DE LEESCLUB EN HUN VERWACHTING

De leesclub bestond uit 16 enthousiaste deelnemers, inclusief de coördinator en een deelnemer met een eigen exemplaar. Helaas moest een van de deelnemers wegens ziekte voortijdig afhaken. In afwachting van het boek tippen de lezers elkaar andere boeken in de meest diverse genres waarvan ‘weird lit’ misschien wel het meest bijzondere genre is. Als je benieuwd bent welke boeken deze benaming verdienen, moet je even het café induiken.

Voor de lezers beginnen met lezen spreken ze hun verwachting uit. Na het lezen van de achterflap verwachten ze een eigenaardig, licht absurdistisch verhaal over een besloten dorpsgemeenschap met een theatrale, kunstzinnige uitwerking van het plot. Gezien de theaterachtergrond van Jannemieke Caspers verwacht Marjolein dat het verhaal heel goed geënsceneerd is: “Dat zijn boeken van theaterregisseurs vaker, ze zijn vaak beeldend geschreven en je ziet de gebeurtenissen voor je. Dat verwacht ik hier dus ook.” Een verwachting die Tallatal deelt: “Mijn verwachting is dat het een verhaal is dat je zo op een toneel voor je zou kunnen zien (theaterwetenschap) en dat met onderkoelde taal in weinig woorden veel zegt.” Anja1972 is onder andere benieuwd hoe de auteur de mimiek die je wel bij een theaterstuk hebt maar in een boek mist heeft opgelost. Marja Vissers verwacht op basis van de achterflap een wat sprookjesachtig verhaal met een serieus thema.

DE COVER

Over de cover zijn de meningen verdeeld. Waar de een de foto’s precies bij het verhaal vindt passen, ziet de ander dat totaal niet. Tallatal is uitgesproken positief: “Ik vond de cover mooi! Dat hielp wel met dat ik wel wat wilde met dit boek. Het spreekt me aan dat er lucht om de foto’s zit, dat het er vier zijn waarvan de compositie goed voelt en dat er een zekere humor uit spreekt. De Pippi Langkous-sokken en ook de houding waarin de dames staan, geven vast aan dat er personages in voorkomen die niet zo doorsnee zijn.” MarijeMiggiels houdt wel van eigenaardig en anders dan anders: “De cover voelt een beetje 90's aan. Het lettertype, de titel in kapitale letters. Het heeft iets eenvoudigs, "back to basic" maar wel met glossy foto's voorop die er ook nog een beetje bovenop liggen. Het voelt "lekker" aan.” De cover laat Jurka123 een beetje in het duister tasten: “Ik vraag me af - wat bedoelt de auteur met deze omslag? Wat wil het me vertellen?”

De in kapitalen gezette titel wordt niet door iedereen gewaardeerd. Marjolein: “De letters vind ik niet zo mooi, die geven de kaft een wat goedkope uitstraling.” Marja Vissers: “Het lettertype heeft iets primitiefs. Het is niet geavanceerd en spreekt mij niet aan.” AjLoonstra vindt dat het gebruikte lettertype ouderwets oogt in tegenstelling tot JohanDC die het lettertype op de cover juist prettig en verfrissend vindt.

SCHRIJFSTIJL

Over de schrijfstijl van Caspers niets dan lof met kwalificaties als ‘beeldend’, ‘literair’, ‘poëtisch’, ‘toegankelijk’, ‘filmisch’, ‘magisch’, ‘intrigerend’, ‘kolderieke horror’ en ‘een goede variatie in het ritme van de zinnen’. Volgens JohanDC schept de schrijfster door haar manier van schrijven een sfeer die beklemmend en ontdekkend tegelijkertijd is. Sijbout: “Het woordgebruik is zeer begrijpelijk zonder storende begrippen en woorden die vaak gebruikt worden door schrijvers om maar interessant over te komen (wat dan bij mij averechts werkt).” Nanniebe: “Hoewel de taal simpel is, zit in die simpelheid ook een deel van beklemming; die eenvoud reduceert namelijk ook. Alles is klein en duidelijk, ligt vast.”

