Eindverslag Het rupsenhuis

Benieuwd naar het eindoordeel van deze leesclub over Het rupsenhuis? Lees hieronder de samenvatting.

OVER HET RUPSENHUIS

Eind juli waren de vijftien deelnemers van de leesclub bekend. Helaas is één deelnemer gestopt maar met veertien in totaal is het een hele gezellige en actieve leesclub geworden! 

Het rupsenhuis gaat over Jael die door haar man wordt gedwongen om Amsterdam te verlaten en met de boot mee te gaan naar Franeker. Jaels man Leib heeft zich zodanig in de schulden gestoken dat hij in Franeker als zetter in een drukkerij aan de slag moet. Vanaf het moment dat ze in Franeker aankomen zet Jael alles op alles om weer terug te keren naar Amsterdam. 

Het boek is geschreven door Jeanine de Vries (1979), die zelf in Friesland woont. Tijdens de leesclub kwamen Maddy en BertineMouw er achter dat De Vries al eerder de boeken Machla, Chana en Tikva schreef voor een Christelijke (boeken)markt. Ze deed dit onder de naam Nine de Vries.

DE LEESCLUB

Tijdens het wachten op de boeken, bespraken we onze verwachtingen. Meerdere deelnemers begonnen juist zonder verwachtingen aan het boek. Maar de meesten verwachten een boek te lezen over de positie van de vrouw in de achttiende eeuw.

Maddy: ‘Mijn verwachting is een roman gebaseerd op historische feiten van een vrouw die haar tijd ver vooruit was en dus waarschijnlijk veel tegenwerking kreeg. Een doortastende vrouw vol doorzettingsvermogen om haar doel te bereiken. Ik verwacht veel spanning en emotie!’

JAEL

Toen de boeken waren gearriveerd en uitgelezen begonnen we met de eerste officiële vragen, over Jael. Wat vinden de lezers van Jael?

VM van Erp - van Dijk: ‘Jael is een laatbloeier. Kennelijk verdoofd door het overlijden van haar zoontje Doron is zij al jaren passief en vindt ze alleen nog plezier in haar werk in het Rupsenhuis. Pas als dat haar dreigt te worden ontnomen wordt ze wakker en gaat ze vechten voor zichzelf. Het woord 'ambitieus' op de cover vind ik die zin enigszins misplaatst.’

Mikodo: ‘Ik vind het personage van Jael zeer tegenstrijdig. Ze is naïef in het eerste handelen/acties en na enige tijd zeer creatief in het bedenken van oplossingen. Ze houd zich vast aan de Joodse gewoonten en toch om te bereiken wat ze wil kan er van alles. Ze volgt haar man zoals het blijkbaar hoort en tegelijkertijd gaat ze overal tegenin. Kortom ik vond het een recalcitrant type.’

Zouden de leesclubdeelnemers net zo hebben gereageerd als Jael op het vertrekt naar Franeker?

eva-maes: ‘Als mijn partner zou vragen om holder de bolder te moeten vertrekken naar een ander land morgen zou ik toch wel eerst wat meer uitleg gewenst hebben en omkadering. Ook is er totaal geen afscheid gebeurt van familie. Maar zoals eerder, ik denk dat je als vrouw in die tijd gewoon moest meegaan, willen of niet.’

En zouden ze vriendinnen met haar kunnen zijn?

Willy van Boven: ‘Ze zou m'n buurvrouw kunnen zijn, maar vriendin toch niet echt. Vooral omdat ze nogal laatdunkend is over iedereen die maar anders is. Daar kan ik slecht tegen.’

Marijke: ‘Ik vind Jael bijna een feministe avant-la-lettre zoals ze later handelt. Daar zou ik wel eens een praatje mee willen maken en wellicht vriendschap mee kunnen sluiten.’

Over het algemeen gezien wordt Jael beschreven als boos en nors, vaak naïef en impulsief, maar ook vindingrijk en zorgzaam. 

Gea Kuipers: ‘Zoals ik bij 1. al schreef, denk ik dat Jael zichzelf nog aan het ontwikkelen is. In dit verhaal is ze grotendeels boos en denkt ze het vaak beter te weten. Ze verzet zich tegen haar man, de Gereformeerden, bijna tegen alles en iedereen. Maar dat zal deels bij de tijd passen, want het was ook nog niet echt 'gewoon' om jezelf psychisch/emotioneel te ontwikkelen en daardoor met compassie naar 'de anderen' te kijken.’

ANDERE PERSONAGES

Bij vraag 2 bespraken we de andere belangrijke personages in het boek.

Norbine: ‘Leib is het belangrijkste personage in het boek. Tenslotte; als hij er niet was, zou Jael dit verhaal niet hebben meegemaakt.’

