Leesclub In het restaurant – het eindverslag.

Voor deze leesclub mochten ruim 20 deelnemers een docuroman lezen. Een genre waar niet iedereen bekend mee was. De enthousiaste deelnemers aan deze Hebban Leesclub lazen de afgelopen weken ‘In het Restaurant’, het tweede boek van Christoph Ribbat. Zijn onderzoek combineert culturele geschiedenis, literaire studies en visuele cultuur. Voor de deelnemers was het spannend; zouden ze vooral een documentaire te lezen krijgen, of toch meer een roman?
Nieuwsgierig naar het eindoordeel?

INHOUD

‘Een cultuurgeschiedenis in vier gangen’, zo kopt uitgeverij Atlas de pagina van het boek In het restaurant.
Groezelig of grandioos: restaurants zijn een spiegel van de samenleving.

In restaurants wordt nooit alleen maar gegeten. Het gaat er ook altijd om zien en gezien worden, om een signaal van stijl en distinctie, en om het gevoel bij vreemden te zijn en toch thuis. In de keuken, aan de toog en aan tafel komen genot en hard werk, élégance en uitbuiting, en culturele diversiteit en racisme samen. Groezelig of grandioos: restaurants zijn een spiegel van de samenleving. Ribbat reflecteert op de historie van de gastronomie aan de hand van gesprekken met schrijvers, denkers, kelners en chefs, en reist van Duitsland tot Tokio, Chicago en Parijs. In het restaurant is een vertelexperiment vol vaart dat het midden houdt tussen cultuurwetenschap en docuroman, waarin het fenomeen ‘restaurant’ van verleden tot heden wordt belicht.

LEESCLUB

Aan de hand van een tiental discussievragen bespraken de leesclub-deelnemers wat zij van het boek vonden.

De eerste vraag ging over de Nederlandse keuken. Zou het er hier net zo aan toe gaan? (hiërarchie, hygiëne). De ervaringen borrelden naar boven! Een selectie:

Anneke: ‘Het zou zomaar kunnen dat het hier in Nederland in sommige hotels/restaurants net zo aan toe gaat. In het hotel waar ik 20 jaar geleden heb gewerkt, merkte je verschillen. Als schoonmaakster praatte ik geregeld met een kok die kende van een ander bedrijf, maar je merkte dat andere koks, receptionisten en obers/serveersters dat not done vonden, want als schoonmaakster stond je onderaan en het was eigenlijk niet de bedoeling dat je praatte met anderen dan de schoonmaaksters. Het restaurant was ook niet superschoon, de kakkerlakken liepen daar in de bar en de keuken. Hoe het nu is, weet ik niet.’

Oscar: ‘Ook hier in Nederland is er een hiërarchie, zeker in de keuken. Ik heb vroeger veel horecazaken gehad en werken met de kok is altijd een uitdaging. Snorren kunnen hier vervangen worden door kleur kombuis, wel of niet kombuis, waar je mag komen in de keuken, wat je mag aanraken of niet, etc. Geloof wel dat dit van keuken tot keuken verschilt, maar bepaalde algemeenheid is er wel. Vaak hoe hoger het niveau, hoe meer rangen en standen. Hoeft niet te betekenen dat dit dan ook direct minder aangenaam is, vaak is het respect in deze keuken voor elkaar groter.
Bij kelners heb je ook hiërarchie. Niet alleen ervaring, maar omzet, kennis (sommelier) bepalen vaak in welke rang je valt.
Hygiëne niveaus zullen overal ter wereld verschillen, maar iedereen kent de verhalen van vieze voorvallen. Sperma in de knoflooksaus, eten van de grond, pleisters in de omelet, etc.’

