Benieuwd hoe de leesclub met Het boomhuis in het bos is verlopen? Lees dan hieronder de samenvatting:

De leesclub

10 deelnemers kregen de eer om het Hebban boek van de maand oktober te lezen en bespreken. Daarnaast waren er meer dan een handvol mensen die met een eigen exemplaar aansloten in de leesclub. 

Al tijdens het lezen werd duidelijk dat Het boomhuis in het bos van TJ Klune een verhaal is waarover ontzettend veel te vertellen valt. En inderdaad, tijdens de discussie bleek al snel dat we aan de 10 leesclubvragen nooit voldoende gingen hebben om alle vondsten in het boek met elkaar te kunnen delen.

De discussie

Vraag 1 – Voorafgaand aan het verhaal

De nieuwsgierigheid naar het boek was groot. Dat was alleen al te merken aan het aantal volgers van de leesclub en de groep deelnemers die met eigen exemplaar deelnamen aan de discussie.

De cover valt in goede aarde. De kleur groen wordt meerdere keren genoemd als erg aansprekend. En ook de afbeelding van het boomhuis vindt iedereen mooi. Het geeft een gevoel van rust, stilte voor de storm, of dat er gekeken wordt naar een decor vlak voor de voorstelling gaat beginnen. Wel vinden een aantal deelnemers dat het boek veel weg heeft van een kinderboek en daarvan is geen sprake, zoals ook bij de volgende vragen zal blijken.

Justreadbooksandenjoy: “Mocht ik het werk van Klune niet kennen, dan zou dit omslag mijn aandacht zeker trekken. De boomhuizen maken nieuwsgierig.”

Het citaat voorin het boek roept al gelijk de nodige gesprekstof op. Hij is geweldig en we worden eens even stevig toegesproken. Helaas is het een waar woord over hoe wij als mensheid steken hebben laten vallen. Daarover bestaat geen enkele discussie.

Merlissa: “Ik vind de boodschap erg passen voor zoals de wereld nu is en ook toepasselijk voor de inhoud van het boek. Wij deugen echt voor geen meter, maar toch maken we ook mooie dingen. Dit komt ook heel mooi terug in het boek.”

Vraag 2 – De titel

De oorspronkelijke titel van Het boomhuis in het bos is In the Lives of Puppets. De Nederlandse titel is vrij letterlijk, terwijl de Engelse veel vrijer te interpreteren is. Omdat 'poppen' een duidelijke verwijzing is naar Pinokkio (waarop Klune zijn boek heeft gebaseerd) en omdat het refereert aan dat we allemaal een speelbal zijn, wordt over het algemeen de Engelse titel beter passend gevonden. Echter, de Nederlandse titel vinden veel leesclubdeelnemers veel beter passen bij de titels van de andere boeken van de schrijver die allemaal iets met ‘huis’ te maken hebben (‘weeshuis’ en ‘deur’).

Yvonne: “Mij spreekt de Engelse titel meer aan, die omvat zoveel meer dan de Nederlandse. Zelf had ik in het Nederlands ook graag een link gezien naar het verhaal van Pinokkio, misschien i.c.m. ‘het huis’.

Over wie die poppen in het verhaal zijn, heerst ook snel overeenstemming. De deelnemers verwijzen allemaal concreet naar de androïden in het verhaal, de robots zonder eigen wil. Toch valt ook af te vragen in hoeverre de enige mens, Victor, geen pop is.

Anne: “De puppets zijn in mijn interpretatie de machines die Vic tot leven brengt. Maar je zou net zo goed kunnen beargumenteren dat Vic de puppet is van grotere machten in dit verhaal en wellicht wel de mensheid in zijn geheel, ook weer terugdenkend aan het citaat waarmee het boek opent.”

Vraag 3 – Pinokkio

In de voorgaande vragen kwam Pinokkio al meermaals ter sprake. Bij deze vraag doken we nog dieper in het verhaal van Carlo Collodi uit 1883. Zo keken we naar overeenkomsten en verschillen tussen Pinokkio en Het boomhuis in het bos. En of er overeenkomsten te vinden zijn! Zo lijkt Gio veel op Geppetto en is Hap deels van hout gemaakt, net zoals Pinokkio.