De lezers zijn van mening dat de auteur met weinig woorden heel veel kan zeggen. Dat ze niet alles benoemt maar de lezer de ruimte geeft voor een eigen interpretatie van gebeurtenissen wordt op prijs gesteld. Nanniebe: “Alles wat niet verteld wordt, maar wel in de lucht hangt. Heel knap.” Anja1972: “Er zijn zoveel dingen niet duidelijk omschreven, zoveel om lekker zelf in te vullen! Dat vind ik mooi aan boeken, dat mijn eigen fantasie ook een aandeel krijgt. Dat is de schrijfster goed gelukt.” AjLoonstra beaamt dat en voegt eraan toe: “En dan het open einde, dat laat je achter met vraagtekens, maar hoe mooi om daarover te fantaseren.” Het zette MarijeMiggiels aan tot bijna continu associëren: “Het is ogenschijnlijk eenvoudig en misschien zelfs simpel, maar ik vind het ook verraderlijk. Er gebeurt zoveel, als je niet oppast mis je de helft (of meer). Er wordt meer niet geschreven dan wel.”

Anne Oerlemans vond het geheel al met al wel een beetje té staccato opgeschreven en het had van haar net wat meer ‘vlees aan de botten’ mogen hebben: “Ik denk dat het verhaal daardoor nog indringender was geworden.”

Suze is minder positief. Het had wat haar betreft wat poëtischer en vriendelijker geschreven mogen worden: “Ik vond de schrijfstijl kort en zakelijk, af en toe een beetje bot.”

OPBOUW en PERSPECTIEF

Het verhaal begint en eindigt met een 'ik/wij-personage die in het eerste hoofdstuk alle belangrijke personages introduceert en in het laatste hoofdstuk na alle gebeurtenissen het verhaal afsluit. Daartussenin ontrollen de gebeurtenissen zich vanuit een alwetende verteller met de focus op meerdere perspectieven. De lezers kunnen deze duidelijke, chronologische opbouw waarin de spanning steeds meer opgevoerd wordt naar een escalerende situatie waarderen.

MarijeMiggiels: “Dat geeft enig houvast en de flashbacks die erin zitten door de ogen van de personages zijn verklarend en op de juiste momenten in het verhaal verwerkt. Misschien had daar nog wel meer van gemogen, dat had het meer body gegeven, meer rust (minder nadenken) misschien ook.” Elisa11 vindt dat het verhaal hierdoor heel goed te volgen is: “Je leert de personages kennen en “werkt” naar het Heidi-feest toe. De spanning wordt daardoor ook wat opgebouwd en je blijft als lezer benieuwd wat er tijdens het Heidi-feest zal gebeuren.” Voor Marja Vissers is het een van de sterke kanten van het verhaal dat de gebeurtenissen vanuit meerdere perspectieven verteld worden: “Het Heidi-feest wordt door Emme heel anders gezien dan door andere dorpsgenoten zoals bijvoorbeeld Harald en Madeleine. Toen Emme Heidi was zijn er dingen gebeurd en het perspectief op die gebeurtenissen verschilt ook weer enorm. Goed dat we al die verschillende visies te lezen krijgen.”

Door de ‘wij’-verteller aan het begin en het eind voelt Tallatal zich als lezer die ‘wij’-groep ingetrokken worden: “Het is denk ik het dorpse collectief en door ons er deel van te laten uitmaken, kunnen we ons realiseren dat wij ook degene zouden kunnen zijn die bij een groep hoort die angst voor buitenstaanders voelt.” Niet iedereen ervaarde dat zo, bijvoorbeeld MarijeMiggiels: “Ik voelde me juist echt een buitenstaander, een indringer bijna. Ik was niet onderdeel van die wij.” Dit leidde tot een interessante discussie over je al dan niet onderdeel van die groep voelen. Debbie: “Ik vind dat het dorp zelf zich ook als een personage gedraagt, het collectief is zo verbonden, door de afsluiting, door de traditie. Daar passen het eerste en laatste hoofdstuk wel bij.”

De korte hoofdstukken worden ook prettig gevonden. Marjolein: “Door de korte hoofdstukken kan Caspers heel makkelijk schakelen tussen locaties en personages, waardoor de vaart er lekker in blijft. De alwetende verteller helpt hierbij, de alwetende ziet alles. Het verhaal wordt nooit langdradig.” Anja 1972 was enthousiast over de titels van de hoofdstukken: “Onthullend, lading dekkend, maar niet een spoiler.”