Marjolein: ‘Ik heb een blauwe maandag bij de Starbucks gewerkt en wat daar gebeurde doet me erg denken aan het verhaal van de McDonalds in het boek. Alles moet in alle Starbucks filialen hetzelfde zijn dus moet alles precies afgemeten en precies zoveel seconden ed. Ze hebben een intensieve training waarin je dat allemaal leert. En alles moet supersnel. Ik was de vloer aan het dweilen en ik deed dat op mijn eigen tempo, maar ik werd meteen afgekat dat het sneller moest en toen ik nieuw water wilde halen omdat mijn water vies was werd ik nog veel erger afgesnauwd. Ik was al zo traag, hoe kwam ik erbij het recht te hebben ook nog schoon water te halen.
En daarnaast deed het me ook denken aan de analyse over mensen in de horeca die altijd vriendelijk moeten blijven naar de gasten. Want hoezeer je ook door je collega's wordt afgesnauwd en hoe belachelijk hoog de werkdruk ook is (als je ziek was moest je gewoon komen werken, tenzij je zelf vervanging kon vinden en iedereen moest constant stand-by staan om te komen werken als het druk was, ze hadden dus nooit echt vrije tijd waarin ze met vrienden konden afspreken) naar de klant toe is de Starbucks als een tweede thuis waar mensen je naam en voorkeuren kennen.’

Richelle: ‘Ik heb in mijn jeugd veel in de horeca gewerkt. In hotels, restaurants, café en snackbar. Ik heb altijd een soort afstand tot de kok gevoeld en deze liet over het algemeen weinig los over hoe het eten werd gemaakt.
Op verschillende plekken ben ik de 5-seconde regel tegengekomen. Als er eten op de grond valt moet dit binnen 5 seconde opgepakt worden, omdat het anders te lang in aanraking is geweest met de vloer. Ik houd zelf meer van de 0-seconde regel :-) In het hotel werd ik ingewerkt door een schoonmaakster die al lang in het hotel werkte. Het viel mij op dat zij een emmer met ongeveer 4 liter water vulde en hier 10 kamer mee schoonmaakte. Ik besloot dat ik dit anders wilde aanpakken, maar kreeg al snel op mijn kop dat ik te lang over het werk deed. Ik heb ontslag genomen.’

Roger Edward: ‘In de Nederlandse keuken gaat het er nog steeds verschillend aan toe en dat geldt op alle niveaus is mijn ervaring.
Op sterren niveau zijn er meer eilandjes (afdelingen), die afgebakend zijn, tevens is hiërarchie vanzelfsprekender.
Dat moet ook wel want de belangen zijn groot (duur personeel, kostbare ingrediënten en prestige/erkenning van o.a. Michelin).
Toch heb ik meegemaakt dat de ene chef-kok een militaristische stijl hanteerde, terwijl er bij een andere chef-kok rust heerste en meer empathie.
Maar goed, koks maken lange dagen en de temperatuur aan de passe (hier worden de gerechten gecontroleerd en warm meegegeven aan de bediening) kan erg hoog zijn. Koks en kelners, oftewel de witte en zwarte brigade, er blijft altijd een bijzondere provocatie, variërend van een geintje tot wat agitatie.
Hoe er tegen kelners wordt gekeken door gasten, wordt veelal bepaald door kennis van zaken (ik weet wat er op bord wordt geserveerd, of wat er wordt geschonken), gastgerichtheid (ik ben er voor de gast die in de watten wordt gelegd en alles zal goed komen) en uitstraling (ik vind het fijn dat de gast komt eten/drinken bij ons).
Ten aanzien van hygiëne heb ik overwegend goede ervaringen, ja en soms zijn muizen niet tegen te houden in bedrijven die eten bereiden bijvoorbeeld in steden als Utrecht/Amsterdam (grachten, terrassen, monumentale eetgelegenheden, deuren die openstaan), het moet alleen niet op de koop toe worden genomen.
Vroeger was er natuurlijk ook minder bekend over hygiëne vergeleken met nu, maar tegenwoordig worden er standaarden en checklijsten gehanteerd (en 'afgevinkt') zonder dat men eigenlijk weet waarom men dit doet, educatie en uitleg zijn van alle tijd.
Controles zijn er niet alleen om het bedrijf en je job te beschermen (in verband met de NVWA),maar ook om de gast serieus te nemen en te beschermen, zodat deze een ijzersterk vertrouwen in bonafide bedrijven blijft houden en zeker niet ziek wordt.’

