niet veel sturing nodig om er iets geweldig van te maken! Dank jullie wel!

De meningen

De meningen zijn eigenlijk een beetje saai, want iedereen is lovend, dolenthousiast, onder de indruk, de-hemel-in-prijzend!

Lieke zegt op een heel eigentijdse manier hoe het boek haar doet voelen. Het boek Henry voelt voor haar als een Breaking Bad tijdens de Tudor periode.

En daar sluit Guy zich bij aan, want hij noemt het “Engelse historie, overgoten met een delicieuze geromantiseerde saus.” Alleen drukt hij zich niet uit met een Netflix-vergelijking…

Voor veel lezers is het vergelijken tussen Wolf Hall en Het boek Henry, en dan staat Cromwell centraal in de vergelijking. Willeke benoemt zijn wat meer ambivalente houding. “Een menselijker Cromwell, die onzeker is en twijfelt, en aan de ándere kant iemand die wraakzuchtig kan zijn en mensen dwingt tot uitspraken die uitmonden in de dood op het schavot.” Ook Marjolein vangt de menselijkheid van Cromwell meer op in dit boek. “Waar Cromwell in Wolf Hall bijna op een voetstuk werd geplaatst door Mantel, wordt hij in dit deel een mens. Dat maakt dat de toon van het boek anders is, zijn onzekerheid wordt hierdoor uitvergroot.” Nicole ziet vooral het voordeel dat Cromwell haalt uit al zijn acties in Het boek Henry. “De uitkomst van deze heksenjacht is minder interessant dan de manier waarop Cromwell dit aanpakt. Hij sluit allianties met families en personages waarin hij Wolf Hall niet naar omkeek en legt vooral zijn oor te luister bij de hofdames van de koningin. De vraag die boven het tweede deel van dit drieluik hangt is dan ook: wie heeft echt de touwtjes in hangen aan het hof, Henry of Cromwell? Aan de manier waarop personages in de gunst proberen te komen van de secretaris, lijkt de balans steeds meer in zijn richting over te hellen.”
Liesje gaat nog een stapje verder dan Nicole en staat daarmee bijna haaks op Marjolein en Willeke. Zij gebruikt woorden als sardonisch en sinister… “In Het boek Henry slaat de balans meer door naar Cromwells duistere en sardonische kant. Mantel stelt in deel twee van de trilogie ook meer scherp op zijn centrale en sinistere rol in het web van intriges aan het hof.” Jeannie zegt het heel schattig, maar het houdt toch een soort ‘Pas op – Gevaar!’ gevoel in. “Hij is niets vergeten, dient zijn koning trouw maar weet het ook zo te spelen dat zijn wraak zoet zal zijn.”
Marjolein houdt het kort en beschrijft het gevoel dat, ondanks alles, vele lezers behouden ten opzichte van Cromwell. “En toch, hij blijft die sympathieke man die je alle goeds gunt, en juist dat is wat Hilary Mantel zo’n vaardig schrijfster maakt.”

Dat Mantel kan schrijven, weten we ondertussen. Merel vat dat nog even mooi samen voor ons. “In Het boek Henry laat Hilary Mantel weer een knap staaltje vertelkunst zien. Hoewel iedereen die de geschiedenis van Henry VIII kent – of de achterflap van het boek heeft gelezen – al weet hoe het met Anne zal aflopen, weet ze het verhaal zo neer te zetten dat de spanning toch voelbaar oploopt.” Ook Janneke heeft alle lof voor de stijl en stipt ook een belangrijk punt aan als we het hebben over de hele trilogie. “Waar je normaal hoort en ervaart dat een tweede deel in een trilogie gebruikt wordt ter overbrugging heb je daar bij Het boek Henry helemaal geen last van. Hilary Mantel weet opnieuw met haar briljante schrijfstijl de lezer van voor tot achter geboeid te houden en laat je aan het einde achter met een verlangen naar meer Thomas Cromwell.”
Bij Nathalie komen er spontaan herinneringen naar boven van haar schooltijd. “Op de basisschool had ik een leraar die fantastisch kon vertellen. Geschiedenis kwam tot leven. In mijn ogen bezit Mantel tevens de gave van ‘storytelling’. Natuurlijk is Het boek Henry niet geschreven als een geschiedtelling, maar man; wat heb ik veel geleerd van de eerste twee delen. Van het strafrechtsysteem, het religieuze leven en het dagelijks leven, het dieet van 16e eeuws Engeland, politieke verhoudingen en het hofleven.”
Anne heeft een tip voor iedereen die Mantel nog niet kent en zich afvraagt of haar boeken iets voor hem of haar zijn. “Wie van prachtige zinnen, symbolische verwijzingen en subtiele humor houdt is bij Mantel aan het goede adres.”

Dit tweede deel doet de trilogie alle eer aan. Dat vindt ook Rinzewind. “Het boek Henry mag zeer zeker een waardig vervolg op het eerste boek zijnde Wolf Hall genoemd worden.”

Op naar het laatste deel van het drieluik nu! Want Mariëtte zegt het “Elk einde is een begin.” Ook Inge ziet geen andere keus dan door te gaan. “Of we Cromwell nu zien als de vos, of als de knecht die de rotzooi opruimt, we zijn als was in de handen van Mantel en we moeten onherroepelijk verder lezen.”

Beoordeling

De uiteindelijke, gemiddelde beoordeling van alle lezers is 4,5 ster. Daarmee scoort dit tweede deel wel een stukje hoger dan Wolf Hall. Dat is ook niet meer dan logisch, de die-hard-fans zijn overgebleven, en we hebben onszelf dan ook maar De Cromwelloten genoemd!