Gertie: “Gio vertelt Victor dat hij hem heeft gemaakt omdat hij eenzaam was. Om diezelfde reden creëerde Geppetto Pinokkio. Ook spelen veel figuren uit Pinokkio – onder dezelfde naam – een rol in Het boomhuis in het bos: Monstro de walvis, de Blauwe Fee, de Koetsier. Pinokkio’s vijanden de vos en de kat zijn afgebeeld op het uniform-embleem van de gladde mannen.”

Maar verschillen worden ook gevonden. Zo bleef Pinokkio wel echt een pop en is Victor dat niet, en heeft Klune wel een eigen draai gegeven aan de personages die qua naam overeenkomen met die uit het originele verhaal. Maar het grootste verschil zit hem misschien wel in wie wie heeft gemaakt in het verhaal.

Maartje: “Victor, een mens, wordt door een robot 'gemaakt', terwijl Pinokkio, een pop, door een mens gemaakt werd.”

We gingen nog een stapje verder in onze speurtocht naar gelijkenissen. Van Pinokkio wordt gezegd dat het een allegorie is - een gedicht of een verhaal dat in zijn geheel symbool staat voor iets anders zonder dat dit bij naam wordt genoemd – en we vroegen we ons af in hoeverre dat ook voor het verhaal van Klune geldt. Over de boodschap van Het boomhuis in het bos worden meerdere dingen gezegd: zijn wie je wilt zijn, een waarschuwing voor de hebzucht van de mens en dat we er als mens best een potje van maken.

Demi: “Ik denk dat de grote boodschap is dat je jezelf moet kunnen zijn, ongeacht wat je omgeving/familie/etc. zegt wat je moet zijn. Als dat betekent dat je tegen je eigen ‘programmering’ in moet gaan, dan moet je dat gewoon doen.”

Vergelijkingen met andere verhalen worden ook volop gevonden. De rij aan titels die worden genoemd waarvan elementen worden herkend in Het boomhuis in het bos lijkt haast eindeloos: The Wizzard of Oz, Robinson Crusoe, De familie Robinson, Frankenstein, One Flew Over the Cuckoo’s Nest, Animal Farm, Star Wars, De donkere toren, A court of Thornes and Roses, Qualityland, Zeis en Cinder.

Vraag 4 – Karakters

Het boomhuis in het bos kent bijzondere hoofdpersonen en we raken niet over hen uitgepraat. We zijn het met elkaar eens, wat een mooi stelletje, dat uit één mens en voor de rest androïden bestaat, is het. Opvallend is dat de androïden een of enkele menselijke eigenschappen hebben toebedeeld gekregen die vervolgens sterk door de auteur zijn uitvergroot. Maar vooral het feit dat ze sterk om Victor geven maakt hen heel erg menselijk. Liefhebben is toch wel een menselijke eigenschap die niet wordt verwacht bij robots. En daarnaast zijn wij het, de lezers, de mensen, die onze menselijkheid (maar wat graag) op de robots projecteren waardoor ze tot leven komen.

Groot favoriet onder alle deelnemers is zuster Ratched die met haar humor voor veel hilariteit heeft gezorgd, maar eigenlijk wil niemand Rambo, Hap, Gio of Victor te kort doen door hen niet als favoriet te kiezen.

Barbara: “Vanaf het begin was mijn favoriet absoluut Ratched. Haar cynische humor spreekt me enorm aan omdat ik die zelf ook hanteer. Ondanks haar scherpe tong is ze lief en zorgzaam. You gotta love her!”

Als er een minst favoriete personage moet worden gekozen, dan worden De Koetsier en soms de Blauwe Fee genoemd.

Marjanne: “Mijn minst favoriet is misschien wel de koetsier, hij had iets over zich dat mij niet aansprak. Ondanks dat hij hun heeft geholpen, geeft hij mij toch een gevoel dat hij het voor zijn eigen gewin deed in plaats van 100% helpen.”

Maar van wie zou dan toch die uitspraak voor in het boek komen? Is dat door een van de personages gezegd? Hierover is men het minder met elkaar eens dan over de favoriete personages. Er wordt gespeculeerd over of het misschien de alwetende Blauwe Fee was, Gio met zijn liefde voor muziek. Of was het misschien toch de schrijver zelf?