Zoals geschreven is In het restaurant een docuroman. Het documentair gedeelte komt terug in de verwijzingen in het boek. Er waren vele verwijzingen naar de documentatie die Ribbat heeft geraadpleegd om dit boek te schrijven. Ineke: ‘ Ik heb een aantal auteurs in de Openbare Bibliotheek opgezocht en van een aantal hun biografie op Wikipedia gelezen. Ook heb ik de schilderijen van Edward Hopper gegoogeld. Het is een verrijking om op die manier over de geschiedenis van het restaurantwezen te lezen.’ Laura: ‘Vooral bekende schrijvers zoals George Orwell en Sartre omdat ik totaal niet had verwacht dat zo’n bekende schrijver op zo’n manier verbonden is aan het restaurantwezen. Heel verrassend. Ook de schilderijen van Hopper heb ik opgezocht. ’

De deelnemers raken met elkaar in gesprek! In het restaurant bevat veel korte verhaaltjes. De een kwam er makkelijk in, de ander heeft er moeite mee. Roosje: ‘Het is ook geen verhaal op zich, maar losse delen. De houvast is weg. Al vind ik die losse stukjes wel leuk om te lezen, het boek krijgt toch niet de kans om echt te boeien.’ Marliesdd: ‘Ik lees het als "hapjes", sommige stukjes zijn beter te verteren en zijn te plaatsen tussen de andere stukken. Sommige stukken zijn vreemde eenden in de bijt.’

De vraag rijst dan al snel of er een rode lijn in het boek te ontdekken is.. Sorbotrol: ‘Wat ik tot nu toe gelezen heb, zie ik steeds hygiëne en samenwerking (of juist tegenwerking) van het personeel terugkomen. Pierre MG Peeters: ‘Ik denk dat er twee rode lijnen in het boek zitten, namelijk de slechte behandeling van obers daarbij aansluitend ook de uitsluiting van minderheidsgroepen in hotels, restaurants en cafés en hun reactie en strijd daarentegen’.

In het restaurant is opgebouwd als vier gangen in plaats van hoofdstukken, passend bij het onderwerp van het boek. Annet: ‘Ja, leuk dat het in vier gangen opgedeeld is. Behalve chronologisch heb ik niet echt een echte opbouw kunnen ontdekken. Nog steeds vind ik het geen verhaal, maar een heleboel leuk vertelde feiten en gebeurtenissen. Er is niet een bepaalde gang die me het meest aanspreekt. Misschien had ik wel met het dessert willen beginnen, want na het lezen van die gang werd me veel duidelijk over de eerdere gangen.’ Wilma Hartman: ‘Origineel bedacht, maar vind het niet echt een verhaal. Het zijn leuke losstaande feitjes waarvan je sommige dingen echt niet wilt weten, brrr. Een voorkeur voor een van de gangen heb ik niet echt.’

In sommige leesclubs schuift de auteur aan om vragen te beantwoorden. In deze leesclub niet, maar het is leuk om te weten wat de deelnemers aan Ribbat zouden willen vragen. Marina Verseput: ‘Ik zou hem willen vragen waarom hij dit boek wilde schrijven. En ik zou met hem willen praten over zijn favoriete maaltijden.’ Wordbondage: ‘Wat hij nou eigenlijk het meest interessante stuk informatie vond om achter te komen’. Rietje zou hem willen vragen naar zijn favoriete restaurant en Nathalie wil weten of hij bij sommige restaurants zelf ook heeft gegeten en of hij zelf in de horeca heeft gewerkt.

Heeft het lezen van het boek invloed gehad op de kijk van de deelnemers naar het restaurantwezen? A van Steeg: ‘Ik wist dat het zo kan zijn in restaurants. Het blijft een kwestie van vertrouwen.’ Oscar: ‘Misschien (onbewust) wel. Zoals je ook beïnvloed wordt door ervaring in de horeca. Denk dat ik de volgende keer meer oplet of je via personeel / contact keuken- bediening , kan opmaken wat de sfeer/verhoudingen zijn in het restaurant.’