PERSONAGES

Hierna buigen de lezers zich over de diverse belangrijke personages: Emme en haar dochter Grietje, Doris, Madeleine en haar echtgenoot Navîn, Hank en Harold, Alma en Berend die een oogje op Grietje heeft. De personages worden door meerdere lezers gezien als bijna karikaturaal uitgewerkte stereotypen. Nanniebe: “Ze krijgen een vaste rol toebedeeld. Wat me opvalt is dat ze samen lijken te vallen met één karaktertrek, die wordt uitvergroot en dan uiteindelijk toch in twijfel getrokken.” Debbie: “Het zijn allemaal mensen die niet hun droomleven leven en toch als een huis achter hun dorp staan, totaal overtuigd van het feit dat het zo moet gaan allemaal (tenzij het om hun eigen dochter gaat). Ze zijn allemaal zowel hysterisch als gelaten.”

De lezers krijgen niet van elk personage echt hoogte en soms wordt wat meer achtergrondinformatie over de personages gemist. Jurka123 vindt het juist fijn dat er geen kant-en-klaar beeld van hun persoonlijkheden en achtergronden wordt gegeven: “De schrijver geeft ons de kans om zelf hun bedoelingen en motivaties te interpreteren. Dit voegt een spannend laagje complexiteit toe aan het leesproces, wat het een tikkeltje uitdagender maakt dan je op het eerste gezicht zou denken.”

Er wordt volop gediscussieerd over alle onderlinge animositeit: Emme versus Madeleine, Emme versus Grietje, Harald versus Hank en de rol van de andere personages om daartussendoor te laveren. De lezers krijgen gaandeweg vooral voor Emme meer compassie als duidelijk wordt wat haar in het verleden is overkomen. Helma Koot: “In het begin snap je haar houding helemaal niet en door de ogen van de anderen krijg je een beeld van een wat gestoorde vrouw. Maar als je weet wat haar overkomen is en ze daar geen hulp voor heeft gekregen en ze als leugenaar wordt weggezet, dan kan je bijna niet anders dan medelijden met haar hebben.” Andere personages kregen juist gaandeweg het verhaal minder sympathie van de lezer.

DE TWEE VREEMDELINGEN

Het verhaal speelt zich af in een gesloten dorpsomgeving, die na de watersnoodramp verstoken blijft van hulp waardoor complot-denken de overhand lijkt te krijgen. Als Grietje melding maakt van twee vreemdelingen (al dan niet verzonnen), zorgt dat voor angstgevoelens bij alle hoofdpersonages, waarbij duidelijk wordt dat angst, al dan niet reëel, voor gevaarlijke en onomkeerbare situaties kan zorgen als je je laat meeslepen in de gekte.

De lezers gaan met elkaar in discussie over de geloofwaardigheid.

Debbie: “Het is wel heel duidelijk dat niemands acties zijn gebaseerd op feiten en onderbouwde meningen. Ze denken van alles en ze doen maar wat. Het is wel de ultieme fake news-roman. Ik weet niet of het goed genoeg gedaan is, want een eventuele boodschap in de roman is toch onderdanig aan het kolderieke van het verhaal, naar mijn idee.” Anja1972 vond het verhaal geloofwaardig geschreven, alleen las ze het niet alsof het ook waargebeurd zou kunnen zijn: “Ik las het meer als een sprookje. En sprookjes zijn ook vaak gruwelijk.” Een mening die gedeeld werd door Nanniebe: “De setting is niet geloofwaardig, de karakters niet, het plot ook niet. Maar dat hoeft ook helemaal niet, het is niet realistisch bedoeld in mijn ogen. Wel vind ik dat je heel goed kunt volgen hoe de mensen denken (in hun eigen verwrongen gedachtewereld) en hoe het één uit het ander volgt.

AjLoonstra: “Hoe iets kleins, zo groot kan worden door angst en wat voor gevolgen het kan hebben als de angst regeert. Dat dit zelfs dodelijk kan zijn, hun grootste angst is hierdoor waarheid geworden.” Elise11: “Mensen kunnen elkaar gek maken. De een vertelt iets aan de ander, de ander vertelt het verhaal weer door en doet er nog een schepje bovenop. Terwijl niet eens duidelijk is of er daadwerkelijk twee vreemdelingen in het dorp zijn aangekomen, dat is door niemand met feiten bevestigd. Het gaat puur om een gevoel.”

Suze is minder overtuigd van de geloofwaardigheid: “Ik kan me niet voorstellen dat een heel dorp zich door een gerucht bang laat maken. Er zijn toch altijd wel mensen die nuchter blijven nadenken. Nu bestaat het hele dorp natuurlijk niet alleen uit de hoofdpersonen van het boek, dus er zullen ook wel andere meningen zijn die de lezer niet leest.”