Vraag 5 – Diversiteit

Net als in zijn eerdere boeken, is ook in Het boomhuis in het bos queerness een thema in het verhaal. Zo zou Victor aseksueel zijn en is de Blauwe Fee non-binair. De deelnemers vinden dat Klune dit op een mooie manier heeft verwerkt. Het is subtiel, natuurlijk en respectvol gedaan. Al moeten verschillende deelnemers nog wel wennen aan de persoonlijke voornaamwoorden die bij de Blauwe Fee worden gebruikt, omdat ze dit nog niet zoveel bij de hand hebben gehad.   

Kelly: “Ik vond het mooi neergezet, het vloeide natuurlijk voort uit de personages en voelde niet gekunsteld aan.”

Sowieso is diversiteit op een mooie manier in het boek verweven en gaat dat veel verder dan alleen queerness. Er zijn namelijk nog meer vormen van diversiteit gevonden in het boek.

Gertie: “De hoofdrolspelers zijn enorm divers en vormen een bijzonder samengesteld gezin met de oude Gio, de (vermeend) aseksuele Vic, de angstige Rambo en de sociopathische Ratched. Later komt daar de stotterende Hap nog bij.”

Sandra: “Hmmm, Victor is een zwarte man (er is melding van bruine huid), GIO een alleenstaande vader, the blue fairy non binair (of alles-in-1). Alles terloops, zonder er de aandacht op te vestigen. Mooi wel....”

Als we verder kijken naar in hoeverre dit boek “anders” is dan Klunes eerdere boeken, dan zijn het misschien wel de seksuele grapjes en toespelingen die zuster Ratched om de haverklap maakt. Ze zorgen voor de nodige hilariteit, al vond een aantal deelnemers het op een gegeven moment wat veel van het goede worden.

Merlissa: “De seksueel getinte toespelingen begonnen al op tijd in het boek en als je aan de hand van de kaft het idee had dat het een kinderboek was, was dat direct over! Ik vond de opmerkingen erg grappig en vooral een van de eerste flirt interacties tussen zuster Ratched en Rambo zal me erg lang bij blijven. Ik vond het ook gewoon heel mooi van TJ Klune dat die zijn best heeft gedaan op het feit dat je toch mannelijk en vrouwelijke aspecten herkent in de robots.”

Vraag 6 – Thema’s

Bij de vorige vraag spraken we al uitgebreid over het thema diversiteit. Maar er is meer in het boek te vinden. Zoals wat het betekent om mens te zijn. Zoals Demi mooi verwoord: “Is je familie de mensen die bloedverwant zijn, of kan je je eigen familie kiezen?”. Bij het stukje ‘found family’ kan ze op veel bijval rekenen van medeleesclubgenoten. Met regelmaat worden thema’s als familie, vriendschap en verwantschap genoemd.

Evelien: “Net als Demi vond ik het thema van verwantschap mooi in dit boek. Ook al heb je geen bloedband, je kunt je toch erg nauw verwant aan bepaalde mensen voelen. Of robots, in dit geval. Het thema vriendschap wil ik ook nog wel benadrukken. Die komt naar voren in de relatie tussen Rambo en zuster Ratched.”

Maar ook thema’s als reizen, zoektocht, trouw, verlies, liefde, natuur, recycling / upcycling en onze verantwoordelijkheid als mens worden genoemd.

Justreadbooksandenjoy: “Belangrijke thema's vind ik ook verantwoordelijkheid en macht. Hoe gaan we om met elkaar en met de aarde (slecht, daarom kwam er een einde aan de mensheid, daarna floreert de natuur weer) en wat doet macht: wie bepaalt eigenlijk wie er mag leven en hoe dat leven ingericht mag worden. Is er sprake van vrije wil. Heel belangrijke en actuele thema's.”

Vraag 7 – De opbouw en stijl

Het boek bestaat uit vier delen, met een kort proloog vóór het eerste deel en waarbij het vierde deel een epiloog betreft. Het verhaal maakt in enigszins een cirkel, zeker als je leest dat het verhaal ‘opnieuw’ begint. De lezers vinden de gekozen opbouw over het algemeen prettig, al was er ook een kritische noot en vond niet iedereen de manier waarop het verhaal is opgebouwd bijzonder.