BEOORDELING

De meningen lopen uiteen over ‘In het restaurant'. Gemiddeld 3,25 ster. Dat is eigenlijk geen goede weergave. Het is meer 'you love it or you hate it'. Er werden voornamelijk 2 sterren en 4 sterren gegeven per persoon. De ene deelnemer zou zo nog een Christoph Ribbat gaan leven. Marina Verseput: ‘Ik zou nog wel meer van Ribbat willen lezen maar het zal ook van het onderwerp afhangen. Naar aanleiding van de referenties ben ik van plan nog boeken te lezen.’ De andere niet. Zo zegt Roger Edward: ‘Ik zal niet snel een ander boek van Christoph gaan lezen, het was een interessant boek maar hij heeft er niets aan toegevoegd.’ Het blijft wat Roger Edward betreft een copy-paste boek waar de schrijver niet zijn eigen stempel op heeft weten te drukken, maar Roger Edward voegt toe dat dit misschien niet hoeft/moet bij een docuroman en dient de lezer het voor zichzelf in te vullen? Marjolein heeft hetzelfde gevoel. Dat betekent dat Christoph Ribbat meer van zichzelf had mogen laten zien in dit boek. Wellicht komt hij zelf meer aan bod in zijn volgende boek?

Eveline Tolsma
Coördinator leesclub ‘In het restaurant’

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hier volgt het eindoordeel van deze leesclub, samengevat door de coördinator. Jouw input wordt verwerkt in het eindverslag. Heb jij alles gezegd wat je wilde zeggen in de discussie? Zorg dat je voor het einde alle leesclubvragen hebt beantwoord en je lezersrecensie van minimaal 150 woorden online hebt gezet op de boekpagina. Vind je het lastig een recensie te schrijven? Dan hebben we een aantal tips voor je.

Plaats hier een kenmerkende quote uit jouw recensie en vermeld daarbij het aantal sterren (* tot *****) dat je het boek gaf.

Beoordeel in je recensie het boek zoals het boek bedoeld is

Dit is een boek van een bepaald genre, dus zoek bij een thriller niet bijvoorbeeld de romantiek van een feelgoodroman of de zware content van een literaire roman (al kan dat er evengoed wel in zitten). Het kan heel goed zijn dat je ontdekt dat dit genre niets voor je is en dat je bijvoorbeeld liever chicklits of juist thrillers leest. Dan heb je een leuke uitdaging gehad en iets ontdekt over je voorkeuren. Het maakt een boek echter niet automatisch minder goed, dus probeer objectief naar het boek te kijken en zaken te ontdekken en te benoemen die goed of minder goed zijn aan het boek. Het gebeurt zo heel af en toe dat een boek een lage waardering krijgt van een lezer die andere genres gewend is, in een recensie met als toelichting 'Ik lees liever een romantisch boek' bij een thriller, of 'er zat helemaal geen spanning in' bij een chicklit, maar dat zegt natuurlijk meer over de leesvoorkeuren van de lezer dan over het boek zelf. Dit is het verschil tussen een leeservaring en een boekrecensie.

De leesclub

Wil je ook kwijt hoe je de leesclub hebt ervaren, wat je er leuk aan vond, wat je ontdekt hebt, dan kun je dat hier plaatsen. Liepen de meningen sterk uiteen, of was iedereen het wel met elkaar eens? Lees ook de recensies van de anderen eens, om te ontdekken wat hun eindconclusie was en hoe die afwijkt of overeenkomt met die van jou. Soms lopen de waarderingen enorm uiteen, van 1 tot 5 sterren. Soms vraag je je af of je hetzelfde boek hebt gelezen, maar vaak zul je ook heftig ja-knikkend het commentaar van je medelezers lezen.

Let op: plaats de volledige recensie op de boekpagina!