De namen die de hoofdpersonen aan de twee vreemdelingen geven weerspiegelen hun specifieke angst voor wat die mensen in het dorp komen doen. Enerzijds snappen de lezers deze houding niet, maar anderzijds kunnen ze er wel begrip voor opbrengen. Marjolein: “Mensen zijn bang voor wat ze niet kennen en ook voor onbekenden. Vooroordelen zijn van alle tijd en juist in wat kleinere gemeenschappen kan het allemaal heel bedreigend zijn.” JohanDC: “In een gesloten gemeenschap kan een vreemdeling angst oproepen. Het is een waarschuwing niet te snel af te gaan op de beelden of ideeën van iemand. Voor je het weet zit je met zijn allen in een tunnel die, in dit geval, zelfs mensen het leven kost.” Sijbout: “Door er een naam aan te geven kan men er dan beter mee omgaan. De personen zijn niet meer anoniem. Maar de angst zal er niet minder om worden. Niemand, behalve Grietje, heeft de personen gezien. Des te angstiger wordt het dan. Waar zijn ze? Wat doen ze? Wat zijn ze van plan?”

Voor Marja Visser had ‘het gedoe’ rond de twee vreemdelingen iets meer uitgewerkt mogen worden.

HET HEIDI-FEEST

Het Heidi-feest is een jaarlijks terugkerend ritueel waarbij een jonge vrouw tot ‘Heidi’ wordt verkozen waar door gemaskerde vrijgezelle mannen uit het dorp een nacht lang op wordt ‘gejaagd’. De ene partij vindt het een traditie (het wordt al jarenlang gedaan) en de andere partij vindt het barbaars en achterhaald. De lezers laten hun gedachten gaan over deze traditie. Kwalificaties als vrouwonvriendelijk, seksistisch, primitief en achterhaald voeren de boventoon.

Debbie zag er in eerste instantie nog wel gezelligheid in: “Ik dacht eerst: leuk, bier, bratwurst (ik ben vegan, dus plantaardige bratwurst), maar je voelt ook wel aan je water dat er iets onwijs misgaat tijdens het feest. Ik had in het begin niet helder dat het feest zelf helemaal mis was. Wat er precies gebeurt is afgrijselijk en zeer onfeministisch. Eugh!” Nanniebe tilde er niet zo heel zwaar aan: “Als puntje bij paaltje komt, is het gewoon een spelletje paintballen met wederzijdse instemming. Niet mijn ding, maar ook niet heel afschuwelijk wat mij betreft.” MarijeMiggiels is het daar niet mee eens: “Ik snap je vergelijk met een potje paintball wel, maar daar gaat de strijd tussen teams van gelijke aantallen. Ik zou dit eerder een vossenjacht noemen en omdat een vrouw zich als buit vereerd zou moeten voelen geeft mij toch een zure nasmaak. Het voelt nogal seksistisch.” Jurka123: “Het roept beelden op van een tijd van primitiviteit. En hoewel er sinds die tijd veel water onder de brug is gegaan, met talloze veranderingen in onze samenleving en cultuur, blijft één ding constant: de primitieve aard van de mens. Ondanks onze vooruitgang, herinneren onze acties en keuzes ons eraan dat we nog steeds door basale instincten worden gedreven.” Suze: “Als vrouw wil je toch niet dat er zo op je gejaagd wordt door dronken mannen, bah! Je moet maar afwachten wat er op je af komt.” Marjolein: “Zou ik het leuk kunnen vinden als mijn dochter aan zoiets mee zou doen? Nee, ik ben blij dat ons dorp te groot is voor dit soort rituelen.”

THEMA’s

De lezers herkennen een veelvoud aan thema’s waaronder: trauma, angst in meerdere aspecten, beïnvloeding, wantrouwen, isolatie, fake-news, opsluiting in meerdere facetten, moederliefde, groei van kind naar volwassenheid, victimblaming/shaming, grensoverschrijdend gedrag, pestgedrag, groepsdynamiek.

MEDEWERKING VAN JANNEMIEKE CASPERS

De medewerking van de auteur aan de leesclub wordt zeer op prijs gesteld. De lezers maken dankbaar gebruik van de mogelijkheid om vragen te stellen die door Caspers met veel enthousiasme uitgebreid worden beantwoord. Ze geeft onder andere informatie over de foto’s op de cover en licht haar inspiratie en de noodzaak die ze voelde om dit verhaal te schrijven toe.