Karin: “De gekozen opbouw vond ik niet heel bijzonder. Een boek heeft best vaak een proloog, een verhaal in delen en een epiloog. Zelf vond ik de epiloog in dit geval iets te voor de hand liggend en iets te lang duren. Immers: na enkele pagina's werd me wel duidelijk dat het verhaal opnieuw naar een "Hollywoodeinde" zou toewerken. Dat had best korter gekund, wat mij betreft. Sowieso eindigen alle boeken van Klune op zo'n manier. Dat past natuurlijk bij het sprookjesachtige karakter van de verhalen, maar ik zou het niet verkeerd vinden om daar een keer van af te wijken.

Omdat we als lezer niet te weten komen hoe het met de hoofdpersonen gaat nadat we het boek hebben dichtgeslagen, speculeren we met elkaar over het verdere verloop.

Demi: “De personages moesten weer herontdekken wat het betekent om een familie te zijn. Gio, de vaderfiguur, zal waarschijnlijk nooit meer hetzelfde worden en worstelt tussen zijn standaardprogrammering en zijn menselijkere kant. Victor leidt de familie nu meer en voelt zich verantwoordelijk voor iedereen.

Of:

Barbara: “Gio zal helaas nooit meer de oude worden: hij blijft op een bepaald niveau hangen. Wel gebruikt hij zijn kennis om andere levensvormen te scheppen. In tegenstelling tot Gio ontwikkelt Harp zich wel en komt heel dicht in de buurt van de oude Harp maar dan zonder stotter. Vic en Harp groeien uiteraard verder naar elkaar toe en vormen een uitzonderlijk setje. Vic wordt ouder maar vindt een manier om langer te leven. Samen met de anderen weet hij het menselijk ras opnieuw leven in te blazen waarbij ze ook nog hulp van de blauwe fee 2.0 krijgen. Hun nieuwe thuis wordt langzamerhand een toevluchtsoord van gelijkgestemden en van over de hele wereld komen deze naar De Walvis toe om zich te settelen, wat het begin is van een nieuw soort beschaving waar ieder soort naast elkaar mag en kan leven.”

Net als in de vorige boeken van Klune wordt ook in dit boek zijn schrijfstijl veelal bestempeld als prettig en vlot. Al noemt een enkeling hier ook nadelen van, zoals dat je makkelijk over bepaalde elementen heenstapt, juist omdat het zo prettig leest.

Harriet: “Ik hou wel van de schrijfstijl van TJ Klune. Het leest vlot, een beetje als een sprookje maar je moet niet te snel lezen want dan mis je alles wat hij tussen de regels nog wil vertellen.”

Vraag 8 – Tijd en plaats

Het verhaal speelt zich af in een onbekende tijd. En al wordt er geen eeuw of jaartal genoemd, het is ons wel duidelijk dat het zich in de toekomst afspeelt. Maar hoe lang zal het duren voordat het beeld uit Het boomhuis in het bos voor ons werkelijkheid wordt, dus dat er een samenleving is waarin geen mens meer te bekennen is, maar androïden heersen? De ene leesclubdeelnemer denkt over een jaar of 50, misschien 100, de ander denkt dat het nog wel een aantal generaties zal duren.

Niet alleen het jaartal waarin het verhaal zich afspeelt is onduidelijk, ook over de plek is het gissen. Al wordt wel genoemd dat het boomhuis zich bevindt in Oregon. Van de stad van Elektrische Dromen wordt niet specifiek gezegd waar deze zich bevindt, al heeft het wel heel wat weg van een bestaande stad. Veel deelnemers herkennen er Las Vegas in, maar ook een andere stad wordt genoemd:

Andrea: “Ik vind het echter een combi van Las Vegas en Washington. Las Vegas omdat het in de woestijn ligt (ideale temperatuur voor robots), stad van de lichten etc. Washington omdat daar de overheid gevestigd is en er hele slechte achterstandswijken zijn. Dat kwam in het boek ook naar voren, de overheid en de donkere slechte gebieden van de stad.”

Er zijn in ieder geval een aantal herkenbare dingen te noemen tussen deze fictieve stad en een werkelijke stad, die niet per se heel positief zijn.

Kelly: “Smerig, druk, iedereen doet zijn eigen ding. Er is weinig contact tussen de robots onderling, wat in een mensenstad vaak ook zo is. Het deed me ergens ook een beetje aan een mierennest denken.”

Vraag 9 – Schatzoeken

Tijdens het lezen, maar zeker ook tijdens de discussie, vonden we de ene schat na de andere. We spraken er al uitvoerig over in eerdere vragen, maar wanneer er iets nog onbesproken werd, dan kon dat hier alsnog worden aangekaart. Er werden vooral veel zinnen genoemd waarvan deelnemers hadden genoten.