Bijna iedereen is het hier volkomen mee eens. Alleen Ronny heeft hier een andere kijk op:

VM van Erp - van Dijk: ‘Leib is belangrijk omdat hij de veroorzaker is van alle problemen, maar eigenlijk vind ik Maria Sibylle Merian misschien nog wel belangrijker. Want hoewel zij als personage geen actieve rol speelt in het verhaal, is zij op de achtergrond wel continu aanwezig en zij is de drijfveer voor alle akties die er spelen (behalve die van Ruardus).’

Maar Leib was zeker geen populair personage. Personages die de lezers het meeste aanspraken waren het buurmeisje Wiepke, Marie, Klaas en Johan. Maar ook Ruardus en Doron worden genoemd. 

nikkipeeters: ‘Mij sprak Klaas erg hard aan. Ondanks zijn harde leven was hij lief en hielp hij zover hij kon.’

De overige personages zijn niet heel goed uitgewerkt en Jacqueje heeft een theorie waarom dit zo is:

Jacqueje: ‘De andere personages leren we slechts oppervlakkig kennen. Het contact tussen hen en Jael komt ook zeer oppervlakkig over. Voor mijn gevoel spelen ze de rol in het verhaal om het wat levendig te maken. Daarbij leren we een wat beter kennen dan de andere en speelt de een net wat grotere rol in de relatie tot Jael dan de andere. Het geeft mij hoe dan ook het gevoel dat Jael 'alleen' is in Franeker en geen warmte krijgt van anderen in die omgeving.’

ANDERE VRAGEN

Omdat de natuur (de rupsen, exotische dieren maar ook het water en de getijden zo’n grote rol speelden werd dit het onderwerp van vraag 3. Verder bespraken we onder andere de wereldopbouw, de schrijfstijl, thema en motieven (altijd een lastige vraag!), kunst in het boek, het einde van het boeken en natuurlijk of de verwachtingen zijn uitgekomen.

Omdat Jael altijd probeert om terug te komen naar Amsterdam was Jael in combinatie met de boot ook een belangrijk onderwerp voor discussie.

VM van Erp - van Dijk: ‘Als lezer heb je het gevoel dat alles in het boek naar dit moment heeft toegewerkt. Jael heeft nu over alles nagedacht en haar voorbereidingen getroffen. Het tempo gaat wat omhoog en de spanning stijgt, nu gaat er iets gebeuren ....’

Maar Jael heeft meerdere pogingen nodig om haar doel te bereiken. Over een mislukte poging zegt MarieJoseJansen: ‘Haar actie is wel dapper, maar ook een soort van egoïstisch. Ze heeft er letterlijk alles voor over om te krijgen wat ze wil en breekt alle regels en wetmatigheden van die tijd ervoor. Heel achterbaks heeft ze alles voorbereid en dan mislukt het alsnog. Dat is wel zuur. En dan moet je terug, a walk of shame.’

Dit mondde uit in een discussie tussen MarieJoseJansen en Gea Kuipers die het eerder zag als stiekem dan achterbaks. Mikodo voegde toe: ‘Nou ik kan me wel in achterbaks vinden. Stiekem is alleen om iets voor elkaar te krijgen , dit gaat veel verder dit is heel veel stiekem om voor jezelf een oplossing te vinden. Dat neigt en naar achterbaks en naar egoïstisch al hebben we denk ik allemaal wel enig begrip voor dat egoïsme.’ Na de vraag van Gea Kuipers of het stiekeme Jeal niet kan worden vergeven als een soort wanhoopsdaad is de conclusie van MarieJoseJansen: ‘Als ze wat aardiger was geweest had ik het ook gekund, nu heb ik zoiets van: Denk wat beter na, trut. Het draait niet alleen om wat jij wilt. Denk aan je gezin, die mogen je nooit meer zien als je een "gevallen vrouw" bent en waar blijf je dan? Dan hoef je misschien bij Sibylla ook niet meer aan te komen.’

De algemene mening blijft toch wel dat Jael niet erg sympathiek is. Maar de meeste lezers staan aan haar kant als het gaat om de dood van Ruardus. Bijna iedereen is het erover eens dat het geen moord is, dat Jael Ruardus echt niet dood wilde hebben.

BertineMouw: ‘De duw was zelfverdediging. Maar onschuldig is ze ook niet. Ze heeft iemand in nood hulp onthouden en daarmee is het wel dood door schuld. De beste manier was geweest als ze wel hulp voor hem ingeschakeld had een tegelijk de autoriteiten had ingelicht over zijn daden.’