De lezers vinden haar medewerking een absolute meerwaarde hebben, maar laten zich daardoor niet beperken in hun mening, hoewel de door Caspers gegeven achtergrondinformatie wel kon leiden tot een andere kijk op het boek. Elisa11: “Ik vond het boek tijdens het lezen soms wat abstract te volgen en ik begrijp het boek nu wat beter, doordat ik sommige dingen beter kan plaatsen na haar uitleg. Dat vind ik fijn en daardoor waardeer ik het boek toch iets meer.”

Debbie: “Een ding dat ik overigens heel leuk vind aan leesclubs met auteursdeelname is dat de lezers vaak heel veel meer uit een boek halen dan de auteur er ooit in heeft gestopt. En dat is niet fout. Zodra een boek gepubliceerd is, is het van de lezers en met 15 lezers, krijg je in feite 15 verschillende boeken. Niks is waarheid dan. Iedereen interpreteert een boek vanuit zijn eigen visie, referentiekader, (lees)ervaring, gemoedstoestand. Ik vind dat mooi en interessant. Dank aan de auteur, maar we doen het vanaf hier zelf even. Zoiets.”

WAARDERING

De leesclub is met een prachtig gemiddelde score van 4,1 sterren afgesloten.

Van de vijftien lezers, waardeerden drie lezers het boek met 3***. Elisa11: “Jannemieke heeft het thema sprookje op een hele moderne manier in het boek terug laten komen. Ook ironie komt vaak terug in het verhaal. Ze weet de lezer aan het denken te zetten.” Marja Vissers: “Een fascinerend en origineel boek. Ik zal het niet snel vergeten.” Suze: “Het Heidi-feest is een boek dat nieuwsgierigheid opwekt bij de lezer, want je wilt weten hoe het verhaal zich ontwikkelt.”

Acht lezers hadden 4**** voor het boek over. Debbie: “Naar mijn idee is dit boek een miniversie van de echte wereld. Het gaat over idioterie, massahysterie, angst, elkaar meetrekken in paniek en nepnieuws, niet zelf nadenken, geen vragen stellen, niet op de ander letten, veel eigenbelang, een onwijze onhandigheid in met elkaar omgang en een onvermogen om het juiste te doen. Sijbout: “Alle personen hebben zo hun eigen verhaal in dit boek. Dat maakt het zeer veelzijdig en uitermate interessant om te lezen.” Anne Oerlemans: “Een eigenzinnig verhaal met een unieke stem en thema’s waar nog lang over nagedacht kan worden.” Tallatal: “Grote attractie van het boek is de taal waarin het geschreven is: mooi, toegankelijk en een heel prettig ritme. Dat maakt het licht om te lezen en bij vlagen zelfs grappig, ondanks de zware thematiek.” MarijeMiggiels: “Alhoewel het verhaal in eenvoudige, maar beeldende taal wordt neergezet waardoor de lezer als het ware door het verhaal heen kan vliegen, is er veel ruimte voor bespiegeling.” Nanniebe: “Het Heidi-feest is een sterk debuut. Een duister, maar lichtvoetig verteld verhaal dat de lezer meeneemt naar een vreemde wereld, aan het denken zet en een spiegel voorhoudt. Mooi, wat literatuur kan doen.” Marjolein: “Er zitten veel lagen in het verhaal, het hele toegankelijke taalgebruik zet je wat dat betreft volledig op het verkeerde been, dit is een boek om langzaam tot je nemen en na te denken over wie welke rol nou echt speelt en wat waar is of niet.” Helma Koot: “Caspers is er met Het Heidi-feest wat mij betreft prima in geslaagd om je met haar enigszins absurdistisch verhaal tot nadenken te stemmen en je te laten afvragen wat je zelf zou doen als je in een dergelijke situatie opgegroeid zou zijn of verzeild zou raken.”

Tenslotte gaven vier lezers de volle 5****. JohanDC: “Jannemieke Caspers heeft met dit boek een mooie bewerking van een toneelstuk afgeleverd, maar vooral een goed leesbaar boek, dat je aan het denken zet.” Jurka123: “Mijn complimenten aan de auteur voor het creëren van zo'n werk. Het is zeldzaam om een boek te vinden dat je van begin tot eind geboeid houdt, en dit boek doet dat zeker.” AjLoonstra: “Door de manier van schrijven is er veel ruimte voor eigen interpretatie en invulling, dat maakt het verhaal extra interessant.” Anja 1972: “Lees het boek vooral, het is waarschijnlijk een van het soort dat je nog niet eerder gelezen hebt en aanrader voor LEWA-lijsten.”