Gertie: “De mooiste zin staat voor mij op pagina 35, waar Gio tegen Vic zegt dat hij niet van hem verwacht dat hij altijd bij hem blijft. ‘Je zegt dat je gelukkig bent. En ik geloof je. Maar je gelukkig voelen is niet blijvend, niet zonder iets om het vuur brandend te houden.’”

Demi: “Victors antwoord op de vraag waarom je altijd iets wat kapot is moet proberen te repareren: “‘Omdat alle wezens een kans verdienen om te ontdekken hoe het leven kan zijn als ze niet dienstbaar hoeven te zijn aan anderen.’””

Ook bespraken we wat de hoofdpersonen Victor, Gio, Rambo, Zuster Ratched en Hap volgens ons zochten. En hoewel de hoofdpersonen allemaal een ander doel hebben - de een is verpleegster en wil zorgen, de ander ruimt graag op – zoeken ze toch allemaal een rustige plek waar ze een ‘gewoon’ leven kunnen leiden en samen een familie kunnen vormen.

Justreadbooksandenjoy: “Ik denk dat Rambo, Gio en Ratched vooral als doel hebben om Victor te ondersteunen en te helpen groeien. Het vormen van een gezin en hem zoveel mogelijk liefde te geven. Hap krijgt die rol ook en wordt ook een geliefde. Mooi!”

Vraag 10 – Het einde

De verwachtingen vooraf waren voor iedereen verschillend, zo ook de beleving van het verhaal. Het boek viel bij een groot deel van de lezers in de smaak, al was de ene deelnemer enthousiaster dan de andere en waren er ook een paar deelnemers bij die het boek een minder groot succes vonden.

Kelly: “Ik had weinig verwachtingen, anders dan dat ik een goed geschreven boek verwachte. Dit is meer dan uitgekomen. Ik heb hardop gelachen en meegeleeft met de personages van Klune.

Marjanne: “Voordat ik begon met lezen had ik best wel hoge verwachtingen van dit boek. Ik had echt genoten van Het weeshuis aan de azuurblauwe zee en ik keek ook uit naar dit boek. Helaas zijn mijn verwachtingen niet helemaal voldaan, ik vond dat het boek langzaam op gang kwam en daarna nam het een sprint en waren we bij het einde. Voor mij was het boek niet helemaal in evenwicht met de verschillende delen. Daarnaast heb ik ook nog het gevoel dat niet alle vragen welke ik had een even goed antwoord hebben gekregen. Het zijn mooie personages en ik heb ook zo nu en dan moeten lachen tijdens het lezen, maar het is voor mij niet een van favoriete boeken geworden.”

Tot slot werd gevraagd om het boek in vijf woorden samen te vatten. Niet meer en niet minder. En dat gaf een heel mooie samenvatting van het boek en de leesclub!

Merlissa: “Fantasie op de vrije loop.”

Marjanne: “Modern dystopisch sprookje in sneltreinvaart.”

Conclusie

Kortom, de leesclub stond bol van gepraat over hoe anderen over bepaalde onderwerpen dachten. Er werd overeenstemming met elkaar gevonden, maar ook respectvol met elkaar werd gediscussieerd als men het niet met elkaar eens was. Het zorgde voor een levendige en respectvolle discussie. Er was zoveel te vragen en bespreken, dat meermaals het aantal vragen niet voldoende leek om alles met elkaar te kunnen bespreken. Het mooiste was misschien wel dat we door met elkaar over het boek te praten tot nieuwe inzichten kwamen en genoten van vondsten van anderen. Het leek ook of er steeds nieuwe schatten te ontdekken waren. Zoals Yvonne mooi verwoordde bij vraag 7: “Toen ik voor het beantwoorden van deze vraag door het boek en mijn aantekeningen bladerde, was ik zo een dik half uur verder. Heb weer zoveel ‘nieuwe’ dingen ontdekt en opgeschreven.”

Het boek wordt door leesclubdeelnemers die een recensie hebben geschreven, beoordeeld met een gemiddelde waardering van 4,0 sterren. En de leesclub? Dat was genieten! Alle deelnemers heel erg bedankt voor jullie deelname en enthousiasme.

Sanne