Maddy: Vermoord is een groot woord. Hij viel en kwam ongelukkig terecht wat zijn dood werd. Hij leefde nog na de val en ze had hem wellicht de nodige (medische) verzorging kunnen (laten) geven. Dat hem misschien kunnen redden. Maar dat kwam in haar situatie niet goed uit dus ging ze daar aan voorbij. Ze had een beetje de houding van “ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke.”

Hoe Jael iemand had kunnen inlichten worden de leesclubbers het niet helemaal over eens. Desondanks lazen ze met veel plezier over Jael.. In dat kader kan deze fantastische conclusie van MarieJoseJansen kan hier niet ontbreken: ‘Nou! Het was niet echt een fijn mens hoor. Toch vond ik het best intrigerend om te merken dat ik evengoed mee leefde ook al vond ik haar niet echt nice. Je moet het maar durven, een heel boek ophangen aan een hoofdpersoon die niet zo sympathiek is. En dan weet ze de lezers ook nog voor zich te winnen ondanks dat! Dan kun je wel schrijven hoor! Superknap!’

VERWACHTINGEN

En zijn de verwachtingen uitgekomen?

MarieJoseJansen: ‘Ja en nee. Ik verwachtte een mooie historische roman en dat is het zeker. Ik heb veel geleerd over het leven in die tijd en hoe Joden een soort van schaduwbestaan hadden, dit had ik heel naïef niet zo verwacht. Het ging veel minder over Sibylla en het rupsenhuis dan dat ik had verwacht maar ook dat is prima. Het is veel grimmiger dan verwacht maar dat paste en is helemaal goed in het verhaal. Het was dus toch een verrassing en dat is altijd leuk. Het was zeker geen teleurstelling.’

Maddy: ‘Het is een roman gebaseerd op historische feiten, maar ik dacht dat het verhaal meer over Sibylla zou gaan en dat was dus niet zo. Gedacht dat het over een vrouw ging die haar tijd vooruit was, maar dat was niet zo, het gaat over Jael, die haar tijd echt niet vooruit is. Ik verwachte een doortastende vrouw vol doorzettingsvermogen, en dat vond ik Jael dan weer wel. Ik verwachte veel spanning, dat zat er zeker in. Veel emotie verwacht, maar dat vond ik minder, ondanks dat er dramatische dingen in voorkwamen hebben die mij bij het lezen niet echt gegrepen.’

Net als MarieJoseJansen hadden vele anderen na aanleiding van de cover en titel verwacht dat het boek veel meer over Maria Sybilla Merian en het rupsenhuis zou gaan. Sommige vinden dit jammer en anderen niet. 

Ook zijn er nog mensen (Willy van Boven!!) die in hun pen zijn gekropen om een prachtig nieuw einde van het boek te schrijven (of zelfs meerdere). Deze zijn te lezen bij Vraag 10 en dat is zeker aan te raden!

STEL JE VRAAG AAN JEANINE DE VRIES

Als fantastisch extraatje aan deze leesclub mocht iedereen een vraag stellen aan de schrijver van het boek. Jeanine de Vries gaf enthousiast antwoord op alle vragen. De vraag van BertineMouw toont aan hoeveel research De Vries voor haar boek heeft gedaan.

BertineMouw: ‘Jeanine, ik heb nog een vraag. In het boek laat je Jaël niet vloeken, maar ze verwenst wel veel mensen. Ze wenst vooral veel mensen de Franse ziekte toe. Ik was benieuwd naar de achtergrond hiervan.’

Jeanine de Vries: ‘Hoi Bertine, via internet heb ik geprobeerd te achterhalen hoe mensen in die tijd scholden en vloekten. Ik kwam diverse teksten tegen (waaronder deze: link ) waarin werd verteld dat Nederlands erom bekend staan om met ziektes te schelden. In de Jiddische taal is dit ook een bekend verschijnsel. Veel andere talen gebruiken vaker de genitaliën. Ik vond dat interessant. Vandaar dat ik het gebruikt hebt. Eerst liet ik Jael zeggen: krijg de syfilis, maar ik werd er door een corrector op gewezen dat dit woord nog niet bestond in 1710. (Erg fijn die correctoren!) Syfilis stond toen bekend als de Franse ziekte. Vloeken vond ik niet passen bij Jael, omdat ze er best op gebrand is om volgens de joodse leefregels te leven.Uit de reacties binnen deze leesclub begrijp ik dat ik Jael voor sommigen te veel heb laten schelden. Dat zet mij dan weer aan het denken. Groetjes, Jeanine’

Alle recensies bij elkaar komen uit op een mooie 3,5 sterren voor Het rupsenhuis van Jeanine de Vries.